Ba mối đe dọa có thể khiến Ukraine gục ngã

Mùa đông năm nay có thể sẽ trở thành mùa đông khắc nghiệt và nguy hiểm nhất đối với Ukraine kể từ khi cuộc xung đột với Nga nổ ra cách đây gần 4 năm, khi các đoàn xe bọc thép Nga áp sát Kiev.

Thời điểm đó, sự kháng cự quyết liệt của người Ukraine, 2.000 tên lửa chống tăng mà Anh viện trợ chỉ vài tuần trước chiến sự và những sai lầm chiến thuật của Nga là những yếu tố giúp Ukraine trụ vững, cùng với việc Tổng thống Volodymir Zelensky từ chối lời đề nghị của Mỹ về việc sơ tán.

Giờ đây, Ukraine lại phải đối mặt với một mùa đông sinh tử khác, khi sự quyết tâm và linh hoạt có thể không còn đủ để họ xoay chuyển tình thế. Vận mệnh của Ukraine không hoàn toàn nằm trong tay họ. Trong những tuần và tháng lạnh giá sắp tới, Ukraine sẽ phải vật lộn với ba thách thức lớn, phần lớn phụ thuộc vào các đồng minh phương Tây.

Lính Ukraine ở Kupiansk, vùng Kharkiv. (Ảnh: AP)

Khủng hoảng tài chính cận kề

Ukraine đang tiến gần đến bờ vực cạn kiệt tài chính, dự kiến vào tháng 2/2026, nếu Bỉ không dỡ bỏ lệnh chặn kế hoạch phát hành khoản vay 140 tỷ euro dựa trên tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga bị phong tỏa tại Brussels.

Theo kế hoạch, Liên minh châu Âu (EU) sẽ hoán đổi số tài sản này lấy trái phiếu AAA lãi suất 0%, và chuyển tiền mặt cho Kiev. Ukraine chỉ phải hoàn trả nếu Moscow đồng ý bồi thường chiến tranh.

Tuy nhiên, trước hội nghị thượng đỉnh EU vào tháng tới, bế tắc giữa các quan chức EU và Chính phủ Bỉ vẫn chưa được giải quyết, trong bối cảnh còn có những lo ngại về rủi ro pháp lý và sự phản đối của Nga. Tình hình càng rối ren hơn khi Thủ tướng Slovakia Robert Fico tuần trước tuyên bố sẽ phản đối việc dùng tài sản Nga để tài trợ cho quốc phòng Ukraine.

Nếu khoản vay không được thông qua, EU khó có thể tìm nguồn tài chính thay thế, nhất là trong bối cảnh chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump ngừng viện trợ. Các nước thành viên EU đang bị thâm hụt ngân sách nên cũng không mặn mà với việc vay thêm tiền và gánh lãi.

Điều đó có thể khiến một “liên minh tự nguyện” gồm một số thành viên phải đứng ra gây quỹ, giữa lúc Kiev chìm trong khủng hoảng chính trị và bê bối tham nhũng.

Tuần này, một người từng là cộng sự của ông Zelensky bỏ trốn khỏi Ukraine sau khi cơ quan điều tra chống tham nhũng buộc tội ông và 6 người khác âm mưu kiểm soát các doanh nghiệp nhà nước, bao gồm cơ quan năng lượng hạt nhân quốc gia Energoatom.

Các hợp đồng quốc phòng cũng đang bị điều tra. Một số nguồn tin tiết lộ với báo chí rằng Bộ Quốc phòng sẽ bị khám xét vì nghi án thổi giá thiết bị quân sự.

“Mọi chuyện xảy ra đúng lúc Brussels phải cân nhắc có tiếp tục cung cấp tiền cho Kiev hay không. Những vụ việc này khiến Ukraine gặp khó trong việc thuyết phục phương Tây tiếp tục viện trợ, và là cái cớ cho phe MAGA ở Mỹ hay các nước Trung Âu như Hungary chất vấn”, một cố vấn của Chính phủ Ukraine nói với Politico.

Áp lực trên chiến trường

Trên mặt trận, Ukraine đang chịu sức ép ngày càng lớn, và đang đứng trước nguy cơ mất thành phố Pokrovsk – trung tâm hậu cần và giao thông chiến lược, sau hơn 1 năm giao tranh.

Nếu Pokrovsk thất thủ, Nga sẽ giành lợi thế lớn trong chiến dịch giành kiểm soát hoàn toàn vùng Donetsk, tiến gần hơn tới mục tiêu kiểm soát nốt 25% lãnh thổ còn lại, đồng thời đe dọa các thành phố chiến lược Kramatorsk và Sloviansk.

Điều đáng lo hơn là Ukraine có thể đã mắc bẫy chiến thuật ở Pokrovsk, khi bị dụ chuyển quân về thị trấn Dobropillia lân cận vào tháng 8.

“Nga đã đánh lạc hướng tướng lĩnh của chúng ta bằng mũi tấn công ở Dobropillia, rồi lợi dụng để giành đột phá ở Pokrovsk”, nghị sĩ Mariana Bezuhla, một người chỉ trích gay gắt Tổng tư lệnh Oleksandr Syrskyi, phát biểu.

Bà Bezuhla - cựu Phó Chủ tịch Ủy ban an ninh và quốc phòng Quốc hội, không phải là người duy nhất cho rằng quân đội Ukraine đã mắc sai lầm chiến thuật khi chuyển quân tăng viện sai thời điểm.

Đang có lo ngại Nga sẽ tranh thủ tình thế này để mở rộng tấn công sang các vùng Dnipropetrovsk và Zaporizhzhia ở phía nam.

Trận Pokrovsk cũng cho thấy Ukraine đang thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng, thậm chí lực lượng Nga đông gấp 10 lần Ukraine ở một số khu vực.

Trên chiến trường nông thôn, tình trạng này có thể được khắc phục bằng máy bay không người lái và vũ khí tự động, nhưng trong giao tranh đô thị cận chiến, Nga có ưu thế rõ rệt.

Cuộc chiến năng lượng

Ngoài tài chính và chiến sự, Ukraine còn phải đối mặt với cuộc chiến năng lượng.

Những mùa đông trước, Ukraine chật vật duy trì nguồn điện, khi cơ sở hạ tầng năng lượng liên tục bị tấn công.

Nhờ sáng kiến kỹ thuật và nhập khẩu điện từ châu Âu, Ukraine vẫn duy trì được hệ thống điện, dù tình trạng mất điện luân phiên xảy ra nghiêm trọng, đặc biệt vào tháng 10/2022.

Năm nay, các cuộc tấn công của Nga mạnh và dày đặc hơn nhiều, trong khi Ukraine thiếu hệ thống phòng không đủ mạnh.

Hạ tầng khí đốt - nguồn năng lượng sưởi ấm cho 60% dân số Ukraine – cũng trở thành mục tiêu tấn công.

Chỉ còn 1 tháng nữa sẽ đến mùa đông, nhưng Ukraine có thể đã mất tới 1/3 công suất khai thác khí đốt nội địa, thậm chí nhiều hơn.

Đầu tháng 10 vừa qua, Bloomberg đưa tin 60% năng lực sản xuất trong nước của Ukraine đã bị phá hủy trong các cuộc không kích vào hạ tầng ở Poltava và Kharkiv - hai vùng khai thác khí đốt chủ chốt. Chính quyền Ukraine cho biết đã khôi phục được một nửa, nhưng các đợt tấn công mới liên tục xảy ra.

Chỉ trong 1 tuần của tháng 10, ba đợt tấn công liên tiếp nhằm vào các cơ sở khí đốt ở Kharkiv, Sumy và Chernihiv. Cuối tuần qua, một đợt tập kích quy mô lớn khác tiếp tục khiến nhiều khu vực chìm trong lạnh giá và bóng tối.

Cựu Bộ trưởng Năng lượng Olga Bohuslavets cảnh báo: “Rõ ràng mùa đông năm nay sẽ khắc nghiệt hơn tất cả những năm trước”.

Một mùa đông tàn khốc đang đến gần, Ukraine đối mặt với câu hỏi lớn là: Liệu họ có đủ sức vượt qua mà không phải chấp nhận thỏa thuận hòa bình bất lợi hay không.