Giá vàng tăng cao, người vay vàng muốn trả bằng tiền có được không?

Giá vàng tăng cao khiến nhiều người vay vàng lo lắng khi đến hạn trả nợ, nhất là khi pháp luật quy định nguyên tắc “vay vật trả vật”.

Tôi cho bạn mượn vàng, nay giá vàng tăng cao, người đó muốn trả bằng tiền theo giá cũ. Trong trường hợp này, pháp luật quy định thế nào?

Bạn đọc Thương Đỗ (TP.HCM)

Luật sư Nguyễn Minh Trí, Đoàn Luật sư TP.HCM, cho biết vay vàng (dân gian hay gọi là “mượn vàng”) là một giao dịch dân sự phổ biến trong đời sống xã hội, bắt nguồn từ thói quen tích trữ và giá trị ổn định của kim loại quý này.

Tuy nhiên, khi xảy ra biến động giá hoặc phát sinh tranh chấp, câu hỏi được đặt ra: Bên vay có nghĩa vụ trả lại đúng số vàng đã vay hay có thể quy đổi ra tiền? Nếu trả bằng tiền, giá trị thanh toán sẽ được xác định tại thời điểm nào?

Dưới góc độ pháp lý, bản chất của việc “mượn vàng” chính là một hợp đồng vay tài sản, được điều chỉnh bởi các quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015.

Căn cứ Điều 463 Bộ luật Dân sự, hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.

Điều 466 Bộ luật Dân sự cũng quy định về nghĩa vụ của bên vay là phải trả đủ tiền khi đến hạn, nếu vay tài sản là tiền hoặc phải trả lại vật cùng loại đúng số lượng, chất lượng nếu tài sản vay là vật, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Như vậy, pháp luật đã thiết lập một nguyên tắc rất rõ ràng, đó là “vay tiền trả tiền, vay vật trả vật”.

Đối với giao dịch vay vàng, vàng được xác định là một “vật”. Do đó, trước hết nghĩa vụ của người đi vay là phải hoàn trả lại vàng cùng loại, đúng số lượng và chất lượng cho người cho vay (Ví dụ: Vay 05 lượng vàng SJC 9999 thì phải lại 05 lượng vàng SJC 9999). Đây là nghĩa vụ mặc định nhằm bảo toàn giá trị tài sản cho bên cho vay, tránh rủi ro từ sự biến động của thị trường.

Giá vàng tăng cao khiến nhiều người lo lắng khi đến hạn trả nợ bằng vàng. Ảnh minh họa: NGỌC DIỆP.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp nhất định pháp luật hiện hành vẫn cho phép có sự ngoại lệ.

Theo đó, bên vay vẫn được quyền trả tiền thay vì trả vàng cho bên cho vay trong trường hợp các bên có thỏa thuận khác hoặc bên vay không thể trả được vàng và được bên cho vay đồng ý cho trả bằng tiền. Khi đó, giá trị quy đổi từ vàng thành tiền sẽ được tính theo trị giá của vàng đã vay tại thời điểm hiện tại, tức là thời điểm trả nợ.

Tóm lại, về mặt nguyên tắc, pháp luật hiện hành ưu tiên thực hiện việc “vay vàng, trả vàng”. Việc quy đổi từ vàng ra tiền chỉ được thực hiện khi các bên có sự thỏa thuận hoặc bên vay không thể trả bằng vàng mà đã được sự đồng ý của bên cho vay.

Nếu hai bên thống nhất trả bằng tiền, số tiền quy đổi sẽ được tính theo giá vàng trên thị trường tại thời điểm trả nợ.