Tại sao Ukraine cần tên lửa Tomahawk và liệu Mỹ có đủ để gửi?

Xuất hiện sự hoài nghi về khả năng Mỹ có đủ lượng tên lửa Tomahawk để gửi cho Ukraine khi Washington cũng đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt loại vũ khí này.

Tuần trước, hãng tin Reuters dẫn lời một quan chức Mỹ và ba nguồn tin rằng khả năng chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump chuyển giao tên lửa Tomahawk sang Ukraine có thể không khả thi vì kho tên lửa hiện nay đã được phân bổ cho Hải quân Mỹ và các mục đích khác.

Các nguồn tin nói rằng Mỹ có thể xem xét cho phép các đồng minh châu Âu mua các loại vũ khí tầm xa khác và chuyển cho Ukraine, nhưng rất khó để có Tomahawk.

Tên lửa Tomahawk. Ảnh: RTX

Tại sao Ukraine cần Tomahawk?

Theo trang Business Insider, tên lửa hành trình đất đối đất BGM-109 Tomahawk, do tập đoàn RTX Corporation của Mỹ sản xuất, là một loại tên lửa hành trình chạy bằng động cơ phản lực, dẫn đường chính xác, bay dưới âm thanh, đã được đưa vào biên chế từ đầu những năm 1980. Giá ước tính mỗi quả khoảng 1,3 triệu USD.

Tầm bắn của Tomahawk phụ thuộc vào biến thể, nhưng một số biến thể có thể tấn công mục tiêu ở khoảng 2.500 km - xa hơn nhiều so với tầm bắn của các tên lửa phương Tây mà Ukraine đã nhận.

Các nhà phân tích xung đột tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) xác định rằng có khoảng 1.900 mục tiêu quân sự của Nga nằm trong tầm ngắm của Tomahawk. Các mục tiêu này bao gồm sân bay quân sự, cơ sở sản xuất vũ khí và những tài sản quân sự.

“Ukraine có thể làm suy giảm đáng kể hiệu suất chiến trường của quân đội Nga ở tuyến đầu bằng cách nhắm vào một số khu vực hậu cần dễ bị tổn thương, những khu vực duy trì và hỗ trợ hoạt động tuyến đầu của Nga” - theo các nhà phân tích của ISW.

Tên lửa Tomahawk có thể được phóng trong mọi điều kiện thời tiết và bay với tốc độ khoảng 885 km/giờ, tương đương tốc độ của một máy bay dân dụng. Nó được trang bị hệ thống dẫn đường chính xác và có thể mang đầu đạn thông thường nặng 454 kg.

Hải quân Mỹ là đơn vị vận hành chính của Tomahawk, nhưng vũ khí này cũng đang biên chế ở Anh, Úc và Hà Lan. Nhật đã mua 400 quả tên lửa này.

Tên lửa Tomahawk đã được sản xuất từ giữa những năm 1980. Trong những năm gần đây, sản lượng dao động từ 55 đến 90 quả mỗi năm. Theo dữ liệu ngân sách của Lầu Năm Góc, Mỹ dự kiến mua 57 quả vào năm 2026.

Kho tên lửa Tomahawk của Mỹ: Sử dụng nhiều hơn sản xuất

Hiện tại Mỹ đang sử dụng và chuyển giao tên lửa với tốc độ nhanh hơn khả năng sản xuất của mình, trong bối cảnh các cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine và Trung Đông, theo tạp chí Responsible Statecraft.

Xét đến tên lửa đánh chặn, việc Mỹ và các đồng minh NATO không thể cung cấp đủ tên lửa phòng không - hay còn gọi là tên lửa đánh chặn - có thế dẫn tới việc Nga dễ dàng tấn công và phá hủy các mục tiêu quân sự trọng yếu cũng như làm tê liệt hạ tầng năng lượng của Ukraine.

Ngoài ra, mặc dù chính phủ Mỹ không công bố cụ thể số lượng tên lửa đánh chặn đã viện trợ cho Ukraine nhằm vận hành các hệ thống phòng không trị giá hàng tỉ USD như NASAMS, Hawk và Patriot, nhưng các đánh giá độc lập đều cho rằng số lượng hiện có vẫn chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu phòng thủ của Ukraine, theo Responsible Statecraft.

Kho tên lửa hải quân Mỹ cũng giảm dần theo thời gian. Tính đến tháng 2-2024, Hải quân Mỹ đã sử dụng ít nhất 100 tên lửa thuộc dòng tiêu chuẩn để đánh chặn máy bay không người lái và tên lửa của nhóm vũ trang Houthis (Yemen) trong khu vực Biển Đỏ.

Một báo cáo tháng 7-2024 cho biết nhóm tác chiến tàu sân bay Dwight D. Eisenhower đã phóng 155 tên lửa dòng tiêu chuẩn trị giá hàng triệu USD, 135 tên lửa hành trình Tomahawk, 60 tên lửa không đối không, cùng 420 loại vũ khí không đối đất khác, với tổng chi phí có thể lên tới hàng trăm triệu USD. Con số này chưa tính đến lượng tên lửa mà các tàu chiến khác không thuộc nhóm tác chiến này sử dụng trong cùng giai đoạn.

Tên lửa Tomahawk. GLOBAL DEFENSE INSIGHT

Hải quân Mỹ trước nguy cơ thiếu Tomahawk

Hải quân Mỹ đang đối mặt nguy cơ thiếu hụt tên lửa hành trình Tomahawk, do sử dụng chúng trong các cuộc xung đột như ở Yemen nhanh hơn tốc độ sản xuất thay thế.

Tình trạng này còn nghiêm trọng hơn vì nhiều tàu chiến được trang bị Tomahawk sắp bị loại biên, khiến khoảng 2.000 quả tên lửa sẽ biến mất khỏi kho Hải quân.

Trang 19fortyfive dẫn thông tin từ các công ty tên lửa rằng nguyên nhân xuất phát từ việc chính phủ nhiều lần yêu cầu tăng sản lượng rồi lại hủy đơn hàng, khiến các nhà sản xuất ngại đầu tư mở rộng năng lực sản xuất.

Cộng thêm chính sách sản xuất “vừa đủ dùng” và sự thiếu ổn định trong mua sắm của chính phủ, các dây chuyền hiện chỉ hoạt động ở mức tối thiểu.

Hệ quả là dây chuyền sản xuất của nhiều loại vũ khí quan trọng nhất trong kho vũ khí của Mỹ hiện đang bị “mắc kẹt” ở mức sản xuất tối thiểu trong suốt một thời gian dài.

Theo 19fortyfive, mức duy trì tối thiểu để giữ cho dây chuyền Tomahawk không bị ngừng hoạt động là 90 tên lửa mỗi năm.

Tuy nhiên, Lục quân và Thủy quân lục chiến Mỹ hiện chỉ vừa đủ duy trì con số này thông qua các đơn hàng thử nghiệm cho phiên bản Tomahawk phóng từ mặt đất.

Để tăng sản lượng, Hải quân Mỹ đang mở rộng xuất khẩu Tomahawk cho đồng minh như một cách hỗ trợ duy trì dây chuyền sản xuất. Tuy nhiên, hiệu quả lâu dài của chiến lược này vẫn còn là dấu hỏi.

Ở chiều ngược lại, ngay cả khi Hải quân Mỹ muốn mua thêm, ngành công nghiệp quốc phòng cũng khó lòng tăng tốc sản xuất để đáp ứng nhu cầu.