Ai quyết định giá vàng? Bên trong “cỗ máy” định giá kim loại quý nhất thế giới

Giá vàng tưởng chừng chỉ lên xuống theo thị trường, thực ra lại được xác định bởi nhiều yếu tố phức tạp: từ hợp đồng tương lai, lãi suất, lạm phát, cho đến căng thẳng địa chính trị. Bài viết này lý giải cơ chế định giá vàng, các yếu tố chi phối và triển vọng trong năm 2026.

Giá vàng được xác định theo cách nào?

Vàng không có một mức giá duy nhất. Trên thị trường quốc tế, giá vàng được thể hiện chủ yếu qua hai hình thức: giá giao ngay (spot price) và giá hợp đồng tương lai (futures price).

Giá giao ngay là mức giá hiện tại của vàng nguyên liệu - hay còn gọi là “spot gold”. Đây là mức giá mà các quỹ ETF nắm giữ vàng vật chất thường dùng để tham chiếu. Tuy nhiên, khi mua vàng miếng, trang sức hay đồng xu, người tiêu dùng phải trả thêm một khoản gọi là phí chênh lệch (gold premium), bao gồm chi phí tinh luyện, tiếp thị và lợi nhuận của nhà phân phối. Vì vậy, có thể hiểu đơn giản: giá giao ngay là giá “bán sỉ”, còn giá sau khi cộng phí premium chính là giá bán lẻ mà người mua thực trả.

Trong khi đó, giá hợp đồng tương lai là mức giá thỏa thuận cho việc mua hoặc bán vàng ở một thời điểm trong tương lai. Các hợp đồng này được giao dịch trên sàn, có tính thanh khoản cao hơn vàng vật chất và thường được thanh toán bằng tiền mặt hoặc giao nhận vàng thật khi đến hạn.

Những yếu tố nào tác động đến giá vàng?

Giống như các loại hàng hóa khác, quy luật cung – cầu vẫn là yếu tố cốt lõi quyết định giá vàng. Nhưng điều khiến vàng đặc biệt là những yếu tố chi phối cung – cầu lại gắn chặt với bối cảnh chính trị và kinh tế toàn cầu.

Biến động địa chính trị: Khi chiến tranh, xung đột hoặc tranh chấp thương mại leo thang, giới đầu tư thường tìm đến vàng như một “tài sản trú ẩn an toàn”. Điều này khiến cầu vàng tăng mạnh, kéo giá lên.

Xu hướng mua vàng của ngân hàng trung ương: Các ngân hàng trung ương mua vàng để bảo vệ giá trị dự trữ, chống lạm phát và giảm phụ thuộc vào đồng USD. Khi họ mua với khối lượng lớn, giá vàng toàn cầu sẽ biến động theo.

Lạm phát và lãi suất: Khi lạm phát tăng, vàng được xem là hàng rào bảo vệ giá trị tài sản, khiến nhu cầu tăng. Ngược lại, khi lãi suất tăng, dòng tiền lại chảy về các tài sản sinh lời, làm giá vàng giảm.

Sản lượng khai thác: Hoạt động khai thác vàng cũng ảnh hưởng đến nguồn cung. Nếu chi phí khai thác tăng hoặc sản lượng giảm, giá vàng có thể đi lên.

Giá vàng trong lịch sử biến động ra sao?

Giá vàng từng chứng kiến nhiều giai đoạn “lên đỉnh rồi lao dốc”. Dữ liệu cho thấy:

1934 – 1970: giá vàng giảm hơn 65%.

1970 – 1980: giá tăng tới 850%, lập kỷ lục lịch sử.

1980 – 2001: giảm trở lại 82%.

2001 – 2025: tăng 591%, thể hiện xu hướng dài hạn đi lên.

Điều này cho thấy vàng có thể là khoản đầu tư dài hạn sinh lời, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro lớn nếu chọn sai thời điểm. Nhà đầu tư cần xác định tỷ trọng hợp lý trong danh mục: nắm giữ ít nếu muốn giảm biến động hoặc tăng tỷ trọng nếu tin vào khả năng “trú ẩn” của vàng trong khủng hoảng.

Tính đến tháng 9/2025, giá hợp đồng vàng tương lai đã tăng 46% so với cùng kỳ. Ba yếu tố lớn đứng sau đà tăng này gồm:

Chính sách thuế mới của Mỹ làm gia tăng căng thẳng thương mại toàn cầu.

Nguy cơ xung đột tại Đông Âu và Trung Đông khiến nhà đầu tư tìm đến tài sản an toàn.

Đồng USD suy yếu, thúc đẩy ngân hàng trung ương nhiều nước tăng dự trữ vàng để đa dạng hóa rủi ro.

Dự báo giá vàng năm 2026 sẽ ra sao?

Theo dự báo của J.P. Morgan, giá vàng có thể đạt 4.250 USD/ounce vào quý IV/2026, sau khi đã vượt mốc 3.675 USD/ounce trong tháng 9/2025. Tuy nhiên, các chuyên gia không hoàn toàn đồng thuận. Tổng hợp 11 dự báo khác do Reuters công bố, mức giá kỳ vọng cho năm 2026 dao động từ 2.850 đến 4.025 USD/ounce.

Điều này cho thấy triển vọng vàng năm tới vẫn chia rẽ: một số chuyên gia tin vào chu kỳ tăng mới, trong khi nhiều người cảnh báo giá có thể điều chỉnh nếu lãi suất tăng trở lại hoặc xung đột toàn cầu hạ nhiệt.