Cần bình đẳng trong kinh doanh vàng

Theo Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước cần sửa đổi, bổ sung các điều kiện kinh doanh vàng hợp lý, bình đẳng, từng bước trả lại thị trường vàng cho doanh nghiệp.

Ngày 6-12, Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam (VGTA) cho biết đã hoàn tất dự thảo văn bản góp ý nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 24/2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, tiếp tục hoàn thiện và sẽ gửi văn bản góp ý đến Ngân hàng Nhà nước (NHNN) trong vài ngày tới.

Nên giao cho đơn vị độc lập

Dự thảo nghị định mới quy định NHNN độc quyền sản xuất vàng miếng. Theo VGTA, NHNN là cơ quan quản lý, không có chức năng kinh doanh. Với vị thế độc quyền sản xuất, liệu NHNN có bán vàng miếng ra thị trường hay cất giữ trong kho? Giả sử, NHNN bán ra thì sẽ thực hiện theo kênh phân phối nào, giá nào và ai được mua vàng miếng? Nếu chỉ có một số doanh nghiệp (DN) từng được phép mua vàng miếng tại các phiên đấu thầu vào năm 2013 thì thị trường tiếp tục tình trạng thiếu bình đẳng giữa các đơn vị kinh doanh vàng miếng. Mặt khác, khi NHNN bán vàng, tức cơ quan này trở thành một đơn vị kinh doanh, không phù hợp với quy định pháp luật.

Nếu có chính sách hợp lý, nguồn vàng trong dân sẽ được chuyển hóa thành vốn cho phát triển kinh tế Ảnh: TẤN THẠNH

Vì thế, VGTA đánh giá dự thảo nghị định quy định NHNN độc quyền sản xuất vàng miếng là chưa đủ. Bởi lẽ, trên thế giới, không có NH trung ương nào sản xuất và bán vàng miếng ra thị trường mà thường giao cho một tổ chức độc lập thực hiện. Do đó, để hợp lý hóa độc quyền sản xuất vàng miếng, NHNN cần bổ sung điều khoản sản xuất, phân phối vàng miếng do một đơn vị độc lập, thay mặt NHNN thực hiện và bất cứ DN nào được phép kinh doanh vàng miếng cũng được quyền giao dịch với đơn vị này.

Phân biệt huy động - vay mượn

Theo LS-TS Bùi Quang Tín (Đoàn Luật sư TP HCM), dự thảo nghị định quy định NHNN độc quyền huy động vàng có thể làm cho nhiều người hiểu rằng DN (không phải là NH) vay mượn vàng của người dân cũng là hình thức huy động vàng. Ông Tín cho biết huy động vàng có nhiều hình thức, trong đó có vay mượn. Tuy nhiên, không thể đánh đồng việc huy động vàng với việc DN vay mượn vàng vì đối tượng huy động vàng mà nghị định quy định là NHNN. Còn việc DN vay mượn vàng của người dân là quan hệ dân sự mà Luật DN và Luật Dân sự cho phép, không thuộc phạm vi điều chỉnh của nghị định quản lý kinh doanh vàng.

VGTA cho rằng trên thực tế, DN có vay vàng của người dân để chuyển hóa thành vốn sản xuất - kinh doanh và kiến nghị NHNN cần phân biệt khái niệm huy động và vay mượn vàng để bổ sung vào nghị định mới, nếu không sẽ vô tình đẩy DN vay mượn vàng vào tình thế phạm luật. Còn việc NHNN độc quyền huy động vàng với mục đích chuyển đổi thành vốn đầu tư để phát triển kinh tế - xã hội thì VGTA cho là hợp lý, vì chỉ có nhà nước đứng ra làm việc này người dân mới tin tưởng "chọn mặt gửi vàng".

Một vấn đề mà cơ quan quản lý thị trường luôn quan ngại là DN vay mượn vàng từ người dân rồi bán để có vốn sản xuất - kinh doanh và nếu chẳng may, giá vàng tăng mạnh như giai đoạn 2011-2012, buộc DN phải mua vàng để trả lại, có thể dẫn đến tình trạng đổ xô mua vàng, ảnh hưởng không tốt đến đến tỉ giá VNĐ/USD, điều hành tiền tệ, tác động tiêu cực đến kinh tế vĩ mô.

Thế nhưng, số liệu của VTGA cho thấy giai đoạn 2006-2012, tổng số vàng mà các NH thương mại huy động khoảng 35-40 tấn. Đến năm 2011, NHNN đưa ra lộ trình chấm dứt huy động vàng, đồng thời giá vàng trong và ngoài nước tăng cao khiến hàng loạt NH đổ xô mua vàng để trả lại cho người dân, làm dấy lên làn sóng giá vàng, buộc NHNH phải nhập khẩu vàng để sản xuất vàng miếng can thiệp thị trường, ảnh hưởng đến tỉ giá hối đoái. Riêng 2 năm gần đây, VTGA thống kê số vàng mà DN vay mượn của người khác để làm nguyên liệu sản xuất nữ trang là 750 kg. Từ đó, VTGA cho rằng nếu hằng năm, DN vay mượn vàng người dân vài trăm kg và chẳng may giá vàng tăng, phải mua lại để trả bên cho mượn cũng không đủ lực làm cho người dân "cuốn theo chiều gió" mua vàng.

Cần sửa điều kiện kinh doanh

Theo ông Nguyễn Văn Dưng, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ Kim hoàn TP HCM, nghị định mới quy định NHNN độc quyền xuất nhập khẩu vàng nguyên liệu, đồng nghĩa sẽ không có DN nào được phép nhập khẩu loại vàng này. Trong khi đó, nhiều năm qua, DN không biết mua vàng nguyên liệu ở đâu để sản xuất nữ trang, buộc phải mua vàng trôi nổi với giá cao, vô tình tạo điều kiện cho nhập lậu vàng, ảnh hưởng đến mục tiêu ổn định tỉ giá.

Một thành viên VTGA nhận định thời điểm tháng 8-2016, giá vàng thế giới lên 1.380 USD/ounce, cao hơn giá vàng trong nước 500.000 đồng đến 1 triệu đồng/lượng và kéo dài gần 1 tháng. Thế nhưng, do DN kinh doanh vàng miếng không được phép xuất khẩu nên vàng miếng SJC bị xuất lậu sang các nước lân cận. Còn các DN sản xuất nữ trang tranh thủ thời điểm giá vàng thế giới cao xuất khẩu sản phẩm. Do đó, VTGA khuyến nghị NHNN sớm sửa đổi điều kiện xuất nhập khẩu vàng sao cho phù hợp với diễn biến của thị trường để các DN sản xuất nữ trang thuận lợi trong việc mua nguyên liệu và xuất khẩu sản phẩm.

Một vấn đề khác được VTGA quan tâm là dự thảo nghị định không có điều khoản nào sửa đổi về điều kiện kinh doanh vàng miếng. Hiện nay, theo Nghị định 24, DN có vốn 100 tỉ đồng, nộp thuế 3 năm liên tiếp 500 triệu đồng/năm, mạng lưới hoạt động có 3 chi nhánh hoặc cửa hàng tại các tỉnh, thành phố mới được NHNN cấp phép kinh doanh vàng miếng. Tuy nhiên, khi DN muốn mở thêm điểm kinh doanh vàng miếng thì phải tiếp tục xin phép NHNN là không hợp lý. VTGA cho rằng NHNN đã tạo ra giấy phép con về kinh doanh vàng miếng mà hệ quả của nó là vô tình loại bỏ một số DN kinh doanh vàng miếng khi họ tham gia mở rộng thị trường, người dân thì gặp bất tiện khi giao dịch vàng miếng.

Trong khi đó, nhà nước đang kêu gọi hỗ trợ DN nhỏ, tạo điều kiện bình đẳng trong kinh doanh. Vì thế, VTGA đề xuất cơ quan quản lý bổ sung vào nghị định mới các điều kiện kinh doanh vàng miếng theo hướng giảm thiểu tiêu chí về vốn, mạng lưới..., bỏ giấy phép con, từng bước trả lại thị trường vàng miếng cho DN.