Vùng Vịnh và canh bạc nghìn tỷ đô mới

00:00 / 0:00

Chuẩn

Tốc độ đọc

Sau nhiều thập kỷ giàu lên nhờ dầu mỏ, các quốc gia vùng Vịnh như Saudi Arabia, UAE và Qatar đang dồn sức để trở thành trung tâm trí tuệ nhân tạo (AI) của thế giới. Họ chi hàng tỷ USD vào chip, trung tâm dữ liệu và hợp tác với những tên tuổi hàng đầu Mỹ như Microsoft, OpenAI hay Nvidia. Nhưng đằng sau canh bạc công nghệ nghìn tỷ đô ấy là cả cơ hội lẫn thách thức không nhỏ.

Các nước vùng Vịnh lại đổ tiền vào trí tuệ nhân tạo

Sau nhiều năm sống nhờ dầu mỏ, các quốc gia vùng Vịnh đang tìm hướng đi mới trong thời kỳ giá dầu giảm kéo dài. Thay vì chỉ đầu tư vào thể thao, quốc phòng hay các dự án siêu đô thị, họ bắt đầu chuyển dòng vốn khổng lồ từ các quỹ đầu tư quốc gia sang lĩnh vực công nghệ, đặc biệt là AI.

Saudi Arabia, UAE và Qatar hiện chi hàng tỷ USD xây dựng trung tâm dữ liệu, bắt tay với những “ông lớn” công nghệ Mỹ như Microsoft, OpenAI và AMD. Họ cũng mua hàng loạt chip từ Nvidia để phục vụ tham vọng trở thành trung tâm AI toàn cầu.

Theo các chuyên gia, vùng Vịnh muốn chứng minh với Washington rằng họ chọn Mỹ làm đối tác chiến lược về công nghệ, chứ không phải Trung Quốc. Đây được coi là bước đi nhằm củng cố vị thế địa chính trị và chuyển đổi nền kinh tế trong kỷ nguyên hậu dầu mỏ.

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump (trái) ký vào sổ lưu bút trong khi người đồng cấp UAE Sheikh Mohamed bin Zayed Al Nahyan chứng kiến tại Qasr Al-Watan (Cung điện Quốc gia) ở Abu Dhabi vào ngày 15/5/2025.

Mỹ phản ứng thế nào trước tham vọng AI của vùng Vịnh?

Sau chuyến thăm của Tổng thống Donald Trump tới Saudi Arabia, UAE và Qatar vào tháng 5, Washington đã hé lộ khả năng nới lỏng hạn chế xuất khẩu chip sang khu vực này. Trước đó, Mỹ lo ngại các chip tiên tiến có thể “chảy” từ vùng Vịnh sang Trung Quốc.

Các quốc gia vùng Vịnh đang cố gắng thể hiện rằng họ là đối tác đáng tin cậy của Mỹ thông qua hàng loạt thương vụ với các tập đoàn công nghệ hàng đầu của Mỹ. Điều này giúp họ không chỉ tiếp cận công nghệ mà còn củng cố hình ảnh chính trị trong quan hệ với phương Tây.

Những cơ hội nào đang mở ra cho vùng Vịnh trong kỷ nguyên AI?

Các nhà đầu tư Mỹ đánh giá cao môi trường pháp lý “thoáng” của vùng Vịnh - nơi các quyết định lớn được đưa ra nhanh chóng, không bị cản trở bởi bộ máy quan liêu như ở phương Tây. OpenAI CEO Sam Altman từng nhận xét Abu Dhabi “đã nói về AI trước khi AI trở nên phổ biến.”

Với tiềm lực tài chính mạnh mẽ và khả năng ra quyết sách nhanh, các nước vùng Vịnh có thể rút ngắn khoảng cách với Mỹ và Trung Quốc trong cuộc đua AI. Họ cũng đang thu hút những công ty từng dè dặt hợp tác vì lý do đạo đức. Thậm chí, CEO của Anthropic, công ty đối thủ của OpenAI từng thừa nhận đang cân nhắc nhận đầu tư từ vùng Vịnh dù “không mấy hào hứng.”

Vùng Vịnh không có lợi thế về nhân lực công nghệ như Mỹ hay Trung Quốc. Họ phải xây dựng gần như từ con số 0, từ đào tạo nhân tài, phát triển hạ tầng, đến tạo hệ sinh thái khởi nghiệp AI. Ở Saudi Arabia, khoảng 50% vị trí trong lĩnh vực AI vẫn còn trống.

Ngoài ra, việc phụ thuộc vào chip nhập khẩu khiến họ dễ tổn thương trước các lệnh kiểm soát xuất khẩu và biến động nguồn cung. Bối cảnh địa chính trị cũng là một rủi ro: các cuộc xung đột như chiến sự Israel–Hamas khiến nhà đầu tư e ngại về tính ổn định khu vực.

Tiền có đủ để biến vùng Vịnh thành trung tâm AI của thế giới?

UAE là nước dẫn đầu với ba quỹ đầu tư lớn nhất khu vực ADIA, Mubadala và ADQ, quản lý khoảng 1.700 tỷ USD. Tập đoàn G42, do Cố vấn An ninh Quốc gia Sheikh Tahnoon bin Zayed điều hành, là “đầu tàu AI” của quốc gia này. Microsoft đã rót 1,5 tỷ USD vào G42 và cam kết đầu tư thêm 15,2 tỷ USD tới năm 2029.

Saudi Arabia có chiến lược quốc gia riêng để giảm phụ thuộc dầu mỏ. Tập đoàn Humain, “lá cờ đầu” của AI Saudi được hậu thuẫn bởi Quỹ Đầu tư Công (PIF) gần 1.000 tỷ USD. Humain đã ký thỏa thuận 10 tỷ USD với AMD, mua 18.000 chip Nvidia và ra mắt phiên bản ChatGPT tiếng Ả Rập “Humain Chat.”

Qatar lại chọn hướng khác, tích hợp AI vào mọi lĩnh vực thông qua chiến lược “AI+X” thay vì lập công ty riêng. Quỹ QIA 524 tỷ USD đầu tư vào nhiều startup AI như Anthropic, Databricks và xAI của Elon Musk.

Dù có vốn khổng lồ, vùng Vịnh vẫn đối mặt với rào cản tự nhiên và kỹ thuật. Các trung tâm dữ liệu ở sa mạc phải tiêu thụ hàng trăm nghìn gallon nước mỗi ngày để làm mát, một con số khổng lồ trong điều kiện khan hiếm nước.

Các chuyên gia nhận định thách thức lớn nhất của vùng Vịnh không còn là tiền, mà là khả năng thực thi. Họ cần chứng minh rằng mình có thể phát triển đội ngũ kỹ sư, giữ chân nhân tài toàn cầu và xây dựng khung pháp lý đủ minh bạch để thu hút đối tác lâu dài.

“Các tập đoàn toàn cầu sẽ chỉ tin tưởng nếu vùng Vịnh chứng tỏ được năng lực, sự trung lập và ổn định,” chuyên gia Ulyana Lenvalskaya từ UBS Investment Bank nhận định.