Vụ Hoàng Hường: Từ thiện để vụ lợi khó là tình tiết giảm nhẹ

Sau khi vụ án của Hoàng Hường được khởi tố, mạng xã hội xuất hiện nhiều ý kiến cho rằng “người từng giúp đỡ người khác” thì nên được xem xét khoan hồng.

Không ít người viện dẫn những video phát quà, cứu trợ vùng lũ hay hỗ trợ người nghèo mà Hoàng Hường từng chia sẻ, cho rằng đó là minh chứng cho “tấm lòng nhân ái” và xứng đáng được cân nhắc giảm nhẹ hình phạt.

Tuy nhiên, khi nhìn dưới góc độ pháp luật và đạo đức xã hội, việc xem hành động từ thiện là tình tiết giảm nhẹ không hề đơn giản, nhất là trong bối cảnh hành vi phạm tội có yếu tố kinh tế và gây thiệt hại lớn cho Nhà nước.

Luật sư Nguyễn Văn Phúc (Đoàn luật sư Hà Nội) phân tích, trong Bộ luật Hình sự, các tình tiết giảm nhẹ chỉ được công nhận khi hành vi thể hiện sự ăn năn hối cải, khắc phục hậu quả, hoặc có đóng góp thật sự cho cộng đồng. Việc làm thiện nguyện, nếu diễn ra sau khi bị khởi tố hoặc song hành với hoạt động kinh doanh có lợi nhuận, sẽ khó chứng minh tính vô tư, tự nguyện.

“Pháp luật không phủ nhận giá trị của hành động nhân đạo, nhưng để được coi là tình tiết giảm nhẹ, hành động đó phải độc lập với mục đích vụ lợi. Khi một người dùng từ thiện để tạo dựng hình ảnh, quảng bá thương hiệu hay lôi kéo người tiêu dùng, yếu tố nhân đạo không còn thuần khiết nữa”, ông Phúc nói.

Niềm tin của công chúng bị chiếm đoạt khi làm từ thiện có vụ lợi

Thực tế, trong nhiều vụ án kinh tế khác, bị can thường tìm cách nêu ra các hoạt động từ thiện như “bằng chứng nhân thân tốt”. Tuy nhiên, tòa án chỉ xem xét khi có chứng cứ rõ ràng rằng các hoạt động đó không liên quan đến hành vi vi phạm, xảy ra trước thời điểm phạm tội, và mang lại lợi ích thực tế cho cộng đồng.

Luật sư Phúc nhận định: “Nếu không phân định rạch ròi, việc lợi dụng hình ảnh từ thiện để giảm tội sẽ tạo tiền lệ xấu, khiến công lý trở nên cảm tính, và lòng tin của xã hội vào pháp luật bị lung lay”.

Tiến sĩ xã hội học Lê Thị Tình (UNESCO) bổ sung góc nhìn: “Nếu tòa án chấp nhận hành động từ thiện mang yếu tố quảng bá làm tình tiết giảm nhẹ, thì vô hình trung, xã hội đang khuyến khích một hình thức từ thiện có tính toán. Điều đó làm biến dạng giá trị nhân đạo, biến lòng tốt thành công cụ thương mại”.

Mặt khác, các chuyên gia truyền thông cảnh báo, nếu cứ để “ai từng giúp người nghèo” được giảm án, thì khái niệm từ thiện sẽ bị rút cạn nội dung đạo đức của nó.

Khi đó, thay vì xuất phát từ lòng trắc ẩn, người ta sẽ coi từ thiện như một khoản “đầu tư xã hội”, vừa để lấy thiện cảm, vừa để phòng khi gặp rủi ro pháp lý. Hệ quả là niềm tin của công chúng đối với những hoạt động thiện nguyện chân chính cũng bị ảnh hưởng, vì họ không biết đâu là thật, đâu là diễn.