Những triệu phú 'xấu hổ vì giàu'

Anh - Ngay cả khi sở hữu khối tài sản kếch xù, nhiều triệu phú vẫn thấy 'xấu hổ vì giàu' và tìm cách dùng tiền của mình để tạo ra tác động tích cực cho xã hội.

"Cảm giác xấu hổ là điều hoàn toàn bình thường ở con người. Và đôi khi, nó rất đúng", Julia Davies nói về phản ứng có thể những người giàu trải qua. Điều này nghe có vẻ lạ, nhưng chính cô lại thuộc nhóm này.

Hiện ngoài 50 tuổi, Davies từng làm luật sư trước khi góp phần xây dựng chi nhánh ở châu Âu của Osprey - hãng balo cao cấp nổi tiếng - vào năm 2003. Cô bán cổ phần vào năm 2018 với mức giá không được tiết lộ nhưng cho hay đó là con số "thay đổi cuộc đời".

Xuất thân trong một gia đình lao động ở miền Nam xứ Wales, Davies không sống trong nhung lụa. Bố cô bỏ học năm 14 tuổi để làm thợ xây, rồi dần gây dựng doanh nghiệp riêng. Tuổi thơ cô là những giai đoạn "lúc no lúc đói", khi các cuộc suy thoái nối tiếp nhau khiến việc kinh doanh bấp bênh, và gia đình luôn đối mặt nguy cơ mất nhà mỗi khi những căn ông xây không bán được.

"Tôi nghĩ chính xuất thân đó khiến tôi nhạy cảm hơn với sự giàu có", Davies nói, cho biết dù có số tiền lớn, cô không thích sống theo cách quen thuộc của một triệu phú chỉ biết tận hưởng du thuyền, máy bay riêng hay phô trương sự xa hoa. Thay vào đó, cô thấy mình phải dùng tiền đó vào việc có ích.

Khái niệm "xấu hổ vì giàu" - cảm giác khó chịu, thậm chí tội lỗi khi sở hữu nhiều tiền - thường gặp ở những người lớn lên trong nghèo khó, cảm thấy như phản bội tầng lớp mình, hoặc thừa kế tài sản thay vì tự tạo ra. Nó đang trở thành chủ đề được nhắc đến nhiều hơn trong vài năm gần đây.

Chủ tịch Hiệp hội Liệu pháp Tài chính (Financial Therapy Association) Christine Hargrove cho biết bà đã thấy ngày càng nhiều người giàu tìm đến vì không vượt qua được cảm giác này. "Nhiều người thấy phải che giấu những chuyện liên quan đến tiền bạc cả trong quá khứ và hiện tại, nếu không họ sẽ bị xem như đứng ở 'tuyến đầu của cuộc chiến giai cấp'", bà nói.

Bà cho rằng xã hội có những mâu thuẫn lớn trong cách nhìn về tiền bạc: một mặt tôn vinh việc tích lũy để lại cho thế hệ sau như dấu hiệu của thành công, mặt khác lại xem thường những người thừa kế. Chính những chuẩn mực kép này khiến nhiều người giàu cảm thấy phải che giấu chuyện tiền bạc và dần trở nên bối rối trong cách nhìn nhận giá trị tài chính của chính mình.

Nhiều triệu phú ở Anh đối mặt cảm giác xấu hổ, tội lỗi khi sở hữu nhiều tiền. Ảnh minh hoạ: healthyloveandmoney

Sự bất bình đẳng tài sản tăng nhanh khiến người giàu phải đối diện nhiều sự thật phũ phàng. Trong 8 năm qua, khoảng cách giàu nghèo ở Anh đã tăng 50%, đưa nước này lên vị trí thứ 7 về bất bình đẳng thu nhập trong khối OECD. 50 gia đình giàu nhất sở hữu nhiều tài sản hơn 34 triệu người nghèo nhất, và hai tỷ phú giàu nhất hiện có khối tài sản lớn hơn toàn bộ danh sách người giàu của The Times năm 1990.

Không ngạc nhiên khi Fairness Foundation cảnh báo rằng nếu đà này tiếp tục, bất bình đẳng tài sản có thể trở thành "ngòi nổ cho sự đổ vỡ xã hội" trong vòng một thập kỷ.

Davies đồng tình rằng "không có gì phải xấu hổ khi bạn sở hữu của cải do chính mình hoặc cha mẹ mình nỗ lực làm ra". Nhưng cô cho rằng bất bình đẳng nên khiến những người đứng đầu chuỗi quyền lực cảm thấy có lỗi nếu họ chỉ tích trữ tài sản, thay vì dùng nó để tạo ra điều tốt đẹp hơn.

"Tôi coi trọng và tận hưởng sự giàu có của mình. Nhưng giàu có cũng cho bạn khả năng làm những điều mà đa số người khác không thể. Có đặc quyền ấy mà không đóng góp gì - thậm chí còn làm mọi thứ tệ hơn bằng lối sống tiêu thụ quá mức - thì đáng xấu hổ. Giàu có không có nghĩa là được phép cư xử tệ", cô nói.

Đó cũng là quan điểm của nghệ sĩ đoạt Grammy và Oscar Billie Eilish - người gần đây lên tiếng nhắc nhở giới siêu giàu hãy dùng tiền của họ để giải quyết nhiều vấn đề của thế giới hơn.

Eilish nói trước khán phòng có cả CEO Meta Mark Zuckerberg và vợ anh, Priscilla Chan rằng: "Nếu bạn có tiền, hãy dùng nó cho những điều tốt đẹp, có thể là cho những người cần nó. Còn nếu bạn là tỷ phú, hãy chia bớt đi". Thông qua chương trình Changemaker, cô hợp tác với tổ chức phi lợi nhuận Reverb trong các dự án giảm phát thải cho ngành âm nhạc, cùng nhiều nghệ sĩ như Dead & Company hay Harry Styles.

Tương tự, Davies cũng muốn trở thành người "đóng góp" thay vì "hưởng lợi". Cô sáng lập quỹ môi trường We Have The POWER, tập trung vào tái tạo thiên nhiên và phục hồi hệ sinh thái. Đó cũng là lý do Davies tham gia Patriotic Millionaires - mạng lưới những người giàu tại Anh kêu gọi đánh thuế cao hơn lên chính mình.

Theo số liệu của nhóm, 80% triệu phú ủng hộ mức thuế 2% cho phần tài sản vượt quá 10 triệu bảng. Mục tiêu của họ là "dùng tiếng nói của người giàu để xây dựng một nước Anh tốt đẹp hơn, chấm dứt sự tích lũy tài sản quá mức và buộc những người sở hữu khối tài sản đó phải đóng góp công bằng hơn".

Ngày nay, hoạt động thiện nguyện vẫn là cách giới siêu giàu "góp phần" cho xã hội và xoa dịu cảm giác tội lỗi khi sống trong xa hoa giữa lúc nhiều người chật vật. Nhưng việc quyên góp cho các tổ chức từ thiện "không bao giờ đủ để thay đổi xã hội hay giải quyết tận gốc những vấn đề mà chúng ta thực sự cần đối mặt nếu muốn đất nước tốt hơn", theo Phil White, cựu kỹ sư trở thành triệu phú sau khi bán công ty tư vấn do ông đồng sáng lập.

Trước hết, hoạt động thiện nguyện không mang tính dân chủ. Nó không phân phối tài sản một cách công bằng, mà phụ thuộc vào sở thích cá nhân của từng người giàu - từ nghệ thuật cho tới việc bảo tồn một loài chim nào đó. Hơn nữa, nó chỉ xử lý phần ngọn thay vì giải quyết gốc rễ của một xã hội bất bình đẳng và đổ vỡ. "Từ thiện chỉ chạm đến phần rìa, quy mô hoàn toàn không đủ lớn", White nói. "Chỉ chính phủ mới làm được điều đó. Vì thế tôi tin chúng ta cần đánh thuế tài sản".

White gia nhập mạng lưới Patriotic Millionaires sau khi tự nhìn nhận lại tài sản của mình trong đại dịch, thời điểm cho thấy nhiều người đang trải qua giai đoạn vô cùng khó khăn. "Chúng tôi thấy những người sống ở nội đô vật lộn từng ngày, trong khi tôi ở vùng quê thư thả nghe tiếng chim hót. Chúng tôi không phải sống trong nhà chật chội; thu nhập của tôi đến từ tài sản nên thời điểm đó tôi không phải làm việc. Cuộc sống của tôi khi ấy thực sự rất dễ chịu", ông nói.

Tất cả những điều đó khiến khoảng cách giàu - nghèo trở nên rõ rệt hơn. "Người giàu càng giàu hơn và người nghèo càng nghèo đi", White nhớ lại.

Cảm giác tội lỗi, dù thường gắn với nghĩa tiêu cực, có thể là một sức mạnh lớn. Tiến sĩ Lawrence Howells, nhà tâm lý học lâm sàng và tác giả cuốn Understanding Your 7 Emotions, nhận định: "Tội lỗi có vai trò quan trọng trong đời sống cá nhân cũng như trong xã hội rộng lớn, và thường mang lại lợi ích".

"Cảm thấy tội lỗi về một việc gì đó mà không làm gì cả là một cảm xúc tiêu cực", White đồng tình. "Ngược lại, nếu bạn dùng cảm giác tội lỗi đó để làm điều tích cực thì chắc chắn nó có thể mang đến lợi ích cho tất cả mọi người".

Ngoài ra, dùng một phần tài sản để khiến thế giới tốt đẹp cũng mang lại cảm giác thoải mái hơn nhiều so với việc để tiền chất đống hoặc tiêu xài phung phí.

"Tiêu dùng quá mức giống như đồ ăn nhanh, thực ra chẳng mang lại thỏa mãn gì", Davies nói. "Theo tôi, hạnh phúc thật sự đến từ việc làm những điều ý nghĩa cùng những người tốt. Niềm vui từ đó lớn hơn nhiều so với việc liên tục chạy theo món hàng mới".

Người Mỹ giàu lên nhanh chóng mặt: Mỗi ngày có thêm hơn 1.000 triệu phú

Số lượng triệu phú tại Mỹ đang tăng mạnh, hơn 1.000 người mỗi ngày nhưng giá trị của một triệu USD ngày nay không còn “xa xỉ” như trước. Vậy “triệu...

Bấm xem >>