Đòn dầu mỏ của ông Trump: Nga chịu thiệt đến đâu, Ấn Độ và Trung Quốc toan tính gì?

Sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt các biện pháp trừng phạt mạnh tay nhất từ trước tới nay với hai tập đoàn dầu khí lớn nhất của Nga – Rosneft và Lukoil, thị trường năng lượng toàn cầu lập tức chao đảo. Nhưng mức độ hiệu quả của “đòn trừng phạt” này có thể sẽ không được quyết định ở Washington, mà ở New Delhi và Bắc Kinh – hai khách hàng lớn nhất của dầu thô Nga.

Các lệnh trừng phạt mới của chính quyền Trump nhắm thẳng vào Rosneft và Lukoil – hai doanh nghiệp chiếm phần lớn xuất khẩu dầu thô của Nga. Hạn chót để các đối tác quốc tế dừng giao dịch là ngày 21/11. Ngay sau thông báo, nhiều công ty năng lượng ở Ấn Độ và Trung Quốc đã bắt đầu hủy đơn hàng, khiến nguồn thu từ dầu mỏ – “huyết mạch” tài chính cho cuộc chiến của Nga ở Ukraine – đối mặt nguy cơ sụt giảm mạnh.

Theo ước tính, mỗi ngày hai quốc gia châu Á này nhập khoảng 3,5–4,5 triệu thùng dầu Nga, trong đó phần lớn đến từ hai tập đoàn vừa bị trừng phạt. Nếu Ấn Độ và Trung Quốc tuân thủ nghiêm, nguồn cung 1,4–2,6 triệu thùng dầu mỗi ngày có thể bị “đóng van”, gây thiệt hại lớn cho Moscow.

Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng đây có thể chỉ là “khoảng lặng chiến thuật”. Các doanh nghiệp vẫn đang tìm cách thích ứng thông qua mạng lưới trung gian, đội tàu “bóng tối” (shadow fleet) và các giao dịch ẩn danh – nhằm duy trì dòng chảy dầu giá rẻ từ Nga.

Ấn Độ đang ở thế tiến thoái lưỡng nan

Với Ấn Độ, đây là bài toán nan giải giữa lợi ích kinh tế và áp lực chính trị. New Delhi đang phụ thuộc mạnh vào nguồn dầu giá rẻ từ Nga để duy trì tăng trưởng và ổn định năng lượng. Từ đầu năm đến tháng 9, riêng tập đoàn tư nhân Reliance đã nhập hơn 181 triệu thùng dầu Nga.

Tuy nhiên, chính phủ của Thủ tướng Narendra Modi cũng không thể phớt lờ mối quan hệ chiến lược ngày càng sâu sắc với Mỹ – đối tác chủ chốt trong nhóm Quad nhằm kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc. Trong bối cảnh Washington áp thuế 50% lên hàng xuất khẩu Ấn Độ, việc giảm dần nhập khẩu dầu Nga có thể được xem là “thiện chí” giúp New Delhi đàm phán thuận lợi hơn về thương mại.

Một số chuyên gia nhận định Ấn Độ sẽ tạm thời “tự trừng phạt” – giảm nhập khẩu trực tiếp trong vài chu kỳ để thăm dò phản ứng của Mỹ – trước khi tìm ra cách mua dầu Nga qua trung gian hoặc đổi hướng sang Trung Đông và Tây Phi, dù giá cao hơn.

Trung Quốc liệu có quay lưng với Moscow?

Khác với Ấn Độ, Trung Quốc là đối tác kinh tế sống còn của Nga từ khi cuộc xung đột Ukraine bùng nổ. Bắc Kinh vẫn coi Moscow là “đồng minh chiến lược không giới hạn” trong nỗ lực đối trọng ảnh hưởng toàn cầu của Mỹ. Tuy nhiên, áp lực từ Washington cũng khiến các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc phải dè chừng.

Một số tập đoàn năng lượng quốc doanh đã hủy hoặc trì hoãn các đơn hàng dầu Nga, trong khi những nhà máy lọc dầu tư nhân nhỏ – gọi là “teapot” – có thể tiếp tục mua qua trung gian để tránh rủi ro. Dù vậy, quy mô của nhóm này còn hạn chế, khó bù đắp lượng mua bị cắt giảm từ các công ty lớn.

Các chuyên gia dự đoán Bắc Kinh sẽ cố gắng “đi dây”: không đáp ứng hoàn toàn yêu cầu của Mỹ, nhưng cũng không để doanh nghiệp lớn bị vướng vào các lệnh trừng phạt thứ cấp. Như một chuyên gia nhận định, “Trung Quốc sẽ không bỏ rơi Nga, nhưng cũng không muốn tự làm tổn thương nền kinh tế của mình.”

Nga có thể “né đòn” bằng cách nào?

Dưới bề mặt của các cuộc mặc cả ngoại giao, Moscow vẫn có con bài chiến lược: “đội tàu bóng tối” gồm gần 1.000 tàu chở dầu hoạt động ngoài tầm giám sát của phương Tây. Các tàu này thường được đăng ký dưới tên công ty vỏ bọc hoặc đổi hành trình giữa chừng để che giấu nguồn gốc dầu.

Nhờ mạng lưới này, Nga vẫn duy trì được xuất khẩu dầu ngay cả sau những đợt trừng phạt trước đây. Các chuyên gia cho rằng điều tương tự sẽ lặp lại – dầu Nga có thể “rửa sạch” qua các bên trung gian trước khi cập cảng Ấn Độ hoặc Trung Quốc.

Tuy nhiên, cái giá phải trả là chi phí vận chuyển và bảo hiểm cao hơn, khiến doanh thu của Nga sụt giảm. “Điều đáng chú ý không phải là cách các nhà buôn dầu ứng phó, mà là cách Washington thực thi trừng phạt nghiêm đến đâu,” một chuyên gia nhận định.

Tác động dài hạn của lệnh trừng phạt này

Các biện pháp trừng phạt mới chắc chắn gây tổn thất cho kinh tế Nga trong ngắn hạn. Tuy nhiên, khả năng chúng làm tê liệt hoàn toàn nguồn thu dầu mỏ của Moscow vẫn còn bỏ ngỏ, bởi hệ thống mua bán trung gian và sự linh hoạt của các khách hàng châu Á.

Về lâu dài, cuộc “chạy đua dầu mỏ” này sẽ tái định hình bản đồ năng lượng toàn cầu – khi Mỹ ngày càng siết chặt trừng phạt, Nga đẩy mạnh hướng Đông, và các quốc gia như Ấn Độ, Trung Quốc trở thành “người cầm cân nảy mực” của cuộc chơi.

Mỹ tung đòn dầu mỏ mới, Trung Quốc và Ấn Độ hứng cú sốc

Quyết định của Mỹ áp lệnh trừng phạt lên hai “ông lớn” dầu mỏ Nga Rosneft và Lukoil đang làm rung chuyển thị trường năng lượng châu Á. Trung Quốc và...

Bấm xem >>