Toàn cảnh cuộc biểu tình ở Madagascar rúng động những ngày qua

Biểu tình ở Madagascar leo thang sau khi làn sóng xuống đường phản đối chính phủ do Gen Z dẫn đầu biến thành cuộc binh biến, buộc Tổng thống Andry Rajoelina phải rời khỏi đất nước.

Cuộc khủng hoảng chính trị tại Madagascar đang leo thang nghiêm trọng sau khi làn sóng biểu tình do giới trẻ dẫn đầu biến thành một cuộc binh biến, buộc Tổng thống Madagascar - ông Andry Rajoelina phải rời khỏi đất nước.

Đơn vị quân đội tinh nhuệ CAPSAT đã đứng về phía người dân, tạo ra một khoảng trống quyền lực và đẩy quốc gia này đến bờ vực tranh giành quyền lực, theo đài RT.

Nguyên nhân bùng phát bất ổn

Bất ổn bắt đầu từ ngày 25-9 với các cuộc biểu tình do phong trào “Gen Z Madagascar” khởi xướng tại thủ đô Antananarivo, sau đó lan rộng ra các thành phố khác.

Nguyên nhân ban đầu là sự tức giận của người dân trước tình trạng mất điện và nước triền miên, nhanh chóng mở rộng sang các vấn đề lớn hơn như chi phí sinh hoạt cao, đói nghèo và tham nhũng.

Người biểu tình tại thủ đô Antananarivo ngày 14-10 yêu cầu Tổng thống Madagascar - ông Andry Rajoelina từ chức. Ảnh: Luis Tato/AFP

Liên Hiệp Quốc cho biết làn sóng biểu tình ở Madagascar đã khiến ít nhất 22 người thiệt mạng - con số bị chính phủ bác bỏ. Giờ giới nghiêm ban đêm vẫn đang được áp dụng tại thủ đô và nhiều địa phương.

Những người biểu tình yêu cầu Tổng thống Rajoelina từ chức, chịu trách nhiệm về cái chết của người dân và chấm dứt các hành vi vi phạm, đồng thời giải thể các cơ quan mà họ cho là “phi pháp”.

Làn sóng biểu tình bước sang một giai đoạn mới khi các binh sĩ thuộc đơn vị tinh nhuệ CAPSAT lái xe quân sự đến tham gia cùng người dân tại Quảng trường “13 Tháng 5”, một địa điểm biểu tình mang tính biểu tượng.

CAPSAT là đơn vị từng giúp ông Rajoelina lên nắm quyền trong cuộc chính biến năm 2009.

Nỗ lực xoa dịu đã thất bại

Ngày 29-9, ông Rajoelina giải tán nội các để xoa dịu dư luận, thừa nhận rằng “các bộ trưởng chưa hoàn thành nhiệm vụ được giao”.

Đến ngày 6-10, ông Rajoelina bổ nhiệm tướng Ruphin Fortunat Zafisambo làm Thủ tướng, thay ông Christian Ntsay, người giữ chức từ năm 2018.

Tuy nhiên, động thái này không thể chấm dứt biểu tình – trái lại còn khiến tình hình thêm căng thẳng.

Âm mưu chính biến

Hôm 12-10, ông Rajoelina tuyên bố có một âm mưu dùng vũ lực để giành chính quyền và kêu gọi “toàn thể lực lượng quốc gia” bảo vệ trật tự hiến pháp và chủ quyền đất nước.

Tuyên bố này được đưa ra sau khi binh sĩ CAPSAT kêu gọi quân đội không tuân mệnh lệnh của chính phủ và gia nhập làn sóng biểu tình.

Tổng thống rời khỏi đất nước

Trong một đoạn video phát trên Facebook đêm 13-10, ông Rajoelina xác nhận đã được quân đội Pháp đưa ra khỏi Madagascar giữa lúc biểu tình và binh biến leo thang. Ông Rajoelina nói mình đã “đến nơi an toàn để bảo vệ tính mạng”, kêu gọi đối thoại và khẳng định cần tôn trọng hiến pháp.

Trước đó, văn phòng tổng thống cho biết bài phát biểu truyền hình của ông Rajoelina bị hoãn vì “một nhóm vũ trang tìm cách chiếm đài truyền hình quốc gia”.

Hiện vẫn chưa rõ nơi ở chính xác của ông Rajoelina. Nhiều nguồn tin cho biết ông Rajoelina đã rời Madagascar trên máy bay quân sự Pháp. Đài RFI của Pháp cho rằng điểm đến có thể là Dubai.

CAPSAT lên nắm quyền

Ngày 14-10, CAPSAT tuyên bố tiếp quản chính phủ, chỉ ít phút sau khi quốc hội bỏ phiếu với tỉ lệ áp đảo để luận tội Tổng thống Rajoelina sau nhiều tuần biểu tình đẫm máu, theo tờ The New York Times.

CAPSAT cho biết sẽ đình chỉ Hiến pháp và giải thể toàn bộ các cơ quan trọng yếu của Madagascar - bao gồm Tòa án Tối cao, Ủy ban Bầu cử và Thượng viện - nhưng vẫn giữ nguyên Hạ viện, tức Quốc hội.

Phát biểu trước dinh tổng thống ở thủ đô Antananarivo, đại diện của CAPSAT cho biết chính phủ lâm thời sẽ có sự tham gia của cả dân sự và sẽ tổ chức trưng cầu dân ý để thông qua một bản hiến pháp mới cùng các thiết chế mới.

Người dân Madagascar vui mừng sau khi quốc hội luận tội Tổng thống Madagascar - ông Andry Rajoelina ngày 14-10. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Trước đó, các sĩ quan từ CAPSAT tuyên bố họ đang điều phối các lực lượng vũ trang và đã bổ nhiệm Tướng Demosthene Pikulas làm tân tư lệnh quân đội.

Một số đơn vị hiến binh công khai tách khỏi chính quyền, khẳng định không được phép sử dụng vũ lực với người biểu tình.

Theo RT, Bộ trưởng Quốc phòng Madagascar đã chấp nhận sự chỉ định của CAPSAT trong lúc tổng thống vắng mặt. Dù vậy, các chỉ huy CAPSAT phủ nhận tổ chức chính biến, cho rằng họ chỉ “đáp lại tiếng gọi của nhân dân”.

Phản ứng quốc tế

Liên minh châu Phi kêu gọi kiềm chế và bình tĩnh. Cộng đồng Phát triển miền Nam châu Phi (SADC) gọi tình hình “đáng tiếc” và kêu gọi “đối thoại mang tính xây dựng và giải pháp hòa bình”.

Liên Hợp Quốc yêu cầu tôn trọng quyền con người và quy trách nhiệm cho các hành vi bạo lực.

Hãng hàng không Air France đã đình chỉ các chuyến bay đến Antananarivo vì lý do an ninh.

Nga bày tỏ hy vọng cuộc khủng hoảng sẽ được giải quyết bằng các biện pháp hòa bình.

Nguy cơ và tương lai phía trước

Madagascar có lịch sử bất ổn chính trị với sự can thiệp của quân đội. Theo Ngân hàng Thế giới, hơn 75% trong số 30 triệu dân của nước này sống trong cảnh nghèo đói.

Cuộc khủng hoảng hiện tại là thách thức nghiêm trọng nhất đối với chính quyền của ông Andry Rajoelina kể từ khi ông tái đắc cử vào năm 2023, và cũng sẽ là phép thử cho nỗ lực ngoại giao khu vực trong việc ngăn chặn một cuộc đảo chính toàn diện.

Tổng thống Madagascar rời khỏi đất nước: Điều gì đang xảy ra?

Sau khi Tổng thống Madagascar Andry Rajoelina rời đất nước, một lực lượng tinh nhuệ từng ủng hộ ông Rajoelina đã tuyên bố kiểm soát toàn bộ lực lượng...

Bấm xem >>