Báo Ukraine: Đằng sau việc nhân vật quyền lực số 2 Ukraine “rớt đài”

Việc ông Andriy Yermak, người được xem là quyền lực số 2 Ukraine, nộp đơn từ chức ngay sau cuộc khám xét của cơ quan chống tham nhũng đã tạo ra chấn động chính trị lớn ở Kiev. Nhưng đằng sau đó là những vấn đề nội tại chưa thể được giải quyết ở Ukraine.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hiện đang chịu sức ép lớn vì quá tin tưởng ông Yermak. Ảnh: Anadolu.

Tổng thống Volodymyr Zelensky chấp thuận đơn từ chức ngay trong tối 28/11 và gọi đây là sự “tái khởi động” trước các cuộc đàm phán sắp tới.

Nhưng đối với nhiều chuyên gia và nhà hoạt động chống tham nhũng, sự việc này không đơn thuần là một vụ bê bối. Nó phơi bày một thực tế kéo dài đã ba thập kỷ: Ukraine vẫn lặp lại những cấu trúc quyền lực cũ, bất chấp các nỗ lực cải cách.

Người mang mật danh “Alibaba”

Theo các bản ghi âm của Cục Chống tham nhũng (NABU), ông Yermak xuất hiện dưới mật danh “Alibaba” hoặc “Ali-Baba”, bị cáo buộc ra lệnh gây sức ép lên các điều tra viên và tham gia điều phối cuộc tấn công vào cơ quan chống tham nhũng hồi tháng 7/2025. Lãnh đạo Cơ quan Công tố Chống tham nhũng (SAPO) Oleksandr Klymenko xác nhận sự tồn tại của nhân vật mang mật danh này.

Theo giới quan sát, biệt danh “Alibaba” trong chính trị không dựa trên nội dung gốc của truyện dân gian Ả Rập, mà thường ám chỉ sự dính líu mạng lưới, phe nhóm, hay các hoạt động mờ ám.

Nghị sĩ Ukraine Bohdan Yaremenko mô tả ông Yermak là “nhân vật không thể cứu vãn” – một dấu hiệu cho thấy mức độ nghiêm trọng trong nội bộ đảng cầm quyền.

Người dân Ukraine biểu tình phản đối chính phủ vào ngày 22/7/2025. Ảnh: Euromaidan Press

Giám đốc NABU Semen Krivonos nhấn mạnh nếu không có làn sóng biểu tình của thanh thiếu niên chống can thiệp vào cơ quan chống tham nhũng hồi tháng 7, “vụ án này đã không tồn tại. Nó chắc chắn sẽ bị chôn vùi”.

Nghịch lý trong cuộc điều tra tham nhũng ở Ukraine

Dù mang lại kết quả lớn, điều tra viên NABU Ruslan Mahamedrasulov, người dẫn đầu các cuộc điều tra tham nhũng trong chính phủ Ukraine, hiện vẫn bị giam hơn bốn tháng với cáo buộc gián điệp. Nhà hoạt động Ukraine Vitaliy Shabunin nhận định: “Ông ấy bị giam giữ bất hợp pháp và không thể tự bào chữa”. Chủ tịch Ủy ban Chống tham nhũng của Quốc hội Anastasia Radina gọi Mahamedrasulov và cha ông này là “con tin”, và việc trả tự do là điều cần thiết để khôi phục sự công bằng.

Trong khi đó, ông Yermak, trung tâm của vụ bê bối, mặc dù đã từ chức nhưng chưa phải đối mặt với bất kỳ cáo buộc nào.

Bài học suốt 3 thập kỷ

Theo tờ Euromaidan Press, các chuyên gia lưu ý mô hình quyền lực tập trung vào cá nhân mà ông Yermak xây dựng không phải điều mới trong lịch sử Ukraine.

Nhà báo Ukraine Mustafa Nayyem, người đóng vai trò trong làn sóng Euromaidan năm 2013 - 2014, cho rằng vấn đề không nằm ở một cá nhân, mà ở “căn nguyên thất bại trong cấu trúc quyền lực”, nơi quyền lực tập trung vào văn phòng tổng thống qua nhiều đời lãnh đạo.

Ông Yermak (phải) đứng bên cạnh cựu Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba. Ảnh: Euromaidan Press

Theo ông, qua ba thập kỷ, văn phòng Tổng thống Ukraine vẫn được xem là “điểm mà ở đó người ta tin thời gian đã ngừng lại, chức vụ là vĩnh viễn, và chìa khóa thành công là quyền kiểm soát tuyệt đối”.

Nhà nghiên cứu Alena Ledeneva gọi đây là di sản của các nước ở Đông Âu, nơi lợi ích cá nhân và các thỏa thuận ngầm lấn át thể chế.

Một nguồn tin phương Tây được nhà phân tích Liubov Tsybulska trích dẫn, nói rằng Mỹ và các đồng minh châu Âu nhiều lần cảnh báo ông Zelensky về rủi ro từ việc trao quá nhiều quyền lực cho Yermak, nhưng “Tổng thống Ukraine vẫn kiên quyết tin tưởng cộng sự”.

Nhiều chuyên gia nhận định việc ông Yermak rời chức có thể giúp giảm bớt căng thẳng với Washington trước đàm phán, nhất là trong bối cảnh Ukraine cần hỗ trợ từ Mỹ hơn bao giờ hết. Nhưng đây không phải “chiến thắng”, mà chỉ là bước tiến nhỏ trong cuộc chiến lâu dài với tham nhũng.

Nhà báo Nayyem kết luận: “Ông Yermak đã ra đi. Nhưng hệ thống góp phần tạo ra ông ấy thì chưa”.