Thiền như môn thể dục

Mỗi ngày ngồi thiền khoảng 15 phút sẽ giúp con người cân bằng cuộc sống, làm chủ được suy nghĩ, hành động và có sức khỏe.

Trong cuộc sống hiện đại chúng ta phải đối mặt với những khó khăn, căng thẳng thì thiền là một phương pháp để lấy lại sự cân bằng.

Bốn phương pháp thiền

Chữ “thiền” có nguồn gốc từ  chữ Dhyana (Sankrist) hay Jhanas (Pali), người Trung Quốc gọi là Chan, người Nhật Bản gọi là Zen, có nghĩa là cách quan sát, nhận thức, theo dõi hơi thở của mình.

Trong Phật giáo, có 4 phương pháp thiền

Thiền thở (Breath Meditation): Còn gọi là điều tức, nghĩa là theo dõi và điều hòa hơi thở, là một trong những phương pháp thiền giản dị, thông dụng và hiệu quả nhất cho người mới bắt đầu thiền. Thiền quán (Visualisation Meditation): Chú tâm vào điểm giữa hai chân mày hoặc mắt hé mở nhìn vào một điểm trước mặt, vào một ngọn đèn nhỏ hay một ảnh, một bức tượng treo trên tường, rồi tập trung tư tưởng vào đó, không suy nghĩ vấn đề nào khác.

Thiền niệm chú (Mantra Meditation): Đọc chú hay niệm một danh hiệu nào đó, lặp đi lặp lại như thế, dù chỉ niệm trong cổ họng nhưng vẫn nghe được tiếng, tập trung tư tưởng nghe tiếng niệm đó, không nghĩ đến điều gì khác… Thiền chánh niệm (Mindfulness Meditation), còn gọi là thiền tỉnh thức: Có nghĩa là khi đi, đứng, nằm, ngồi… luôn luôn tỉnh thức, nhận biết. Lúc đi biết mình đang đi hoặc lúc đứng, nằm, ngồi, ăn, uống… đều biết việc mình đang làm.

Thượng tọa Thích Tam Đức, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phật học, Phó Viện trưởng
Thiền viện Vạn Hạnh, đang giảng cách ngồi thiền cho các học viên

Ở đây chỉ đề cập đến thiền theo phương pháp điều tức. Khi điều tức nghĩa là kiểm soát được hơi thở thì sẽ đem lại sự cân bằng bình thường cho các chức năng của cơ thể, qua đó giúp tự kiểm soát cảm xúc và hành vi của mình.

Giảm stress, tăng cường sức khỏe

Nguyễn Thị Đào, sinh viên Trường Đại học Luật TP HCM, cho biết mỗi khi mùa thi tới thì chuyện ôn bài khiến cô căng thẳng, lúc nào cũng cảm thấy mệt mỏi và hay cáu gắt, tâm trạng không ổn định. Cô tìm giải pháp để ổn định tâm trạng của mình và thấy tập thiền là thích hợp nhất. Hằng ngày, mỗi khi thấy mệt mỏi, căng thẳng, cô lại ngồi thiền. Phương pháp thiền của cô hết sức đơn giản, chỉ ngồi nhắm mắt lại và thả lỏng cơ thể, tập hít thở và tập trung vào hơi thở sẽ thấy tâm trạng tốt hơn, cũng đỡ cáu gắt hơn và điều đặc biệt là cô thấy mình tập trung hơn trước, kết quả học tập cũng tốt hơn.

Thiền sư Thích Trúc Thái Vinh, chùa Diệu Pháp, người đã tập thiền trên 15 năm, cho biết khi thiền thì cơ thể được thả lỏng, hít thở từ từ chậm rãi sẽ giúp khí huyết lưu thông, nhịp thở thấp dần, nhịp tim chậm lại, tâm thức lộn xộn sẽ được kiểm soát. Khi hít thở một cách chậm rãi, theo dõi hơi thở thì ta có thể kiểm soát được suy nghĩ và ruồng bỏ những suy nghĩ tiêu cực và làm chủ được hành động của mình.

Chị Mai Thị Thùy Dung, hiện làm việc tại Văn phòng Công chứng quận 1, TP HCM, do tính chất công việc hằng ngày nên thường  bị stress nặng và tìm đến thiền. Hằng ngày chị dành 15 phút vào mỗi tối sau khi hoàn tất mọi công việc, tập ngồi hít thở và đếm hơi thở. Khi ngồi thiền,  mọi ý nghĩ, hành động đã lần lượt hiện ra trong suy nghĩ của chị sau đó biến mất và chị chỉ tập trung vào việc đếm hơi thở. Mỗi khi ngồi thiền xong, chị ngủ ngon hơn và không suy nghĩ gì tới công việc nữa, vì vậy stress cũng giảm đáng kể.

Lương y Đinh Công Bảy cho rằng dưới cái nhìn của y học thì tập thiền thường xuyên sẽ giúp đạt tới sự tỉnh thức tuyệt đối trong trạng thái tĩnh. Đó là trạng thái tập trung ức chế đồng đều cả nơron thần kinh cảm giác lẫn nơron thần kinh vận động, tập trung bắt đầu từ vỏ não và hệ thần kinh vận động.

Khi tập thiền, người tập dần dần điều khiển được hoạt động của vỏ não, chủ động ức chế hệ thần kinh động vật, từ đó dẫn đến ức chế hệ thần kinh thực vật mà trước tiên là các trung khu hô hấp, làm giảm nhịp thở kèm theo sự thư giãn chủ động, buông lỏng hoàn toàn các cơ. Khi đã ức chế sâu, thư giãn cơ sâu thì nhịp thở rất thấp, năng lượng tiêu hao xuống tối thiểu, cơ thể rơi vào tình trạng như một giấc ngủ mà vẫn tỉnh thức, hô hấp trên từng tế bào cơ thể đều giảm đến mức tối thiểu.

Các nhà khoa học khi đo hoạt động tưới máu não trong lúc tập thiền, thấy lượng máu được tưới chỉ tập trung vào một số vùng nhất định, trong khi lượng máu tưới các vùng khác giảm một cách đáng kể, không làm tiêu hao nhiều năng lượng cho các hoạt động vỏ não. Điều này chứng minh  tại sao tập thiền đem lại  giấc ngủ tỉnh thức, một trạng thái thanh thản, yên bình, giúp cơ thể điều hòa những chức năng hoạt động của khí huyết và các tạng phủ.

Thiền được xem như một bộ môn thể dục bảo vệ sức khỏe, dễ tập, do vậy được nhiều người theo tập.