Trong bóng đá hiện đại, không có sơ đồ nào là “thần dược” bảo đảm chiến thắng, vấn đề nằm ở cách một đội bóng biết tận dụng và làm chủ hệ thống ấy ra sao. Thế nhưng, nhìn vào Manchester United dưới thời Ruben Amorim, người ta có cảm giác ông đang biến 3-4-3 thành chiếc gông trói lấy chính đội bóng của mình. Điều trớ trêu là ở nơi cách Old Trafford nửa vòng trái đất, đội tuyển Việt Nam lại nhiều năm liền đứng trên đỉnh Đông Nam Á nhờ vận hành trơn tru chính sơ đồ ấy, dưới bàn tay HLV Park Hang-seo trước kia và nay là Kim Sang-sik ở hiện tại. Sự đối lập ấy đặt ra một câu hỏi nhức nhối: phải chăng Amorim nên sang Việt Nam để học cách chơi 3-4-3 cho thật sự ra hồn?
Ưu điểm nổi bật của 3-4-3 và các đội bóng đã thành công với sơ đồ chiến thuật này
Quả thật nếu đã khẳng định “sống chết” với sơ đồ 3-4-3 mà vẫn loạng choạng như hiện tại, Ruben Amorim thực sự nên “vác cặp” sang Việt Nam để học HLV Park Hang-seo và Kim Sang-sik về cách vận hành đội hình này sao cho hiệu quả. Về bản chất, 3-4-3 không phải là điều gì bí hiểm. Đây là sơ đồ gồm ba trung vệ, hai cầu thủ chạy biên (wing-back) hoạt động lên công về thủ không ngừng, hai tiền vệ trung tâm giữ nhịp và che chắn khu vực giữa sân, cùng ba mũi tấn công phía trên vừa có thể dạt biên vừa bó vào trong dứt điểm. Điểm mấu chốt là wing-back phải toàn diện, vừa hỗ trợ tấn công vừa nhanh chóng lùi về phòng ngự khi mất bóng, còn cặp tiền vệ trung tâm phải cơ động để bù đắp khoảng trống khi biên dâng cao. Nếu không bảo đảm những yêu cầu ấy, 3-4-3 sẽ biến thành sơ đồ đầy rủi ro thay vì phát huy sức mạnh.
Thực tế thế giới từng chứng minh 3-4-3 là vũ khí có thể đem lại thành công vang dội. Chelsea của Antonio Conte mùa 2016/17 là ví dụ tiêu biểu. Sau khi đổi sang sơ đồ này, The Blues tạo nên chuỗi 13 trận thắng liên tiếp, ghi 32 bàn và chỉ thủng lưới 4 lần, trên hành trình tiến đến chức vô địch Ngoại Hạng Anh một cách hoàn toàn xứng đáng. Điều đó cho thấy, không cần sáng tạo ra điều gì mới mẻ, chỉ cần triển khai đúng nguyên tắc, 3-4-3 sẽ trở thành công cụ chiến thắng hữu hiệu cho các đội bóng.
Các đội tuyển Việt Nam là bậc thầy trong việc sử dụng sơ đồ 3-4-3
Còn ở Việt Nam, sơ đồ 3-4-3 không chỉ là thử nghiệm mà đã trở thành “bản sắc”, là truyền thống trong rất nhiều năm đã qua. Dưới thời HLV Park Hang-seo, đội tuyển quốc gia viết nên hàng loạt kỳ tích. Năm 2018, Việt Nam vô địch AFF Cup với thành tích bất bại, ghi 15 bàn và chỉ lọt lưới 4. Sang Asian Cup 2019, tuyển Việt Nam lần đầu sau hơn một thập kỷ vào tới tứ kết, đặc biệt trận thắng Jordan ở vòng 1/8 cho thấy khối 3 hậu vệ cùng hệ thống wing-back vận hành trơn tru, giúp Việt Nam cầm bóng nhiều hơn đối thủ và tạo ra hàng loạt cơ hội ngon ăn ghi bàn. SEA Games 31 càng tô đậm dấu ấn, khi U23 Việt Nam giành HCV mà không để lọt lưới bàn nào, minh chứng rằng hệ thống 3 trung vệ và khả năng hoạt động ở 2 biên không chỉ chắc chắn mà còn đem đến sự ổn định trong lối chơi một cách dài hơi.
Đến thời HLV Kim Sang-sik, sơ đồ 3-4-3 tiếp tục được duy trì như một nền tảng chiến thuật rất ổn định cho các đội tuyển VIệt Nam. Tại giải vô địch Đông Nam Á 2024 cuối năm ngoái, Việt Nam đánh bại Thái Lan ngay tại Rajamangala, qua đó lên ngôi vô địch đầy thuyết phục. Mới nhất, đội tuyển U23 Việt Nam của thầy Kim cũng đã lên ngôi U23 Đông Nam Á 2025 nhờ sơ đồ 3-4-3 trứ danh. Sự kỷ luật của hàng thủ ba người cùng cặp wing-back hoạt động không biết mệt mỏi chính là chìa khóa dẫn đến thành công. Không phải ngẫu nhiên mà trong hồ sơ huấn luyện trước ngày được VFF tuyển chọn trở thành người kế nhiệm Phillippe Troussier bị sa thải cách đó không lâu, Kim Sang-sik được ghi nhận là “ưu tiên vận hành sơ đồ chiến thuật 3-4-3” - và ông đã biến nó thành công cụ giúp Việt Nam duy trì vị thế số một Đông Nam Á.
Còn chờ đợi gì nữa mà không sang Việt Nam học thầy Park, thầy Kim đi Ruben Amorim
Trong khi đó, MU dưới tay Amorim thì ngược lại. Từ khi ông nhậm chức, đội chỉ thắng 7/27 trận Premier League, khởi đầu mùa giải 2025/26 với 4 điểm sau 4 vòng và thậm chí bị loại bởi đội hạng dưới Grimsby ở League Cup. Đáng lo hơn, MU thủng lưới trước ở 11/15 trận đầu tiên dưới triều Amorim, tỷ lệ giữ sạch lưới chỉ khoảng 16%. Những con số này chỉ ra rằng 3-4-3 ở Old Trafford đang trở thành gánh nặng, vì MU thiếu wing-back thuần túy, cặp tiền vệ trung tâm không đủ nhanh để bọc lót và cấu trúc phòng ngự khi chuyển trạng thái liên tục bị khai thác.
Amorim khẳng định “thà chết còn hơn từ bỏ 3-4-3”, nhưng câu nói ấy chỉ có ý nghĩa khi đội bóng thực sự có con người và nguyên tắc để vận hành thành công. Còn hiện tại, 3-4-3 ở Old Trafford đang giống chiếc áo rộng thùng thình, che giấu nhiều lỗ hổng hơn là tạo ra chiến thắng. Trong khi đó, các đội tuyển Việt Nam – từ thầy Park đến thầy Kim đã chứng minh rằng với kỷ luật, sự phù hợp của nhân sự và cách triển khai khoa học, 3-4-3 hoàn toàn có thể biến một tập thể thành nhà vô địch. Bài học ấy Amorim và MU cần nhìn nhận thẳng thắn: muốn sống với 3-4-3, hãy học từ những người đã biến nó thành niềm tự hào, chứ đừng khăng khăng giữ lấy một bộ khung đang phản tác dụng.