Vì sao người Việt nhẹ dạ tin ngoại cảm?

GS Ngô Đức Thịnh cho rằng, khi con người thiếu hụt niềm tin, họ thường bấu víu vào tâm linh. Trong khi đó, tâm linh rất tù mù không chứng minh được rõ ràng đúng sai.

Vừa qua, dư luận quan tâm đặc biệt đến Chương trình "Trở về từ ký ức" của VTV vạch trần về khả năng của một số nhà ngoại cảm. Trong đó, cho thấy không chỉ người dân, ngay cả cơ quan Nhà nước cũng dễ dàng đặt niềm tim mù quáng ngoại cảm. Nhân dịp này, PV có cuộc trao đổi với GS Ngô Đức Thịnh - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn văn hoá tín ngưỡng Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa.

Giáo sư Ngô Đức Thịnh (Ảnh: VNP)

Thưa giáo sư, vừa qua VTV có phóng sự phanh phui khả năng và sự lừa đảo một số nhà ngoại cảm tìm hài cốt liệt sĩ. Giáo sư nghĩ sao về phương pháp ngoại cảm để tìm mộ liệt sĩ?

Tôi thấy xã hội có không ít trường hợp nhà ngoại cảm rởm lợi dụng lòng tin của gia đình liệt sĩ để làm trò lừa đảo. Chẳng hạn như gần đây có chuyện “cậu Thủy” - nhà ngoại cảm tham gia tìm hài cốt liệt sĩ bị bắt và khởi tố do nghi vấn "lừa đảo chiếm đoạt tài sản".

Tuy nhiên, cũng không nên phủ nhận một cách sạch trơn ngoại cảm. Bởi vẫn có trường hợp đúng chứ. Không thể thống kê cụ thể đúng sai, nhưng tôi từng chứng kiến người thân tìm mộ bằng ngoại cảm. Kết quả kiểm định ADN sau đó cho thấy hoàn toàn đúng.

Theo tôi, tìm hài cốt bằng ngoại cảm phải kèm theo kiểm định khoa học. Nhà ngoại cảm đúng được 20-30% đã tuyệt vời rồi, không có 100% đâu.

Nhưng thường thì ít khi gia đình liệt sĩ kiểm định lại bằng phương pháp khoa học như ADN chẳng hạn, bởi nhà ngoại cảm dọa liệt sĩ quở trách?

Vì tỷ lệ không chính xác rất cao nên nhà ngoại cảm lo sợ. Nhà ngoại cảm cũng có tâm lý,  giám định lại nghĩa là không đặt niềm tin trọn vẹn vào họ. Bản thân gia đình sợ xúc phạm đến tâm linh, linh hồn.

Tôi cho rằng, thực trạng trên không hay, người dân dễ bị nhà ngoại cảm rởm lừa. Do vậy, cả người dân và nhà ngoại cảm đều cần đến phương pháp khoa học hỗ trợ.

Ông nói, đa phần người dân tìm hài cốt bằng phương pháp ngoại cảm bị lừa. Vậy vì sao nhiều người dân Việt dễ tin và dễ lừa như vậy? Có nhà khoa học thốt lên, nhà ngoại cảm có khả năng đặc biệt, làm cho người ta tin hơn nhà khoa học.

Sau nhiều năm, người ta tìm kiếm hài cốt liệt sĩ chưa được nên thường có tâm lý mong mỏi, chờ đợi. Do vậy, khi nhà ngoại cảm mang đến một sự hé lộ nào đó, người ta dễ dàng tin ngay. Các nhà ngoại cảm “đánh” đúng vào tâm lý đó.

Bên cạnh đó, khi con người thiếu hụt niềm tin, không biết tin ai, tin vào đâu... họ thường bấu víu vào thế giới tâm linh. Bởi nó cũng giúp an ủi bản thân và họ hy vọng rằng “biết đâu lại đúng”. Trong khi đó, tâm linh là một thứ rất tù mù, không thể chứng minh được rõ ràng đúng sai.

Ví dụ như chuyện rất thời sự hiện nay là vụ bác sĩ thẩm mỹ viện Cát Tường vứt xác nạn nhân. Các "nhà ngoại cảm" từ ở đâu tự tìm đến khu vực sông Hồng để tìm thi thể nạn nhân nhưng đến nay vẫn chưa có kết quả.

Người dân tin vào ngoại cảm đã đành, tại sao ngay cả một số cơ quan nhà nước như Ngân hàng Chính sách Xã hội Việt Nam cũng tin. Thậm chí, còn bồi dưỡng hơn 7 tỷ  cho “cậu Thúy” tìm hàng trăm hài cốt liệt sĩ lẫn xương động vật?

Tổ chức đó có năng lực tài chính, họ sẵn sàng làm chuyện đó thôi. Mục đích của Ngân hàng Chính sách rất tốt, nhưng đáng tiếc thuê phải nhà ngoại cảm có nhiều nghi vấn lừa đảo.

Nguyễn Thanh Thúy đã bị bắt về hành vi làm giả hài cốt và di vật liệt sĩ.

Theo ông, có nhà ngoại cảm thật sự không hay chỉ là mê tín dị đoan?

Trong xã hội hiện nay, 10 người ngoại cảm thì có tới hơn 9 người lừa đảo, may ra được 1 người (hoặc không được 1 người) có khả năng thực sự. Ngoại cảm cũng là hiện tượng khoa học đấy nhưng mình không có năng lực nhận thức ra thôi. Nhiều khi cũng không hẳn là mê tín dị đoan đâu.

Ông nói 10 nhà ngoại cảm có đến 9 lừa đảo, vậy làm sao để người tránh bị lợi dụng, thưa ông?

Trong cuộc sống, đôi khi có nhiều việc mình phải nghe xem nhà ngoại cảm nói gì. Nếu như có nghe cũng phải biết sàng lọc, không phải họ bảo mình A thì mình nghĩ A, bảo B  nghĩ B...

Người lợi dụng ngoại cảm như “cậu Thủy” không ít, chiếm số đông. Cho nên, người nghe phải có bản lĩnh lựa chọn, xử lý thông tin.

Sau khi khả năng một số nhà ngoại cảm được phanh phui, nhiều người đã và đang tìm hài cốt người thân bằng “ngoại cảm” hết sức hoang mang, ông có lời khuyên gì với họ?

Đây là vấn đề tâm lý của mỗi người. Người tìm rồi nếu tâm lý hoang mang, có thể xác minh lại. Có điều sẽ phải tốn thời gian, tiền bạc. Còn những người đang và chưa tìm vẫn có thể vẫn nhờ ngoại cảm, nhưng phải kết hợp phương pháp khoa học để thẩm định.

Ông suy nghĩ thế nào về thế giới tâm linh và niềm tin và vào thế giới tâm linh của nhiều người Việt chúng ta?

Từ xưa, cả nhân loại chứ không riêng Việt Nam, người ta vẫn nghĩ có một thế giới tâm linh. Người ta tin rằng, khi con người mất đi nhưng linh hồn còn tồn tại. Có  khi, linh hồn ngồi ngay bên cạnh mình mà không biết. Con người tin rằng giữa những người sống và những người đã chết (linh hồn đó) phù trợ lẫn nhau.

Từ đó, người Việt thờ cúng tổ tiên, thích nghe bói toán... Vấn đề lưu ý, mình đặt niềm tin vào bói toán ở mức độ nào, khi tiếp nhận thông tin bói toán xử lý như thế nào... phụ thuộc vào bản thân mình. Không được cứ như là con thiêu thân lao vào rồi người ta nói thế nào cũng làm theo thế.

Xin trân trọng cảm ơn ông!