Hiệp ước có thể khiến oanh tạc cơ Nga 'trói mình’ trước chiến dịch Mạng nhện của Ukraine

00:00 / 0:00

Chuẩn

Tốc độ đọc

Mức độ thiệt hại mà chiến dịch Mạng nhện của Ukraine gây ra khiến nhiều người đặt câu hỏi tại sao những oanh tạc cơ trị giá hàng triệu USD và là một phần của bộ ba hạt nhân của Nga lại được đỗ ngoài trời và có rất ít hoặc không có sự bảo vệ nào?

Ngày 1-6 vừa qua, Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) cho biết đã sử dụng 117 máy bay không người lái (UAV) tấn công loạt sân bay quân sự Nga, đánh trúng hơn 40 oanh tạc cơ chiến lược của Moscow, bao gồm các mẫu như A-50, Tu-95 và Tu-22 M3.

Ukraine đặt tên cho chiến dịch này là “Mạng nhện”. Theo SBU, nhờ chiến dịch Mạng nhện này, 34% số oanh tạc cơ chiến lược của Nga đã bị tấn công tại một số sân bay. Theo ước tính của Ukraine, Nga đã thiệt hại khoảng 7 tỉ USD sau vụ tấn công.

Cận cảnh máy bay quân sự Nga bị tấn công trong chiến dịch Mạng nhện của Ukraine. Ảnh: Cục An ninh Ukraine (SBU)

Câu hỏi lớn

Các video xuất hiện trên mạng xã hội cho thấy các UAV mỏng manh, giá rẻ bay thẳng đứng từ xe tải và phá hủy các máy bay ném bom chiến lược đỗ ngoài trời tại các căn cứ không quân của Nga.

Điều này khiến nhiều người đặt câu hỏi tại sao những máy bay ném bom tầm xa, trị giá hàng triệu USD và là một phần của bộ ba hạt nhân của Nga, lại được đỗ ngoài trời như vậy và có rất ít hoặc không có sự bảo vệ nào?

Hơn nữa, các máy bay ném bom tầm xa như Tu-22 và Tu-95 là máy bay cũ của Liên Xô không còn được sản xuất nữa, làm tăng giá trị chiến lược của chúng và khiến việc thay thế gần như không thể.

Mặc dù có tầm quan trọng chiến lược như vậy, tại sao những mục tiêu có giá trị cao này lại không được cất giữ trong hầm trú ẩn vẫn là một câu hỏi khiến nhiều người thắc mắc.

Trên thực tế, thay vì được đỗ trong các hầm trú ẩn hoặc dưới các kết cấu bê tông được bảo vệ tốt, những máy bay này được đỗ ở nơi dễ thấy trên vệ tinh, trên đường băng mở tại các vị trí được đánh dấu rõ ràng, khiến chúng dễ bị vệ tinh do thám của Mỹ và Tổ chức Bắc Đại Tây Dương (NATO) phát hiện.

Nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng các oanh tạc cơ của Nga có thể đã được cố ý đỗ ngoài trời vì “để chúng có thể bị vệ tinh của Mỹ phát hiện".

Sau chiến dịch Mạng nhện của Ukraine, nhiều người đã chỉ ra rằng các oanh tạc cơ có khả năng mang vũ khí hạt nhân của Nga buộc phải đỗ ngoài trời theo các nghĩa vụ trong một hiệp ước song phương với Mỹ.

Hiệp ước “trói” oanh tạc cơ của Nga?

Trên mạng xã hội X, cựu trung tướng Lục quân Mỹ Michael Flynn — người từng giữ chức Cố vấn An ninh Quốc gia trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Mỹ Donald Trump — lưu ý rằng các oanh tạc cơ của Nga có thể đã được đỗ ngoài trời là do các nghĩa vụ trong hiệp ước hạt nhân và Ukraine đã tận dụng điều đó.

Hiệp ước mà ông Flynn nói đến là Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược Mới (New START) được ký kết giữa Mỹ và Nga vào năm 2010.

Hiệp ước song phương này được thiết lập nhằm cắt giảm và hạn chế kho vũ khí hạt nhân chiến lược của cả hai quốc gia, qua đó tăng cường an ninh và ổn định toàn cầu. Mục tiêu của hiệp ước là giảm quy mô kho vũ khí hạt nhân, đồng thời tăng cường cơ chế kiểm chứng và minh bạch giữa hai bên.

Hình ảnh SkySat về Căn cứ Không quân Belaya của Nga. Ảnh: Planet Labs PBC

Hiệp ước này đặt ra các giới hạn có thể xác minh được, bao gồm giới hạn số đầu đạn hạt nhân chiến lược được triển khai ở mức 1.550, tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) được triển khai, tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM) và máy bay ném bom hạng nặng ở mức 700, tổng số bệ phóng đã triển khai và chưa triển khai ở mức 800.

Hiệp ước cũng thiết lập một cơ chế kiểm tra và xác minh nghiêm ngặt, bao gồm: thanh sát tại chỗ, trao đổi dữ liệu, chia sẻ dữ liệu điều khiển bay, nhằm đảm bảo việc tuân thủ và xây dựng lòng tin giữa hai quốc gia sở hữu hơn 90% số vũ khí hạt nhân trên thế giới.

Hiệp ước áp dụng cho các ICBM, SLBM và máy bay ném bom hạng nặng, trong đó Tu-160 và Tu-95 của Nga đều được xếp vào loại oanh tạc cơ hạng nặng và được nêu rõ trong nội dung của hiệp ước.

Theo hiệp ước, cả hai bên đều phải công bố dữ liệu liên quan đến số lượng đầu đạn hạt nhân triển khai trên các oanh tạc cơ chiến lược, cũng như số lượng máy bay ném bom chiến lược chưa triển khai.

Để đảm bảo việc kiểm chứng và minh bạch, mỗi bên đều có quyền thanh tra các khí tài có khả năng mang vũ khí hạt nhân của bên kia. Việc thanh tra bao gồm kiểm tra tại chỗ và kiểm tra từ xa.

Hiệp ước quy định rõ rằng hai bên phải cung cấp dữ liệu về số lượng máy bay ném bom hạng nặng có khả năng mang vũ khí hạt nhân, cũng như vị trí bố trí của chúng. Ngoài ra, còn có các hạn chế về nơi mà các oanh tạc cơ này có thể hoặc không thể được đặt. Mỗi bên có quyền kiểm tra và xác minh độ chính xác của dữ liệu được cung cấp.

Các giao thức kiểm tra nêu rõ thêm rằng máy bay ném bom hạng nặng phải được chụp ảnh mà không có bạt che hoặc vật phủ.

Một điều khoản quan trọng khác trong hiệp ước nêu rõ nghĩa vụ “không can thiệp vào các phương tiện kỹ thuật quốc gia (NTM)” trong hoạt động thanh sát, tức là các phương tiện giám sát, như vệ tinh, không được bị cản trở bởi bên còn lại trong quá trình thực hiện giám sát và xác minh.

“Hiệp ước cho phép sử dụng các biện pháp xác minh kỹ thuật quốc gia (ví dụ như vệ tinh) theo cách phù hợp với luật pháp quốc tế và chứa đựng các điều khoản rõ ràng cấm can thiệp vào NTM và sử dụng các biện pháp che giấu có thể cản trở việc giám sát của NTM” - theo tài liệu về New START.

Việc kiểm chứng bằng vệ tinh đồng nghĩa với việc các oanh tạc cơ hạng nặng thường được đỗ ngoài trời, hoàn toàn lộ diện trước các vệ tinh do thám. Dù hiệp ước không yêu cầu rõ ràng rằng các oanh tạc cơ phải được đỗ ngoài trời, nhưng việc này đã trở thành thông lệ trong quá trình thực hiện.

“Nga, giống như Mỹ, thường để các oanh tạc cơ tầm xa đỗ ngoài trời và dễ quan sát, cả vì lý do vận hành và để tuân thủ các nghĩa vụ trong hiệp ước hạt nhân” - theo tờ Wall Street Journal.

Nga đã đình chỉ việc tham gia Hiệp ước New START vào tháng 2-2023 nhưng không rút khỏi. Do đó, hiệp ước vẫn sẽ còn hiệu lực về mặt pháp lý ít nhất cho đến ngày 5-2-2026.

Vì vậy, rõ ràng Nga không có nghĩa vụ phải đỗ các oanh tạc cơ hạng nặng ngoài trời. Tuy nhiên, các điều khoản của hiệp ước cùng với quy trình kiểm tra phức tạp đã khiến việc này trở thành một thông lệ phổ biến.

Bài đăng của ông Flynn đã làm dấy lên nhiều cuộc tranh luận gay gắt trên mạng xã hội về việc liệu các nghĩa vụ của Nga theo một hiệp ước song phương với Mỹ có thể đã vô tình giúp Ukraine nhắm mục tiêu vào các oanh tạc cơ chiến lược của Nga hay không.

Trên thực tế, không chỉ Nga mà cả Mỹ cũng thường đỗ các oanh tạc cơ chiến lược ngoài trời.

Chiến dịch Mạng nhện của Ukraine và tổn thất nghiêm trọng mà nó gây ra cho lực lượng oanh tạc cơ hạng nặng của Nga không chỉ là hồi chuông cảnh tỉnh đối với Moscow, mà còn là lời cảnh báo cho cả Mỹ.

“Những oanh tạc cơ chiến lược cực kỳ đắt đỏ của Mỹ cũng có thể bị vô hiệu hóa theo cách tương tự bởi bất kỳ ai có trong tay UAV giá rẻ, xe tải vận chuyển, chất nổ và một chút kiến thức kỹ thuật” - ông Flynn cho hay.

Ông Flynn cũng cảnh báo rằng các nhà lãnh đạo thế giới, cần nhận ra những hệ quả toàn cầu từ một chiến dịch như Ukraine vừa thực hiện.