Xuất hiện thương lái Trung Quốc tranh mua nguyên liệu chè

Trong khi nhu cầu về trà của thế giới vẫn rất lớn thì xuất khẩu chè 8 tháng năm 2018 của Việt Nam sụt giảm mạnh cả về khối lượng và giá trị, đồng thời đã xuất hiện tình trạng thương lái Trung Quốc vào những vùng chè nổi tiếng của Việt Nam tranh mua nguyên liệu, thậm chí còn xuất hiện những doanh nghiệp Việt chế biến chè nhưng do người Trung Quốc làm chủ.

“Ngành chè đang xáo động”

Theo báo cáo của Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NNPTNT), xuất khẩu chè trong tháng 8.2018 ước đạt 13.000 tấn với giá trị đạt 21 triệu USD. Lũy kế xuất khẩu chè 8 tháng năm 2018 ước đạt 81.000 tấn và 133 triệu USD, giảm 10,1% về khối lượng và giảm 7,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2017.

Đang xuất hiện tình trạng cạnh tranh không lành mạnh ở các vùng nguyên liệu chè. Ảnh: T.L

Các  thị  trường  chính  của  chè  Việt  Nam  trong  7  tháng  đầu  năm  2018  tiếp  tục  là Pakistan  (với  37,3  triệu  USD,  chiếm  33,6%),  Đài  Loan  (15,6  triệu  USD,  chiếm 14,0%),  Nga  (12,8  triệu  USD,  chiếm  11,5%),  Trung  Quốc  (9,5  triệu  USD, chiếm 5%), Indonesia (5,4 triệu USD, chiếm 4,8%) và Mỹ (4,3 triệu USD, chiếm 3,8%).

Điểm nhấn của xuất khẩu chè trong 7 tháng đầu năm 2018 là sự tăng trưởng của thị trường Pakistan, với tổng khối lượng tăng 1.500 tấn (tương đương 9,7%) so với cùng kỳ năm 2017. Tuy nhiên, lượng xuất khẩu chè của Việt Nam lại giảm mạnh ở 2 thị trường lớn là Nga, giảm 1.300 tấn (tương đương 13,2%) và Tiểu vương quốc Ả Rập Thống Nhất giảm gần 2.000 tấn (tương đương 60,9%), khiến tổng lượng xuất khẩu chè của Việt Nam giảm. Giá  chè  xuất  khẩu  bình  quân  8  tháng  đầu  năm  2018  ước  đạt  1.642  USD/tấn, tăng 3,7% so với cùng kỳ năm 2017.

Tuy nhiên, báo cáo của Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cũng có một điểm đáng chú ý. Đó là, trong  bối  cảnh  xung  đột  thương  mại  Mỹ  -  Trung  đang  căng  thẳng,  thì  ngày càng xuất hiện nhiều doanh nghiệp Việt Nam nhưng do người Trung Quốc làm chủ, cạnh tranh quyết liệt với các doanh nghiệp chè trong nước trong việc thu mua nguyên liệu. Điều này khiến các doanh nghiệp trong nước gặp không ít khó khăn.

Bà Nguyễn Thị Ánh Hồng - Tổng Thư ký Hiệp hội Chè Việt Nam cũng thừa nhận điều này tại cuộc họp thường niên nhóm công tác PPP ngành hàng thuộc đối tác phát triển nông nghiệp bền vững Việt Nam. “Chưa bao giờ ngành chè lại xáo động đến thế. Biến động tỷ giá không khiến ngành chịu nhiều tác động nhưng hơn một tháng nay việc bán chè trở nên khó khăn, trong khi các doanh nghiệp vẫn phải thu mua nguyên liệu” - bà Hồng nêu một thực tế.

Cũng theo bà Hồng, đang xuất hiện ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt Nam nhưng do người Trung Quốc đi thu mua nguyên liệu chè và sẵn sàng mua với giá cao hơn các doanh nghiệp trong nước khiến nhiều doanh nghiệp không cạnh tranh được.

Cần đa dạng hóa sản phẩm

Từ những khó khăn của ngành chè, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản khuyến cáo cần có chính sách hỗ trợ vốn và công nghệ các doanh nghiệp chè trong đầu tư chế biến sâu các sản phẩm chè. Bên cạnh đó, cần có cơ chế thích hợp để ngăn chặn việc các doanh nghiệp Trung Quốc làm giá trên thị trường chè, gây ảnh hưởng lớn đến doanh nghiệp Việt Nam

Để thúc đẩy sự  phát triển của ngành hàng chè, bên cạnh việc nâng cao chất  lượng  thì  ngành  hàng  chè  cần  có  biện  pháp  khuyến  khích  tăng  tiêu dùng trong  nước,  đặc biệt là trong bối cảnh lượng  xuất khẩu đang có xu hướng giảm như hiện nay. Đồng thời, cần đa dạng hóa các sản phẩm vào các phân khúc như chè hữu cơ, chè đặc sản để nâng cao giá trị gia tăng cho chè.

Thực tế, từ trước đến nay, khách hàng quốc tế vẫn “mặc định” các nhà sản xuất chè Việt Nam là những người có khả năng cung cấp khối lượng hàng hóa lớn nhưng chất lượng trung bình và giá rẻ. So với các nước trong khu vực, chè Việt Nam đang có giá xuất khẩu thấp nhất, chỉ bằng 60-70% giá chè thế giới. Nguyên nhân được cho là do không đảm bảo an toàn thực phẩm và chất lượng chè chưa tốt. Vì vậy, bà Hồng cho rằng, muốn thâm nhập được vào các thị trường khó tính, điều cần làm là nâng cao chất lượng chè, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, đáp ứng được những yêu cầu của nhà nhập khẩu.

Nhiều ý kiến cho rằng, ngành chè đang đứng trước nhiều cơ hội nhưng chưa biết tận dụng bởi nhu cầu về loại thức uống này đối với người tiêu dùng thế giới vẫn rất lớn. Theo thống kê, có tới 158 triệu người Mỹ uống trà mỗi ngày, mỗi năm người Mỹ chi tới 80 tỷ USD cho các sản phẩm trà, vì vậy con số 4,3 triệu USD kim ngạch xuất khẩu chè vào Mỹ 8 tháng năm 2018 là quá nhỏ. Nhưng để tìm đường vào Mỹ cũng không hề đơn giản, bởi đây là thị trường khó tính, đòi hỏi cao về chất lượng và an toàn thực phẩm.

Muốn tạo dựng được chỗ đứng trên thị trường, không còn cách nào khác, ngành chè phải thay đổi cả về hình ảnh và chất lượng. Cũng theo bà Hồng, bên cạnh tin không vui, ngành vẫn xuất hiện điểm sáng, đó là đã có những doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư chế biến sâu (chè matcha) để nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm. Hy vọng, với những nhân tố này, ngành chè sẽ khởi sắc.