Bất ngờ nguyên liệu làm nên chiếc khăn quàng cổ “đắt đỏ” nhất Việt Nam

Để hoàn thiện một chiếc khăn quàng cổ từ loại nguyên liệu tự nhiên này phải mất tới hai tháng lấy tơ, cần hàng chục nhân công và qua nhiều công đoạn khác nhau. Do đó mỗi chiếc khăn có giá tới hàng chục triệu đồng, đắt gấp 10 lần so với các loại thông thường.

Cách trung tâm Hà Nội khoảng 40 km, xã Phùng Xá, huyện Mỹ Đức, có nghề nuôi tằm, dệt lụa truyền thống. Vài năm gần đây, vùng quê tự hào khi nghệ nhân Phan Thị Thuận nghiên cứu làm thành công lụa từ tơ sen.

Nghệ nhân Phan Thị Thuận say sưa nói về các công đoạn thủ công cần thiết để làm ra chiếc khăn

Cây sen là một loại cây vô cùng quen thuộc đối với người Việt Nam nói riêng và người châu Á nói chung. Bông hoa sen còn được xem là quốc hoa của Việt Nam từ ngày 2/9/2011 - là biểu tượng của nền văn hóa Việt Nam.

Khăn lụa được làm thủ công từ tơ của thân cây sen

Cây sen còn là một loài cây hữu ích đối với con người khi toàn bộ từ thân cây sen cho đến hoa hay rễ đều có thể được sử dụng một cách hữu ích. Thế nhưng có một thứ bên trong cây sen lại vô cùng giá trị mà không phải ai cũng biết, đó là lụa tơ sen.

Bất ngờ nguyên liệu làm nên chiếc khăn quàng cổ “đắt đỏ” nhất Việt Nam - 3

Những người thợ cọ rửa tỉ mỉ từng thân cây sen

Lụa tơ sen có nguồn gốc từ Myanmar, cụ thể là loại tơ này được phát minh bởi một người phụ nữ ở Intha tên Sa Oo sống ở làng Kyaingkhan vào đầu những năm 1900. Bà đã sử dụng loại sen hồng. Tại Việt Nam thì bà Phan Thị Thuận, một thợ dệt ở Hà Nội chính là người tiên phong đem phong tục dệt lụa tơ sen đến Việt Nam.

Tơ sen được lấy thủ công, mỗi thân sen làm ra một mét sợi tơ

Tơ sen rất khác biệt với tơ tằm vì chúng rất mỏng, mềm mại chứ không cứng như tơ tằm (vì tơ tằm đã được qua một tuyến keo bên trong con tằm). Do đó, chỉ tính riêng việc làm một chiếc khăn quàng cổ thôi cũng đã phải mất tới hai tháng để lấy tơ. Cũng chính vì mất quá nhiều công phu, giá của các loại sản phẩm từ loại tơ này thường đắt đỏ gấp hàng chục lần so với các loài tơ thông thường.

Từ những sợi tơ sen mảnh mai, nghệ nhân Phan Thị Thuận đã sáng tạo dệt thành công ra chiếc khăn quàng cổ.

Có mặt tại làng quê thuộc xã Phùng Xá vào những ngày cuối hè, phóng viên được tận mắt ghi nhận các công đoạn để sản xuất chiếc khăn từ sợi tơ sen từ cơ sở sản xuất của bà Thuận.

Để có thể tạo ra loại lụa tơ sen đặc biệt này thì người nghệ nhân phải thực hiện thủ công từ đầu cho đến cuối quá trình.

Quá trình quay sợi người quay phải luôn chăm chú điều chỉnh để sợi không bị đứt

Chia sẻ với phóng viên, Nghệ nhân Phạm Thị Thuận cho hay, phụ thuộc vào thời gian sinh trưởng của cây sen, thông thường từ tháng 5 đến 9 là thời điểm cao điểm gia đình bà Thuận bước vào công đoạn khai thác tơ sen. Thân cây sen khi còn tươi đều có thể cho ra sợi tơ.

Đầu tiên, những thân sen được thu hoạch bằng tay và phải nhanh chóng lấy tơ trong vòng 24 giờ khi cây còn ẩm ướt vì nếu để khô thì tơ sen sẽ bị đứt gãy. . Mỗi thân sen sau khi thu hoạch từ đầm về được đưa vào bể rửa sạch bùn và tuốt hết gai để thuận thiện cho quá trình rút sợi.

Thợ dệt thành tấm lụa tơ sen trên máy

Nếu như sợi tơ tằm rất dai và có thể dệt bằng máy thì tơ sen lại rất mỏng manh nên phải dệt bằng tay. Để lấy được tơ sen, người thợ dùng dao khứa nhẹ xung quanh cuống sen, rồi dùng tay vặn và kéo tơ, ve cho sợi tơ sen tròn lại. Mỗi thân sen làm ra một mét sợi tơ. Thợ thạo việc rút trung bình 200 cuống lá sen một ngày.

Tơ rút xong được cho vào ống và đưa vào guồng. Tất cả công đoạn đều được làm thủ công bằng tay.

Tơ sen khi rút ra khỏi thân cây gặp nước luôn có màu trắng đục, nhưng khi khô và se thành sợi sẽ dần chuyển sang màu trắng sáng. Quá trình quay sợi người quay phải luôn chăm chú điều chỉnh để sợi không bị đứt. Sau đó, dệt thành tấm lụa trên máy.

Từng chiếc khăn, tấm lụa sau đó được luộc ở nhiệt độ cao trong hơn một tiếng để tan hết nhựa sen, rồi phơi trong môi trường khô thoáng có ánh nắng.

Nghệ nhân Thuận giới thiệu về những chiếc khăn được làm thủ công từ tơ sen

Để hoàn thiện một chiếc khăn lụa tơ sen phải trải qua 14 công đoạn, đòi hỏi từng người thợ phải tập trung và có tình yêu với nghề dệt.

“Vải tơ sen tuy có đẹp và nhiều ưu điểm song các công đoạn sản xuất thì rất cầu kỳ và hoàn toàn phải làm thủ công. Trong đó, khó nhất là việc lấy sợi tơ từ cuống sen” – bà Thuận chia sẻ.

Bức tranh hoa sen được làm từ chất liệu tơ sen

Sản phẩm lụa từ tơ sen bền, mát và có thể làm thành túi, vỏ bọc sổ sách, đồ trang trí trong nhà, đóng khung treo tường... Trong đó, được ưa chuộng nhất là khăn quàng cổ.

Một chiếc khăn làm thủ công bằng lụa tơ sen mất 0,07gr tơ. Để có một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 m thì người thợ cần tới 4.800 cuống sen, nhiều người thợ cùng làm trong một tháng và 7 ngày thêu họa tiết. Tính cả thời gian tách tơ, thêu họa tiết phải kéo dài hàng tháng trời mới hoàn thiện.

Không chỉ thế, khi sen hết mùa, xưởng của nghệ nhân Phan Thị Thuận không thể sản xuất ra loại khăn từ loại tơ đặc biệt này. Vì thế việc dệt lụa từ tơ sen vẫn chỉ là việc làm thời vụ, chưa thể đưa vào sản xuất đại trà, nhân rộng.

Khăn và sản phẩm làm từ lụa tơ sen có giá khá đắt đỏ

Cũng vì quy trình sản xuất công phu nên giá thành mỗi chiếc khăn làm từ tơ sen khá đắt đỏ. Hiện nay, sản phẩm này chủ yếu được làm theo đơn đặt hàng, hoặc phục vụ các dòng khách cao cấp. Những năm thuận lợi, xưởng sản xuất của bà cũng chỉ làm được khoảng 12 chiếc khăn lụa tơ sen, người tiêu dùng muốn mua phải đặt trước vài tháng.

Hiện tại, giá một chiếc khăn lụa tơ sen dao động khoảng 8 triệu đến vài chục triệu đồng, tùy theo yêu cầu của khách là khăn trơn, khăn dập họa tiết, khăn thêu màu,...

Mỗi chiếc khăn quàng cổ cần tới 4.800 cuống sen để lấy tơ sen

Những mẫu khăn này đã được nguyên Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc mang tới Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2019 để làm quà tặng.

Tại cơ sở sản xuất của bà Thuận, vào mùa cao điểm cũng là mùa hè nên đã thu hút cả trăm em học sinh trong làng tới xin học việc. Nghệ nhân Phan Thị Thuận dành hết cả tâm huyết và tình yêu để truyền nghề cho thế hệ trẻ, bà tin tưởng sẽ có nhiều hơn nữa những nghệ nhân trẻ giỏi hơn bà tiếp tục làm và phát huy các sản phẩm độc đáo này tại làng nghề dệt lụa Phùng Xá truyền thống cha ông để lại.

Nguồn: [Link nguồn]Nguồn: [Link nguồn]