6 yếu tố trong thai kỳ làm tăng nguy cơ tự kỷ ở trẻ

Tiểu đường thai kỳ, ô nhiễm không khí, cha mẹ lớn tuổi, lạm dụng paracetamol... là những yếu tố được chuyên gia nhắc tới khi bàn về nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ (ASD).

Trong cuộc họp báo hồi tháng 4, Bộ trưởng Y tế Mỹ Robert F. Kennedy Jr. tuyên bố sẽ công bố danh sách các tác nhân môi trường "chắc chắn" gây ra tự kỷ vào cuối tháng 9. Phát ngôn này vấp phải phản ứng mạnh từ giới y tế, bởi cách diễn đạt có thể khiến công chúng lầm tưởng rằng tự kỷ có nguyên nhân rõ ràng và có thể loại bỏ. Các chuyên gia khẳng định, thực tế tự kỷ là rối loạn phát triển thần kinh suốt đời, điều quan trọng là hỗ trợ và can thiệp sớm chứ không phải đi tìm "cách chữa khỏi".

Dù bác bỏ cách tiếp cận tuyệt đối, giới khoa học thừa nhận có 6 tác nhân liên quan rõ rệt đến nguy cơ tự kỷ ở trẻ.

Mẹ mắc tiểu đường thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ trẻ mắc tự kỷ. Ảnh: Freepik

Tiểu đường thai kỳ

Kết quả tổng hợp hơn 200 nghiên cứu trên 56 triệu bà mẹ và trẻ em cho thấy tiểu đường thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ ASD ở trẻ thêm 25%.

Giáo sư Simon Baron-Cohen, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tự kỷ, Đại học Cambridge, cho biết: "Đây là phát hiện nhất quán. Khi mẹ bầu tăng cân quá nhiều, họ dễ mắc tiểu đường thai kỳ. Tình trạng này làm thay đổi hormone sinh dục trong tử cung, vốn rất quan trọng trong việc phát triển não bộ, khiến nguy cơ trẻ mắc tự kỷ cao hơn".

Ô nhiễm không khí

Một đánh giá khoa học đăng trên tạp chí BMJ năm 2024 cho thấy thai nhi hoặc trẻ sơ sinh tiếp xúc với các hạt ô nhiễm có nguy cơ mắc rối loạn phát triển, gồm ASD, cao hơn.

Giáo sư Frank Kelly từ Đại học Hoàng gia London giải thích: "Các vi hạt có thể xâm nhập máu mẹ bầu, vượt qua nhau thai và gây tổn thương não thai nhi trong quá trình phát triển". Ông khuyến nghị mẹ bầu sống ở khu vực đô thị nên hạn chế mở cửa sổ giờ cao điểm, chọn tuyến đường ít khói bụi khi đưa trẻ ra ngoài, đồng thời thông gió tốt trong nhà nếu dùng bếp củi hoặc bếp gas.

Tuổi cha mẹ cao

Một nghiên cứu trên gần 6 triệu trẻ ở 5 quốc gia ghi nhận: cha từ 50 tuổi trở lên có nguy cơ sinh con mắc tự kỷ cao hơn 66% so với cha ở tuổi 20, còn những bà mẹ từ 40 tuổi trở lên có nguy cơ cao hơn 15% so với các bà mẹ ở tuổi 20.

Giáo sư Simon Baron-Cohen cho rằng ở nữ giới, thay đổi nội tiết theo tuổi có thể ảnh hưởng tới môi trường tử cung; còn ở nam giới, yếu tố di truyền được xem là nguyên nhân chính.

Thiếu axit folic

Axit folic, vitamin nhóm B có trong rau lá xanh và viên bổ sung, rất quan trọng cho hình thành DNA, phát triển não và tủy sống. Nhiều nghiên cứu chỉ ra phụ nữ bổ sung axit folic trước và trong ba tháng đầu thai kỳ ít có khả năng sinh con mắc ASD.

Tiến sĩ Richard Frye, chuyên gia tại Trung tâm Y tế Rossignol (Mỹ), nói: "Chúng tôi tin rằng 75% trẻ tự kỷ có nồng độ axit folic thấp và phần lớn bắt đầu từ trong bụng mẹ". Cùng quan điểm, giáo sư Avraham Reichenberg (Đại học Mount Sinai, New York) nhấn mạnh tầm quan trọng của viên bổ sung axit folic khi mang thai.

Béo phì khi mang thai

Phân tích dữ liệu từ 42 nghiên cứu, gồm 3,6 triệu cặp mẹ con, cho thấy tình trạng béo phì ở phụ nữ trước hoặc trong khi mang thai làm tăng gấp đôi nguy cơ ASD ở trẻ.

Các nhà khoa học giải thích tình trạng viêm mạn tính và rối loạn hormone do béo phì có thể làm thay đổi quá trình phát triển não. Do đó, quản lý cân nặng lành mạnh là khuyến nghị quan trọng cho phụ nữ chuẩn bị mang thai.

Lạm dụng paracetamol

Được đăng trên Environmental Health, một nghiên cứu theo dõi hơn 100.000 người phát hiện mối liên hệ chặt chẽ giữa việc dùng paracetamol trong thai kỳ và nguy cơ ASD.

Các chuyên gia giả định loại thuốc này có thể tác động tới điều hòa hormone trong giai đoạn hình thành não bộ. Tuy nhiên, đây mới là mối liên hệ thống kê, chưa chứng minh được quan hệ nhân - quả. Khuyến nghị chung: mẹ bầu chỉ nên dùng paracetamol khi thật cần thiết, liều thấp, thời gian ngắn và theo chỉ định của bác sĩ.

Bên cạnh những yếu tố rủi ro trên, các chuyên gia cũng nhấn mạnh vaccine hoàn toàn không phải nguyên nhân gây tự kỷ. Giáo sư Avraham Reichenberg (Đại học Mount Sinai, New York) khẳng định: "Không hề có bằng chứng nào cho thấy vaccine liên quan tới tự kỷ. Đây là giả thuyết sai lầm, có thể khiến mẹ bầu không được tiêm phòng và gặp rủi ro với các bệnh nguy hiểm".

Lỡ thời gian vàng chữa tự kỷ do tin lời 'truyền miệng'

Hà Nội - Một năm bỏ điều trị tự kỷ, chữa bệnh cho con theo phương pháp "treo chân", chị Đào, 30 tuổi, sụp đổ khi bác sĩ chẩn đoán bệnh của con trai chị chuyển nặng do bỏ lỡ thời gian vàng.

Bấm xem >>