Xe đạp công cộng sẽ hoạt động thế nào?

Xe đạp được đặt tại bến bãi và có thể được quản lý bằng máy móc tự động. Một người muốn mượn xe, chỉ việc cho đồng xu vào máy hoặc quẹt thẻ xác nhận thông tin tài khoản.

Xung quanh chủ trương phát triển xe đạp công cộng ở trung tâm các thành phố lớn, chúng tôi có cuộc phỏng vấn tiến sỹ Khuất Việt Hùng (Vụ trưởng Vụ Vận tải – Bộ Giao thông Vận tải). Vụ Vận tải là đơn vị chủ trì xây dựng Đề án “phát triển hợp lý các phương thức vận tải tại các thành phố lớn”, trong đó có việc thí điểm dịch vụ xe đạp công cộng.

Để đi xe đạp, gửi ô tô, xe máy vào đâu?

Trước hết, xin ông cho biết, dịch vụ xe đạp công cộng tại 5 thành phố lớn sẽ hoạt động như thế nào?

Dịch vụ xe đạp công cộng là loại kinh doanh cho thuê xe đạp để người nào đó muốn thay đổi phương thức giao thông trong một thời điểm nhất định. Xe đạp được đặt tại bến bãi và có thể được quản lý bằng máy móc tự động. Một người muốn mượn xe, chỉ việc cho đồng xu vào máy hoặc quẹt thẻ xác nhận thông tin tài khoản. Khi không đi nữa, người ta cũng trả lại ở những địa điểm đặt máy quản lý tự động khác.

Tiến sỹ Khuất Việt Hùng (Vụ trưởng Vụ Vận tải – Bộ Giao thông Vận tải)

Giả sử nhà tôi ở Hà Đông (Hà Nội). Trong khi khu vực Hồ Gươm và phố cổ là nơi có dịch vụ xe đạp công cộng. Nếu muốn lên Hồ Gươm và sử dụng xe đạp dạo chơi, tôi đi phương tiện gì đến đó?

Trước hết anh phải xác định mình muốn sử dụng xe đạp. Nếu muốn, anh có thể đi xe máy hoặc xe buýt. Nếu xe máy, lên đó, anh có thể gửi vào bãi. Đương nhiên các nhà kinh doanh phải làm thế nào để bãi gửi xe máy gần điểm cho thuê xe đạp để tiện lợi cho khách hàng. Không ai lại đặt điểm cho thuê xe đạp ở Bờ Hồ (Hoàn Kiếm) nhưng gửi xe máy ở tận Cung Văn hóa Việt Xô (Hai Bà Trưng).

Một vấn đề khác là anh phải xác định, khu vực mình định dạo chơi có loại dịch vụ đó hay không. Lúc đầu có thể chỉ là phố cổ. Nhưng khi dịch vụ trở nên phổ biến, dưới Hà Đông cũng có điểm cho thuê xe, anh có thể đạp xe từ đó lên phố theo lộ trình cho phép. Lên đến Bờ Hồ hoặc đâu đó, anh không muốn đạp xe nữa, lại trả vào điểm bất kỳ và đón xe buýt hoặc phương tiện khác để về.

Hà Nội và TP. HCM hiện nay đã rất chật chội. Vậy tìm đâu ra chỗ gửi xe máy, ô tô thuận tiện để đi thuê xe đạp? Và các doanh nghiệp cho thuê xe cũng tìm đâu ra diện tích làm bãi chứa xe đạp?

Nhiều người đang cố nghiêm trọng hóa vấn đề. Đừng nên nghĩ rằng, cùng một lúc, hàng ngàn người cùng đổ xô về trung tâm để đi xe đạp. Mỗi điểm cho thuê chỉ có một vài trăm chiếc xe đạp. Đâu phải ai lên đó cũng muốn đi xe đạp đâu. Tôi cũng vậy. Có thể 20 - 30 lần lên phố cổ, tôi mới thuê xe đạp một lần.

Mặt khác, xe đạp chiếm diện tích rất nhỏ. Mỗi điểm chỉ có một vài trăm xe là nhiều. Đâu nhất thiết phải xây bãi đỗ xe. Doanh nghiệp có thể tận dùng một vài vỉa hè, góc phố. Điều đó không có gì quá nặng nề. Vấn đề là nhà đầu tư sẽ phải bố trí những điểm đó gần với điểm dừng xe buýt.

Theo ông, sẽ có những khu phố dành riêng cho xe đạp hay xe đạp sẽ đi trộn lẫn các phương tiện giao thông khác?

Các thành phố sẽ tự tính toán khu vực nào sử dụng được xe đạp. Vì vậy, câu trả lời sẽ nằm trong Đề án chi tiết của các địa phương. Tổ chức giao thông cho xe đạp như thế nào sẽ tùy thuộc đặc thù của từng tuyến phố.

Đương nhiên, nếu tất cả đều có thể làm đường riêng cho xe đạp thì quá tuyệt vời. Trong điều kiện trước mắt, có thể tổ chức pha trộn phương tiện. Nhưng phải chọn khu vực nào mà giao thông bằng xe đạp sẽ chiếm ưu thế. Đó là những khu phố mà mật độ giao thông lớn, ít ô tô. Ví dụ: Phố cổ Hà Nội là một nơi thích hợp. Ở những nơi này, tốc độ phương tiện thường không lớn. Xe đạp đi chung với xe máy đỡ nguy hiểm.

Nếu muốn tổ chức xe đạp trên những tuyến đường lớn, chắc chắn phải có làn riêng.

Mở dịch vụ xe đạp là để một người có xe máy có lúc nào đó sẽ chọn đi xe đạp (Ảnh minh họa: Nguyễn Lý)

Chọn xe đạp hay xe máy là tùy mỗi người

Những người nào sẽ là đối tượng chính sử dụng xe đạp công cộng, thưa ông?

Tất cả mọi người đều có thể sử dụng. Nhưng nhận định bước đầu, khách du lịch nước ngoài sẽ là chủ yếu. Những người đầu tiên tích cực sử dụng loại dịch vụ này sẽ là người đã có nhận thức và kỹ năng sử dụng xe đạp. Người ta quen với việc đi xe đạp uống cà phê, mua bán, dạo chơi. Nhưng chắc chắn sẽ có những đối tượng khác tham gia.

Hồi đầu mới áp dụng xe điện quanh Bờ Hồ cũng vậy. Khi đó chỉ có khách Tây sử dụng. Nhưng đến bây giờ, chúng ta dễ dàng bắt gặp rất nhiều người Hà Nội, khách du lịch Việt ngồi trên những chiếc xe điện đi dạo Hồ Gươm.

Nếu chỉ giải quyết cho một bộ phận và khu vực nhỏ, vậy chủ trương này có thể góp phần giảm tải giao thông hay không?

Nhiều người cứ nghĩ, ngày mai là xe đạp phải thay thế luôn các phương tiện khác. Nhưng tôi xin nói rằng, mục tiêu phát triển xe đạp của chúng ta đến tận năm 2020. Mục tiêu nào cũng bắt đầu từ nhỏ đến lớn.

Ngày xưa, chúng tôi thực hiện đề án xe buýt Hà Nội cũng vậy. Đầu tiên chỉ cho mỗi tuyến 32 (Nhổn - Giáp Bát) chạy 5h sáng đến 21h, tần suất 10 phút/chuyến. Khi đó đã gây những cuộc tranh cãi nảy lửa. Năm 2002, đoàn xe buýt Hà Nội chỉ có thể đáp ứng 15 triệu lượt khách/năm. Sau 12 năm, con số này đã lên đến 450 triệu lượt khách/năm.

Vấn đề là thói quen và nhận thức. Có thể anh chưa đi xe đạp quanh Bờ Hồ lần nào. Nhưng khi có dịch vụ đó, mỗi tuần anh lại lên đi một lần.

Chúng ta cũng đừng kỳ vọng xe đạp sẽ thay xe máy. Mở dịch vụ xe đạp là để một người có xe máy có lúc nào đó sẽ chọn đi xe đạp. Một xã hội càng văn minh, con người càng có nhiều lựa chọn. Nhà nước khuyến khích đi xe đạp, doanh nghiệp cho thuê xe đạp để người dân có nhiều lựa chọn khác nhau tham gia giao thông. Cùng trên một chặng đường, anh thích đi taxi, xe máy, nhưng tôi thích đạp xe đạp. Điều đó không ai cấm.

Nếu vậy, tại sao lâu nay, các doanh nghiệp không đầu tư dịch vụ này?

Lâu nay người ta không làm vì chưa đúng thời điểm. Trước đây, đa số cho rằng, xe đạp là tượng trưng cho nghèo hèn. Nhưng bây giờ, nhận thức nhiều người đã khác đi. Thời điểm này là thích hợp để doanh nghiệp cảm thấy kinh doanh dịch vụ xe đạp sẽ có lãi.

Đây cũng là lúc nhà nước tạo cơ chế, thị trường cho doanh nghiệp đầu tư loại hình dịch vụ này. Đề án này hoàn toàn mang tính thị trường. Nhà nước chỉ tạo cơ chế, định hướng để mời gọi kinh doanh.

Các thành phố tự phân tích, khu vực nào phù hợp sử dụng xe đạp công cộng và tự xác định cơ chế thực hiện, khung giá dịch vụ. Doanh nghiệp tự hạch toán lỗ lãi. Họ tự sắm loại xe đạp phù hợp, áp dụng phương thức cho thuê bằng máy móc tự động hay người trông coi. Thực hiện như thế nào là quyền của nhà đầu tư, miễn sao họ thấy hiệu quả nhất.

Vậy lấy gì đảm bảo cho doanh nghiệp cho thuê xe đạp công cộng trước nạn trộm cắp?

Chúng ta không cần lo thay cho nhà đầu tư. Họ tự biết sắm những loại xe đạp mà kẻ trộm lấy xong không thể bán được cho ai. Họ tự cân nhắc việc thuê người trông coi hay sắm máy móc quản lý rẻ hơn. Để tránh rủi ro cho mình, họ có thể gắn thiết bị định vị GPS và biết xe đạp của mình đang ở đâu.

Xin cảm ơn ông!