Vụ "Bún bò Huế": Huế chỉ độc quyền cái... logo

Bán bún bò Huế được ghi “bún bò Huế” nhưng không được treo logo chữ xanh, tím y như logo của Huế nếu chưa xin phép.

Những ngày qua, rất nhiều phản ứng của dư luận xung quanh việc UBND tỉnh Thừa Thiên-Huế đăng ký nhãn hiệu chứng nhận “Bún bò Huế”. Cách trả lời bất nhất, chưa phù hợp với quy định của một số cá nhân tỉnh này trên báo chí đã khiến sự việc càng thêm rối.

Không độc quyền tên “bún bò Huế”

Có thể thấy sự phản ứng và rối loạn trên là do chưa hiểu đúng về nhãn hiệu chứng nhận.

Nhãn hiệu mà Huế xây dựng quy chế quản lý và sử dụng là nhãn hiệu chứng nhận. Huế đăng ký nhãn hiệu chứng nhận (có hình dạng một logo vuông trong đó thể hiện chữ “Bún bò Huế”), còn việc có chấp nhận logo này hay không thì sẽ do Cục Sở hữu trí tuệ xem xét.

Với cách đăng ký này, Huế không hướng đến độc quyền tên gọi ba chữ “Bún bò Huế” mà chỉ hướng đến độc quyền logo. Bất cứ ai cũng có quyền bán bún bò Huế, ghi bảng Bún bò Huế; miễn đừng ghi bảng giống như logo của Huế mà thôi. Người bán hàng nào muốn dùng logo nói trên thì phải xin phép Hiệp hội Du lịch Thừa Thiên-Huế.

Luật sư Nguyễn Thanh Long (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho rằng cái tên “Bún bò Huế” không có khả năng cấp bảo hộ độc quyền. Theo Điều 74 Luật Sở hữu trí tuệ, nhãn hiệu bị coi là không có khả năng phân biệt nếu là “... tên gọi thông thường của hàng hóa, dịch vụ bằng bất kỳ ngôn ngữ nào đã được sử dụng rộng rãi, thường xuyên, nhiều người biết đến”. Nhãn hiệu không có khả năng phân biệt thì sẽ không được cấp bảo hộ độc quyền.

Ở đây, bún bò Huế đã trở thành tên gọi chung của một món ăn. Cứ nói bún bò thì đa số sẽ hiểu luôn là bún bò Huế. Từ Huế ở đây đã được sử dụng rộng rãi để chỉ món ăn, nó không còn là tên riêng của Huế nữa... Các địa danh này đã trở nên quen thuộc, sử dụng rộng rãi dùng để chỉ phong cách của món ăn. Do đó không thể xem đó là yếu tố phân biệt, tên riêng để đòi độc quyền các tên gọi món ăn này được, luật sư Long nhận định.

Như vậy, người bán bún bò Huế trên khắp thế giới có thể yên tâm treo bảng Bún bò Huế. Chỉ là đừng treo bảng với cách thiết kế hình ảnh như logo của Huế.

Người bán bún bò Huế có quyền bán, ghi biển hiệu quảng bá món truyền thống này miễn không sử dụng logo của Huế. Trong ảnh: Một quán bún bò trên đường Trường Chinh, quận Tân Bình. (Ảnh chụp tối 7-8) Ảnh: HOÀNG GIANG

Độc quyền chỉ dẫn địa lý: Không có cửa

Trả lời Pháp Luật TP.HCM, ông Phan Ngọc Thọ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên-Huế, cho biết để khẳng định thương hiệu bún bò Huế và tránh nơi khác đăng ký mất thương hiệu này, tỉnh đã chủ động đề xuất sở hữu trí tuệ thương hiệu trên với Bộ Khoa học và Công nghệ.

Vậy liệu Huế có thể đăng ký chỉ dẫn địa lý Huế cho bún bò với tham vọng quán bún bò trên toàn thế giới phải đến Huế xin phép xài tên “bún bò Huế” hay không? Chỉ dẫn địa lý là nhằm xác định nguồn gốc địa lý của sản phẩm, ví dụ nước nắm ở Phú Quốc, cà phê ở Buôn Ma Thuột hay vải thiều ở Thanh Hà... Khi một địa danh được bảo hộ chỉ dẫn địa lý thì có thể cấm nơi khác xài chung tên, ví dụ nước mắm đóng chai ở TP.HCM không được gọi là “nước mắm Phú Quốc”, dù có lấy nguồn nước mắm nguyên chất từ nhà thùng Phú Quốc.

Tuy nhiên, khả năng bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho món ăn là rất mong manh. Muốn được bảo hộ chỉ dẫn địa lý thì món ăn đó phải chứng minh được sự khác biệt đặc trưng liên quan đến khí hậu, thổ nhưỡng vùng đất đó, cân đo đong đếm bằng các phương pháp cảm quan lẫn khoa học. Đặc biệt là ở vùng khác thì không thể làm được món ăn đó. Đây là điều cực khó.

Ví dụ, “thịt chó Nhật Tân” hay “dê núi Ninh Bình”, “vịt cỏ Vân Đình”... rất nổi tiếng nhưng không có gì rõ ràng chứng minh được thịt chó vùng khác không thể giống thịt chó Nhật Tân. Đặc biệt, thịt chó Nhật Tân nổi tiếng nhờ công nghệ thịt. Người ta có thể đưa công nghệ này đi tứ xứ và thịt chó vẫn có mùi vị y như ở Nhật Tân. Thế là không bảo hộ chỉ dẫn địa lý được!

Tương tự, nếu cùng loại nguyên vật liệu, cùng cách nấu mà mọi nơi trên thế giới đều có thể tự nấu ra bún bò Huế với cùng hương vị, đặc tính lý hóa như ở Huế thì không thể bảo hộ chỉ dẫn địa lý được. Đấy là chưa kể thịt heo, thịt bò, bột gạo, bột lọc, rau... hình thành nên món ăn có nguồn gốc thuần Huế đâu! Vì vậy, độc quyền theo kiểu chỉ dẫn địa lý với “bún bò Huế” là không thể.

Câu chuyện bún bò Huế đã rõ ràng: Thừa Thiên-Huế chỉ hướng đến độc quyền cái logo “Bún bò Huế” (như trong ảnh) chứ không có chuyện độc quyền tên gọi ba chữ “Bún bò Huế”. Xin bà con bán bún bò cứ bình tĩnh!