Vẻ đẹp biến hóa của miêu quyền

Trong 12 con giáp, loài nào cũng có bản năng chiến đấu, săn mồi, là hình mẫu để con người học theo, tạo nên những bài võ độc đáo nhằm rèn luyện sức khỏe và chiến đấu. Trong đó, võ mèo có thể được coi là đỉnh cao của sự biến hóa đầy hiệu quả.

Nữ võ sinh của Trung tâm võ thuật tài năng trẻ Bắc Ninh biểu diễn bài võ mèo “Miêu tẩy diện” (Mèo rửa mặt)

Kỳ bí và biến hóa

Mèo là vật nuôi thân thiết với con người từ ngàn xưa. Đặc tính của loài mèo là di chuyển nhẹ nhàng, thân mềm dẻo và có lúc có phần như ẻo lả, lười nhác, nhưng khi cần thì rất nhanh lẹ, dũng mãnh… Chính vì thế, có nhiều dân tộc trên thế giới đã sáng tạo ra các đòn thế, bài võ phỏng theo động tác của mèo.

Có thể thấy là những biến thể liên quan đến võ mèo ở Việt Nam khá nhiều. Chẳng hạn, có tài liệu nói đầu thế kỷ XX, một số võ sư trẻ của môn phái Thiếu Lâm Bạch Miêu (Trung Quốc) di dân sang Việt Nam. Họ sống và dạy võ ở Huế rồi lan sang khu vực Đà Nẵng, Hội An (Quảng Nam). Những bài quyền tay không và vũ khí của môn phái Thiếu Lâm Bạch Miêu đều lấy điệu bộ đặc trưng của loài mèo, trong đó có 3 bài quyền tay không là Thập bát quyền, Miêu quyền và Bạch miêu quyền. Võ sinh Thiếu Lâm Bạch Miêu còn phải học trèo cây và các thủ pháp của mèo như: miêu vờn xà, kim miêu pháp, quyền, phách, miêu trảo công, phi minh công, đằng vân hay thủy công miêu…

Ở huyện Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh của Việt Nam, trước kia có thầy Bạch Long Sơn lĩnh hội được các tuyệt kỹ của môn phái Thiếu Lâm Hắc Miêu có xuất xứ từ Quảng Châu, Trung Quốc. Thầy Bạch Long Sơn có dạy ở chợ An Đông, quận 5, TP.HCM cho 2 đệ tử là Hải Vân Sơn (Nguyễn Văn Hải) và Hải Vân Thủy (sư muội). Hiện nay, võ sư Nguyễn Văn Hải tu và dạy võ tại chùa Hải Vân Sơn, Hòa Khánh, quận Liên Chiểu, Đà Nẵng với pháp danh Đại đức Thích Minh Thắng.

Rất nhiều môn phái võ khác ở Việt Nam cũng có những bài quyền hoặc đòn thế dựa trên tư thế và động tác của loài mèo. Có thông tin nói rằng, ông nội của võ sư Lý Xuân Hỷ (An Nhơn, Bình Định) là người sáng tác bài quyền Miêu tẩy diện - mô phỏng theo thế đánh nhu nhuyễn, nhanh lẹ, linh hoạt của mèo. Trong khi đó, môn phái Thiếu Lâm Hòa Vang phát triển ở Đà Nẵng, do võ sư Hà Túc Ly làm Chưởng môn lại có bài “Miêu công quyền”, với 36 thức mô phỏng các điệu bộ của con mèo như: tràn, hoành, hụp, lặn, lách, bung, bổ…, kết hợp với 5 ngón trảo để xuất chiêu rất dũng mãnh.

Ở TP.HCM hiện cũng còn lưu truyền bài “Miêu tẩy diện” của cố thiền sư - võ sư Đoàn Tâm Ảnh (1900-2008). Theo võ sư Nguyễn Thanh Sơn (Chủ tịch Hội đồng võ sư Trung Sơn võ đạo) kể: “Khoảng năm 1990, thiền sư Đoàn Tâm Ảnh có dạy cho một số người ở Thủ Đức hệ thống bài “Địa chi quyền”, với 12 bài võ theo 12 con giáp gồm: Hoa hồ điêu, Thần ngưu chuyển giác, Hắc hổ ẩn nham, Miêu tẩy diện, Lưỡng long tranh châu, Xà trảm thạch, Mã song đao, Dương hồi sơn, Hầu thực quả, Kê xuất noãn, Cẩu cuồng phong và Trư ngộ hỏa. Mỗi bài quyền có từ 5 đến 6 thế, trong đó bài “Miêu tẩy diện” mô phỏng hình ảnh mèo dùng bàn chân trước vuốt mắt khi thức giấc - “mèo rửa mặt”, với 5 thế là Miêu tẩy mục, Di thân bán hạ, Miêu sát thử, Bạch vượn thu đào và Đồng tước song phi”.

Tinh hoa miêu quyền

Tương truyền, để chống lại quân xâm lược, nhà Tây Sơn ở Bình Định triệu tập các anh hùng hào kiệt văn võ song toàn khắp nơi về tụ dưới cờ đại nghĩa. Đã xuất hiện nhiều thế võ, bài võ có tính thực chiến, khả năng sát thương cao, trong đó có một số đòn thế, bài võ được mô phỏng, chuyển hóa từ các bí quyết võ công đầy hóc hiểm của loài linh miêu thần diệu.

Sau này, một số lò võ đã chú tâm sưu tầm và bảo tồn, truyền dạy những bài võ mèo độc đáo của người Việt. Trong đó, đáng chú ý phải kể đến lò võ của môn phái Võ Ta (Tây Sơn, Bình Định) do võ sư Hà Trọng Ngự, đệ tử của võ sư huyền thoại Hà Trọng Sơn, làm Chưởng môn. Võ sư Hà Trọng Ngự, Chưởng môn phái Võ Ta chia sẻ: “Môn phái Võ Ta có 2 tuyệt kỹ là “Linh miêu độc chiến” và “Bạch miêu quyền”. Hai bài võ nổi tiếng này thể hiện nhiều đòn thế, động tác của con mèo đen, mèo trắng, rất dũng mãnh trong săn mồi và chiến đấu với con vật khác”.

Theo nhà nghiên cứu Phạm Đình Phong, người con Bình Định đã rất nhiều năm cống hiến cho nền võ học, đồng thời giữ kỷ lục là người đầu tiên viết lịch sử võ học Việt Nam, thì: “Bài “Linh miêu độc chiến” nặng về các động tác mô phỏng các tư thế rình mồi, vờn mồi, bắt mồi, phòng thủ và chiến đấu. Dù thiên về nhu hơn là cương, nhưng bài võ khá toàn diện này vừa giúp rèn luyện nâng cao sức khỏe, độ dẻo dai, nhanh nhẹn và có thể thực chiến được với quân thù”.

Tương truyền, nữ tướng Bùi Thị Xuân chứng kiến một con mèo đen to lớn chiến đấu với 1 con chó. Con mèo rất nhanh, khi thì nhảy lui thu mình uyển chuyển phòng thủ, lúc thì tấn công linh hoạt, dũng mãnh như con hổ. Nữ tướng Bùi Thị Xuân đã tổng hợp lại từng chi tiết và ứng dụng theo quy luật “Song thủ ngũ hành di bản. Lưỡng túc bát quái di căn” để tạo thành bài “Linh miêu độc chiến” và truyền dạy cho các đội nữ binh rèn luyện tham gia chiến đấu. “Linh miêu độc chiến” có các đòn thế căn bản được mô tả gồm: “Linh miêu lập bộ bái tổ quyền; Song câu xuất thế phục địa liên; Hồ thiền tả địa trực tiền; Linh miêu ẩn phục sát biên lưỡng hùng; Bạch hạc song phi tảo thiên cung; Uy nghi lưỡng bộ tận thùy trung; Trung thiên tấn đả vẫy vùng; Hắc miêu tẩu mã hồi cung lập quyền”.

Khi nói đến võ mèo, rất nhiều người nhắc ngay đến bài “Miêu tẩy diện” (Mèo rửa mặt). Tại nhiều lò võ cổ truyền Bình Định ở các tỉnh thành cũng truyền dạy, tập luyện bài này. Nhưng có ý kiến rằng, đó không phải là bài võ hoàn chỉnh, mà là tập hợp của 32 thế võ được ghép từ các bài võ như: Linh miêu mai phục tấn ngưu trong bài Thái sơn thọ pháp, thoái bộ kim cương miêu tẩy diện trong bài hầu quyền, hay linh miêu chấp thủ trong 18 đường quyền, hoặc chếch thủy linh miêu thôi sơn tắc hải trong bài “Trường thôn thế pháp”…

Còn bài “Bạch miêu quyền”, hay còn gọi là “Bạch miêu đả thanh xà” lại có xuất xứ khác. Chuyện kể rằng, trong một lần đi săn, võ sư Ngô Mạnh chứng kiến trận chiến giữa con mèo trắng và con rắn lục (thanh xà). Quan sát cuộc chiến thể hiện sự uyển chuyển, mềm mại nhưng cũng nhanh như chớp đầy hiệu quả của loài mèo, ông soạn ra bài “Bạch miêu đả thanh xà” truyền dạy lại cho võ tướng Ngô Văn Sở. Tướng Ngô Văn Sở sau đó đem bài võ này dạy lại cho binh sĩ Tây Sơn tập luyện và ứng dụng trong cuộc giáp chiến đánh đuổi quân Thanh.

Bài “Bạch miêu quyền” được mô tả: “Bái tổ bạch miêu quyền; Hữu công địa xà liên; Tả công địa xà liên; Thôi sơn tả hữu quyền; Đảo xuyên sơn phạt mộc; Bạch miêu hồi địa hổ; Đại bàng vỗ thiên ân; Hoành thân xoay hậu bổ; Xuất thế đả thanh xà; Đồng song chùy thiết mã; Ưng chảo công thiết diện; Linh miêu hồi lập bộ”. Theo nhà nghiên cứu Phạm Đình Phong, bài “Bạch miêu quyền” đi sâu về những động tác luồn lách, vồ, nhảy, di chuyển nhẹ nhàng của loài mèo khiến đối thủ rất khó phán đoán và chống đỡ.

Cũng theo nhà nghiên cứu Phạm Đình Phong, trong các bài võ mô phỏng theo 12 con giáp, võ hổ có rất nhiều đòn thế có thể nói là tuyệt kỹ võ công, đứng hàng số 1, số 2 của võ cổ truyền Việt Nam. Nhưng cha ông ta vẫn coi con mèo là cô, là cậu, là bậc thầy của con hổ. Đặc biệt là con mèo có cảm hứng, nhạy bén rất cao. Vì thế, võ mèo rất đặc biệt biến hóa khi chiến đấu. Có thể nói, những thao tác của võ mèo được chuyển thể đã thực sự làm cho võ học Việt Nam thêm phong phú về chiến thuật, thể loại, chiêu thức. Qua đó góp phần làm cho kho tàng võ thuật Việt Nam thêm đồ sộ, hoàn mỹ và mang đậm chất văn hóa dân tộc Việt.

Nguồn: [Link nguồn]Nguồn: [Link nguồn]

Tết Quý Mão 2023, xem “nghệ sĩ” mèo diễn xiếc điêu luyện

Những chú mèo uyển chuyển, biểu diễn thuần thục những động tác trên sân khấu xiếc khiến khán giả trầm trồ.

Bấm xem >>