Một năm Bộ trưởng Quốc phòng Nga cải tổ bộ máy quân sự

Trong một năm nắm quyền, Bộ trưởng Quốc phòng Belousov đã tái cấu trúc ngân sách quân sự Nga, đổi mới tư duy chiến lược và cải tiến công nghệ vũ khí.

"Ông ấy hiểu rõ những gì cần làm để tích hợp toàn bộ hoạt động kinh tế của bộ máy an ninh, trong đó Bộ Quốc phòng là yếu tố then chốt, vào nền kinh tế tổng thể của đất nước", Tổng thống Vladimir Putin ngày 15/5/2024 nêu lý do bổ nhiệm nhà kinh tế Andrey Belousov làm Bộ trưởng Quốc phòng Nga.

Theo trang MK của Nga, quyết định của Tổng thống Putin đánh dấu một bước ngoặt lớn trong bộ máy lãnh đạo quân đội, khi một nhà kinh tế trở thành người đứng đầu Bộ Quốc phòng, thay vì một sĩ quan cấp tướng dày dạn kinh nghiệm quân sự.

Trong một năm qua, Bộ Quốc phòng Nga dưới sự lãnh đạo của ông Belousov đã chứng kiến nhiều thay đổi quan trọng, với các ưu tiên chiến lược mới nhằm tăng cường năng lực quân sự của đất nước trong bối cảnh địa chính trị phức tạp.

Bộ trưởng Quốc phòng Nga Belousov trong Duyệt binh Chiến thắng tại Quảng trường Đỏ. Ảnh: RIA

Belousov sinh năm 1959 tại Moskva, là gương mặt nổi bật trong lĩnh vực kinh tế Nga. Tốt nghiệp xuất sắc Khoa Kinh tế tại Đại học Tổng hợp Quốc gia Moskva năm 1981, ông có bằng tiến sĩ kinh tế, từng giữ nhiều vị trí quan trọng như thứ trưởng rồi bộ trưởng Bộ Phát triển Kinh tế, trợ lý kinh tế cho Tổng thống Putin và phó thủ tướng thứ nhất trong chính phủ.

Với bề dày kinh nghiệm trong quản lý kinh tế vĩ mô và chính sách tài chính, Belousov được xem là "nhà kỹ trị" có tầm nhìn chiến lược, đặc biệt trong tối ưu hóa nguồn lực quốc gia. Phát ngôn viện Điện Kremlin Dmitry Peskov cho hay quyết định bổ nhiệm ông Belousov phản ánh nhu cầu cấp thiết về đổi mới và tích hợp kinh tế trong lĩnh vực quốc phòng.

Trong bối cảnh chi tiêu quân sự Nga tăng vọt từ 3% lên 6,7% GDP vào năm 2024 và dự kiến đạt 8,7% vào 2025, việc chọn một nhà kinh tế như Belousov nhằm đảm bảo nguồn lực quốc phòng được sử dụng hiệu quả, đồng thời thúc đẩy sự đổi mới công nghệ để giành lợi thế trên chiến trường.

Tái cấu trúc ngân sách quốc phòng

Một trong những dấu ấn nổi bật nhất của Bộ trưởng Belousov trong năm qua là nỗ lực tái cấu trúc ngân sách quân sự Nga. Financial Times dẫn dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) cho biết với chi tiêu quốc phòng 13.100 tỷ rouble (khoảng 462 tỷ USD nếu tính theo sức mua tương đương năm 2024), chiếm 42% ngân sách quốc gia, Bộ Quốc phòng Nga đối mặt với áp lực lớn trong việc duy trì hiệu quả tài chính giữa các lệnh trừng phạt của phương Tây và nhu cầu chiến tranh kéo dài.

Belousov, với kinh nghiệm quản lý tài chính và giám sát các dự án đầu tư nhà nước, đã nhanh chóng áp dụng tư duy kinh tế vào lĩnh vực quốc phòng.

Ngay sau khi nhậm chức, ông đã khởi động chương trình đánh giá toàn diện về chi tiêu quân sự, tập trung vào việc giảm lãng phí, tăng tính minh bạch. Belousov đã giám sát chặt chẽ các hợp đồng quốc phòng, vốn từng bị chỉ trích vì nạn tham nhũng và thiếu hiệu quả.

Vụ bắt thứ trưởng quốc phòng Timur Ivanov vào tháng 4/2024 với cáo buộc nhận hối lộ hơn 11 triệu USD từ các nhà thầu xây dựng quân sự là một minh chứng cho nỗ lực của Belousov trong việc "thanh lọc" bộ máy.

Tiếp đó, lãnh đạo Tổng cục Lực lượng Yury Kuznetsov cũng bị bắt vào tháng 5/2024 với cáo buộc tương tự. Những động thái này không chỉ củng cố uy tín của Bộ trưởng Belousov mà còn gửi thông điệp mạnh mẽ về quyết tâm cải tổ quân đội.

Trung tướng Yury Kuznetsov trước khi bị bắt. Ảnh: BQP Nga

Ông Belousov còn thúc đẩy tối ưu hóa nguồn lực bằng cách tích hợp các công nghệ lưỡng dụng (phục vụ cả mục đích quân sự và dân sự), đặc biệt trong lĩnh vực UAV, theo trang quân sự Topwar.

Là người từng giám sát chương trình UAV của Nga khi còn là phó thủ tướng, ông đã đẩy mạnh đầu tư vào các hệ thống không người lái tấn công và trinh sát, đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến tại Ukraine. Theo báo cáo từ Bộ Quốc phòng Nga, các đơn vị thuộc Nhóm tác chiến phía Đông đã sử dụng UAV để gây tổn thất nặng nề cho Ukraine, giúp Nga kiểm soát thêm hơn 300 km² lãnh thổ trong tháng 12/2024.

Dưới thời Belousov, số xe tăng cung cấp cho quân đội Nga năm 2024 tăng gấp 7 lần so với giai đoạn 2022-2023, xe chiến đấu bộ binh tăng 3 lần, xe bọc thép chở quân tăng 2,8 lần; máy bay không người lái (UAV) tăng 23 lần.

Đổi mới công nghệ và tư duy chiến lược

Bộ trưởng Belousov từng tuyên bố "công nghệ trong xung đột đang thay đổi gần như hàng tuần" và ông đã chứng minh điều này bằng việc thúc đẩy đổi mới công nghệ trong quân đội Nga.

Trong khi những người tiền nhiệm tập trung chủ yếu vào chiến thuật quân sự truyền thống, Belousov mang đến góc nhìn mới, nhấn mạnh vai trò của công nghệ tiên tiến và trí tuệ nhân tạo (AI) trong chiến tranh hiện đại. Ông đã làm việc với các tập đoàn công nghiệp quốc phòng Nga để đẩy nhanh quá trình phát triển, triển khai các hệ thống vũ khí thông minh, từ tên lửa dẫn đường chính xác cao đến các hệ thống phòng không tích hợp AI.

Kết quả là Nga đã tăng đáng kể sản lượng bom lượn, có khả năng dẫn đường và tầm bay tăng đáng kể với chi phí rẻ hơn rất nhiều so với các loại vũ khí thông minh có tính năng tương đương.

Bom lượn UMPK tập kích kho đạn Ukraine ở thành phố Kherson trong video công bố hôm 16/4. Video: Telegram/Fighter_Bomber

Bộ trưởng Belousov cũng ưu tiên phát triển các phương tiện không người lái giá rẻ nhưng hiệu quả, giúp Nga duy trì lợi thế chiến trường mà không gây áp lực quá lớn lên ngân sách. Những nỗ lực này được Tổng thống Putin ghi nhận trong cuộc họp tháng 12/2024, khi ông nhấn mạnh quân đội Nga đang "nắm chắc thế chủ động chiến lược" nhờ các công nghệ mới.

Ngoài công nghệ, ông Belousov còn thay đổi tư duy chiến lược của Bộ Quốc phòng Nga. Theo đó, ông nhấn mạnh Nga cần chuẩn bị kỹ cho một cuộc xung đột kéo dài, không chỉ với Ukraine, trong thập kỷ tới.

Trong phát biểu ngày 16/12/2024, ông cảnh báo Nga phải sẵn sàng cho kịch bản "đối đầu quân sự" với NATO, đồng thời sớm hoàn thành mục tiêu ở Ukraine. Tuyên bố này cho thấy Bộ trưởng Belousov không chỉ tập trung vào các chiến dịch hiện tại ở Ukraine, mà còn định vị Nga trong bối cảnh địa chính trị phức tạp hơn.

Hoài nghi và thách thức

Dù đạt được nhiều thành tựu, Belousov cũng đối mặt với một số thách thức, đặc biệt là khả năng lãnh đạo chiến lược với một người chưa từng có kinh nghiệm quân sự như ông.

Một số tướng lĩnh, nhà phân tích quân sự Nga cho rằng vai trò của Bộ trưởng Belousov trong Bộ Quốc phòng hiện chỉ là người quản lý tài chính, còn chỉ huy thực sự là Tổng tham mưu trưởng Valery Gerasimov và người ra quyết định cuối cùng là Tổng thống Putin.

Dù Belousov đã thúc đẩy tự chủ công nghệ, ngành công nghiệp quốc phòng Nga vẫn đối mặt nhiều khó khăn do áp lực trừng phạt từ phương Tây, đặc biệt là duy trì chuỗi cung ứng ổn định. Nga đến nay vẫn phụ thuộc vào nhiều linh kiện điện tử, nguyên liệu từ bên ngoài.

Tham vọng phát triển đáng kể năng lực quân sự của Belousov cũng đặt ra câu hỏi về tính bền vững của nền kinh tế Nga. Với chi tiêu quân sự chiếm tỷ lệ lớn trong GDP, nguy cơ lạm phát và suy thoái kinh tế là hiện hữu, đòi hỏi Belousov phải chứng minh được rằng ông có thể cân bằng giữa nhu cầu quân sự và ổn định kinh tế trong dài hạn, theo MK.

Vì sao bộ trưởng quốc phòng Nga không mặc quân phục khi duyệt binh?

Khác với những người tiền nhiệm, Bộ trưởng Quốc phòng Andrei Belousov xuất hiện tại lễ duyệt binh với bộ veston thay vì quân phục.

Bấm xem >>