Hạn chế hay cấm xe máy có phải biện pháp tối ưu giảm tai nạn giao thông?

Câu chuyện hạn chế hay cấm xe máy có làm giảm tai nạn và tăng an toàn giao thông hay không vẫn là chủ đề cần được lý giải thấu đáo.

Bài viết này dựa trên một số nghiên cứu về trường hợp cấm xe máy ở Trung Quốc. Ở đất nước hơn tỷ dân như Trung Quốc, số người sử dụng xe máy tăng rất nhanh trong giai đoạn từ 1990-2016. Xe máy đã chứng tỏ là phương tiện đi lại tiện lợi, nhanh và giá thành thấp.

Tuy nhiên, sự gia tăng sử dụng xe máy ở Trung Quốc cũng đặt ra nhiều vấn đề cần quan tâm như ô nhiễm môi trường, an toàn giao thông. Điều này đã khiến nhiều chính quyền địa phương ở Trung Quốc tiến hành các chính sách hạn chế hoặc cấm hẳn xe máy.

Xe đạp chia sẻ ở Bắc Kinh năm 2017. 

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Journal of Advanced Transportation năm 2021 cho biết, các thành phố của Trung Quốc đã bắt đầu thực hiện các biện pháp cấm xe máy vào đầu những năm 1990. Thành phố đi tiên phong trước đó là Bắc Kinh, đã bắt đầu cấm xe máy vào năm 1985. Hiện tại đã có tới 185 thành phố của nước này cấm xe máy, cả ở những thành phố lớn và trung bình.

Cấm xe máy đã tác động rất lớn đến việc giảm số tai nạn giao thông. Tính đến năm 2019, tại Trung Quốc, số vụ tai nạn giao thông đường bộ đã giảm mạnh: từ 773.137 vụ năm 2002 xuống còn 247.646 vụ (giảm 67,96%); số người tử vong giảm từ 671.455 xuống 318.864 (giảm 52,51%); thiệt hại kinh tế trực tiếp giảm từ 3.088 xuống 1.346 triệu Nhân dân tệ (giảm từ khoảng 11.507 xuống 5.015 tỷ đồng), tức là giảm 56,40%.

Nghiên cứu trên cho rằng, lệnh cấm xe máy có thể tác động tới an toàn giao thông qua hai cơ chế. Thứ nhất, cấm xe máy giảm tỷ lệ tử vong do tai nạn liên quan đến xe máy. Thứ hai là giảm số lượng xe máy lưu thông trên đường.

Một vụ tai nạn xe môtô ở Hồng Kông.

Thế nhưng, câu chuyện cũng cần cụ thể hơn là yếu tố tốc độ cao và hiệu suất kém của xe máy là nguyên nhân chính gây ra tai nạn và tử vong cao khi lưu thông với làn đường ô tô, chứ không phải là nguyên nhân xe máy một cách chung chung. Tác giả của nghiên cứu gợi ý rằng, cần có thiết kế làn riêng cho xe máy, hạn chế xe máy có chất lượng kém và đưa ra giới hạn về tuổi thọ và tốc độ cho các loại xe máy khác nhau.

Trong khi đó, một nghiên cứu khác về cấm xe máy ở Trung Quốc đăng trên tạp chí Transport Policy vào năm 2024, cũng cho rằng, cấm xe máy làm giảm số lượng xe máy thì tất nhiên sẽ giảm tai nạn liên quan đến xe máy. Nhưng yếu tố quan trọng là làm sao để giảm các lỗi của lái xe, tăng ý thức tham gia giao thông thì sẽ giảm các vụ tai nạn nghiêm trọng.

Hơn nữa, khi chuyển đổi đi xe máy sang các phương tiện khác như đi bộ hay đạp xe đạp thì sao? Rõ ràng các phương tiện khác cũng sẽ ảnh hưởng tới an toàn giao thông.