Thuỷ điện xả lũ có thể là "cú đấm thôi sơn" làm cho người dân thiệt hại hết sức nghiêm trọng

00:00 / 0:00

Chuẩn

Tốc độ đọc

Chủ tịch Quốc hội cho rằng, năng lượng là yêu cầu quan trọng nhất đối với đất nước ta trong việc kêu gọi các nhà đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh.

Tiếp tục Kỳ họp thứ 10, chiều 4/12, Quốc hội thảo luận tại Tổ về: dự án Luật Toà án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030.

Nếu để xảy ra tiêu cực thì Chính phủ, Bộ Công Thương phải chịu trách nhiệm

Cho ý kiến về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 70 - NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; năng lượng là yêu cầu quan trọng nhất đối với đất nước ta trong việc kêu gọi các nhà đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp. (ảnh Quốc hội).

Cho biết, nhà đầu tư nào vào nước ta cũng nêu vấn đề có đủ điện sản xuất không, Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ, muốn đủ điện thì phải có cơ chế, chính sách phát triển. Vừa qua, Quốc hội đã quyết định khởi động lại việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân; các dự án thủy điện, điện mặt trời, điện gió... cũng được phát triển nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Chính vì thế, sau khi Bộ Chính trị có Nghị quyết 70 thì Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia, quy định nguyên tắc, chủ trương, các cơ chế đặc thù, vượt trội để phát triển năng lượng quốc gia.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, Nghị quyết này không phải là tháo gỡ khó khăn mà là hướng tới tương lai để có các giải pháp đồng bộ theo Nghị quyết 70. "Ban hành Nghị quyết này thì chúng ta cũng đã có Quy định 178, nếu để xảy ra vấn đề tiêu cực, trục lợi chính sách thì cơ quan trực tiếp điều hành là Chính phủ và Bộ Công Thương phải chịu trách nhiệm" - Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Đại biểu Nguyễn Tuấn Anh (đoàn Cần Thơ) lưu ý, dự thảo Nghị quyết chưa quy định rõ nguyên tắc, tiêu chí xác định “đột xuất, cấp bách”, chưa làm rõ phạm vi và điều kiện áp dụng, dẫn đến nguy cơ phát sinh rủi ro lớn trong thực thi, có thể bị lợi dụng để hợp thức hóa các điều chỉnh tùy tiện, mở rộng quá mức thẩm quyền hoặc áp dụng không đúng đối tượng. Điều này tiềm ẩn các rủi ro về minh bạch, lạm quyền và lợi ích nhóm, hậu quả là lãng phí nguồn lực nhà nước, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội cũng như đời sống nhân dân.

Đại biểu Nguyễn Tuấn Anh đề nghị làm rõ căn cứ, nguyên tắc điều chỉnh quy hoạch

Phân tích các quy định cụ thể, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh đề nghị làm rõ căn cứ, nguyên tắc điều chỉnh quy hoạch. Theo đó, chỉ áp dụng cơ chế miễn thủ tục điều chỉnh quy hoạch đối với trường hợp thật sự khẩn cấp, có tính chất bất khả kháng (như quy định tại Điều 14 Luật Điện lực), đồng thời quy định rõ trách nhiệm báo cáo, giải trình với Chính phủ và báo cáo Quốc hội để bảo đảm kiểm soát quyền lực và hạn chế rủi ro lạm dụng. Cùng với đó, đại biểu đề nghị bổ sung tiêu chí định lượng cho từng căn cứ điều chỉnh, như mức tăng phụ tải, quy mô công suất điều chỉnh, phạm vi tác động, điều kiện vận hành hệ thống… nhằm bảo đảm tính minh bạch và khả năng kiểm soát. Quy định bắt buộc phải có đánh giá tác động hệ thống điện và ý kiến tham vấn độc lập khi thực hiện điều chỉnh quy hoạch.

Cần sớm được xử lý bất cập của thuỷ điện nhỏ

Nêu ý kiến, đại biểu Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) cho rằng thủy điện nhỏ đang bộc lộ nhiều bất cập cần sớm được xử lý. Theo đại biểu, vấn đề hiện nay không chỉ nằm ở sửa luật hay điều chỉnh quy hoạch điện, mà sâu xa hơn là tư duy xem xét tác động chưa mang tính hệ thống. “Có những chỗ chúng ta chỉ quan tâm đến phát điện mà chưa đánh giá đầy đủ các chức năng khác của hồ chứa” – đại biểu nêu và cho rằng, lâu nay việc cấp phép chủ yếu nhằm khai thác công suất phát điện, trong khi các yếu tố điều tiết lũ, bảo đảm an sinh dân cư hay tác động môi trường chưa được xem xét đúng mức.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) cho rằng thủy điện nhỏ đang bộc lộ nhiều bất cập cần sớm được xử lý.

Đại biểu dẫn chứng nhiều năm qua, hàng loạt dự án thủy điện nhỏ đã được triển khai. Nhiều công trình sau khi vận hành bộc lộ hạn chế, thậm chí gây thiệt hại lớn cho vùng hạ du mỗi khi xả lũ kết hợp với mưa lớn tự nhiên. Nhiều dự án thủy điện nhỏ đã được triển khai trong ba chục năm qua, số lượng rất lớn nhưng sau khi vận hành thì hậu quả gây ra đôi khi vượt hơn so với lợi ích. Theo ông, việc xả nước từ hồ trên thượng nguồn, cộng với lũ thiên nhiên, đã gây ra những thiệt hại nặng nề cho người dân ở khu vực hạ du. "Tôi cho rằng đó có thể coi là những cú đấm thôi sơn làm cho người dân ở dưới hạ du bị thiệt hại hết sức nghiêm trọng" - đại biểu nói.

Từ thực tế đó, đại biểu Nguyễn Anh Trí đề nghị rà soát, sửa đổi và hoàn thiện tiêu chuẩn đối với thủy điện nhỏ. Những công trình chỉ phục vụ mục tiêu phát điện mà không đảm bảo các chức năng phòng lũ, tích nước, bảo vệ môi trường hoặc tiềm ẩn nguy cơ lớn đối với người dân cần được xem xét nâng cấp, điều chỉnh, thậm chí dừng triển khai; phải có quy định rõ ràng về trách nhiệm bồi thường khi xảy ra sự cố, nếu gây thiệt hại về người thì phải xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.

Đối với các dự án đang trong quá trình thẩm định, đại biểu đề nghị tạm dừng nếu chưa có phương án đánh giá tác động đầy đủ về lũ, môi trường, nguồn nước và sinh kế người dân và cho rằng Việt Nam không nên tiếp tục phát triển ồ ạt thủy điện nhỏ. Thay vào đó, cần ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời, những lĩnh vực có tiềm năng lớn, ít ảnh hưởng đến an ninh nguồn nước và đời sống cộng đồng.