Thuế TNCN: Bất hợp lý của biểu thuế lũy tiến

Theo lịch trình dự kiến, chiều 12/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận dự án Luật thuế thu nhập cá nhân sửa đổi. Mức giảm trừ gia cảnh hiện nay quá lạc hậu dẫn đến bức xúc cho người nộp thuế.

Thực tế thời gian qua không chỉ người dân “kêu” thuế cao mà ngay cả Bộ Tài chính cũng thừa nhận điều này. Báo cáo tổng kết ba năm thi hành Luật thuế thu nhập cá nhân (TNCN) cho thấy so với một số quốc gia lân cận, trong đó có Trung Quốc - nơi mỗi tháng người nộp thuế được giảm trừ khoảng 13 triệu - thì mức giảm trừ gia cảnh 9 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 3,6 triệu đồng cho người phụ thuộc theo đề xuất sửa đổi lần này chưa phải là cao.

Không quá lo sụt giảm nguồn thu

Nếu đề xuất trên của Chính phủ được Quốc hội chấp thuận, Bộ Tài chính ước tính so với thời điểm cuối năm 2011, sẽ có khoảng 70% số người nộp thuế có thu nhập từ tiền lương, tiền công và kinh doanh sẽ không phải nộp thuế nữa, tức là có khoảng 2,6 triệu người trong 3,8 triệu người đang nộp thuế TNCN hiện nay tới đây sẽ không phải nộp thuế. Số thuế giảm so với chính sách hiện hành của năm 2013 khoảng 5.200 tỉ đồng và năm 2014 giảm khoảng 13.350 tỉ đồng.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng việc nâng mức giảm trừ theo đề xuất sẽ không gây ảnh hưởng nhiều đến nguồn thu vì theo thống kê của Bộ Tài chính, nguồn thu ngân sách từ thuế TNCN không ngừng tăng. Năm 2009 mới thu được trên 14.000 tỉ thì năm 2010 đã tăng lên gần gấp đôi, tới 26.200 tỉ và năm 2011 ước khoảng 38.500 tỉ đồng. Đóng góp lớn nhất là thu thuế TNCN từ tiền lương, tiền công. Hơn nữa, thực chất người nộp thuế ở bậc 1 chiếm gần 75% số người nộp thuế nhưng góp trong tổng nguồn thu cao nhất cũng chỉ khoảng 10%. Số người nộp thuế từ bậc 2 trở lên ba năm qua cũng ở khoảng 26%, nhưng ba năm qua đã nộp từ 90-93% tổng thu.

Nhiều người làm công ăn lương đang hi vọng Luật thuế thu nhập cá nhân sẽ được sửa đổi theo hướng hợp lý hơn

Trao đổi với PV, ông Cao Sỹ Kiêm - chủ tịch Hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa VN - cũng đồng tình quan điểm cho rằng nên tính toán giảm thuế cho người dân, doanh nghiệp trong bối cảnh khó khăn hiện nay để thúc đẩy chi tiêu, sản xuất, góp phần phục hồi kinh tế dù ngân sách nhà nước có thiệt một ít. Ông Kiêm tính toán nếu cộng chung các sắc thuế lại thì mức huy động vào ngân sách trên GDP hiện nay ở mức 26,3% là quá cao bởi nhiều nước chỉ ở mức 16-17% GDP, mà 1% GDP đã là trên 1 tỉ USD rồi. “Đã có nhiều đề nghị nên giảm xuống để doanh nghiệp có thể tích lũy, đầu tư nhưng vẫn chưa được thực hiện” - ông Kiêm nói.

Còn theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, cải cách thuế TNCN lần này cần đặt trong bối cảnh hiện nay của nước ta, trong đó lưu ý đến nhu cầu dân sinh. Từ nửa cuối năm 2007 đến nay, nền kinh tế nước ta liên tục phải đối phó với tình trạng lạm phát cao và những bất ổn vĩ mô. Giá cả hàng hóa, dịch vụ trong nước liên tục tăng cao, ngay cả khi lạm phát đỡ căng thẳng thì giá cả cũng đã lên một mặt bằng cao mới, khiến thu nhập thực tế của người dân bị giảm mạnh.

Thực tế đó đòi hỏi phải xem xét lại cách tính ngưỡng nộp thuế và mức giảm trừ gia cảnh để vừa giảm bớt khó khăn cho người nộp thuế, nhất là đối với những người nộp thuế ở các bậc thấp, vừa đảm bảo khả năng điều chỉnh thuế linh hoạt hơn theo diễn biến thực tế của nền kinh tế và thu nhập của người dân. Trong khi đó Luật thuế TNCN sửa đổi vẫn theo những con số tuyệt đối cứng nhắc sẽ không thể đáp ứng đòi hỏi này.

Nên kéo giãn biểu thuế lũy tiến từng phần

Ngoài ra, các chuyên gia cũng cho rằng cần kéo giãn các bậc thuế do biểu thuế lũy tiến từng phần để giảm mức điều tiết thuế. Đây là điều mà dự thảo sửa đổi Luật thuế TNCN lần trước đã đề cập. Ông Lê Khánh Lâm, phó tổng giám đốc Công ty kiểm toán DTL, cho biết làm dịch vụ khai thuế cho các chuyên gia nước ngoài, ông Lâm nhận thấy hiện nay số người nộp thuế TNCN vài trăm triệu đến vài tỉ đồng một năm không hiếm. Họ là những người có vị trí cao của các tập đoàn hoặc công tác trong khu vực đầu tư nước ngoài, nộp thuế phổ biến trong khung từ 25-35%.

Theo ông Lâm, nếu chỉ tăng mức khởi điểm chịu thuế mà không kéo giãn các bậc trong biểu thuế lũy tiến từng phần thì chỉ tác động đến những người có thu nhập thấp và đây không phải là lực lượng đóng góp nhiều cho số thu từ thuế TNCN. Ông Lâm cũng cho rằng xu thế chung là lương sẽ được cải cách tăng dần. Do vậy nếu Bộ Tài chính giữ biểu thuế lũy tiến theo hướng dày đặc như cũ, những người có tay nghề cao, lao động giỏi nước ngoài sẽ cân nhắc khi đến làm việc tại VN. Do vậy ông Lâm đề xuất giãn khoảng cách giữa các bậc thuế hoặc giảm số bậc thuế xuống ít hơn bảy bậc như quy định hiện hành.

Theo TS Lê Đăng Doanh - nguyên viện trưởng Viện Quản lý kinh tế trung ương, thu nhập thực tế của người dân thời gian qua suy giảm do tác động của lạm phát, giá cả hàng hóa tăng cao. Do vậy chỉ điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh mà không tính đến việc kéo giãn biểu thuế lũy tiến từng phần cũng như xem xét tăng thêm các khoản giảm trừ là không hợp lý. “Người lao động ngoài chuyện đóng thuế còn phải lo cho gia đình, bản thân và các khoản chi khác nhằm tái tạo sức lao động. Do vậy cơ quan thuế không nên tận thu” - ông Doanh nói.

Luật sư Trần Xoa, giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, cho rằng ở bản dự thảo sửa đổi Luật thuế TNCN lần trước, chính cơ quan thuế đã nhận thấy bất hợp lý ở thuế lũy tiến từng phần và đề nghị sửa nhưng đến bản dự thảo lần này Bộ Tài chính lại “quên”. Ông đề xuất nên cải tiến bậc thuế lũy tiến từng phần “thoáng” hơn, như hạ mức thuế suất, bỏ các bậc lẻ, chỉ giữ lại các bậc thuế 10%, 20%, 30% và tăng độ giãn giữa các bậc thuế suất. Ngoài ra, theo ông, cơ quan quản lý cũng nên tính đến các khoản chi hợp lý khác như giáo dục, y tế... Nếu chỉ khoán một mức “cứng” như hiện nay khiến người nộp thuế cảm thấy không thỏa đáng.

Chính Bộ Tài chính cũng công nhận biểu thuế lũy tiến từng phần của Luật thuế TNCN hiện tại là chưa phù hợp với xu hướng cải cách thuế của các nước cũng như chiến lược cải cách thuế và cải cách thủ tục hành chính. Biểu thuế lũy tiến với bảy bậc, khoảng cách giữa các bậc thuế quá dày dẫn đến mức điều tiết thuế tăng nhanh ở các bậc thuế sau nên không khuyến khích người có trình độ kỹ thuật cao, năng lực điều hành giỏi lao động. Trên cơ sở đó Bộ Tài chính đề xuất giảm biểu thuế lũy tiến từ mức cao nhất là 35% xuống 30% để tăng tính cạnh tranh và thu hút những chuyên gia nước ngoài có trình độ, kỹ thuật cao vào làm việc tại VN.