'Nạn nhân vụ tàu Vịnh Xanh 58 không có lỗi'

Vụ lật tàu Vịnh Xanh khiến 35 người thiệt mạng do gặp giông lốc, theo chuyên gia khí tượng Nguyễn Ngọc Huy, đây là 'hiện tượng khó dự báo nên không thể đổ lỗi cho nạn nhân'.

Vụ lật tàu Vịnh Xanh trên Vịnh Hạ Long chiều 19/7 khiến 35 người thiệt mạng, 4 người mất tích. Bên cạnh sự tiếc thương, mạng xã hội những ngày qua cũng xuất hiện nhiều luồng ý kiến tranh cãi: Liệu tai nạn này có thể tránh được hay không? Trách nhiệm thuộc về ai?

Từ góc độ chuyên môn về khí tượng thủy văn, tối 20/7, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy, với hơn 20 năm kinh nghiệm nghiên cứu biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan đã lý giải nguyên nhân vụ việc. Theo ông, giông lốc là hiện tượng khó lường, diễn biến nhanh, thậm chí vượt ngoài khả năng cảnh báo sớm của các mô hình dự báo hiện đại. Bài viết dưới đây giúp giải đáp vì sao không thể đổ lỗi cho nạn nhân và vì sao các lực lượng chức năng cũng gặp nhiều khó khăn trong việc dự báo, ngăn chặn sự cố hy hữu này.

Lẽ ra, tôi không định phân tích vấn đề này, thay vào đó nên dành thời gian theo dõi và dự báo bão Wipha trong thời điểm hiện tại thì hợp lý hơn. Tuy nhiên, có quá nhiều sự đổ lỗi trên mạng xã hội, trong khi chúng ta chưa chắc đã đủ góc nhìn và chuyên môn để hiểu hết vấn đề.

Chẳng hạn, rất nhiều người đặt ra các câu hỏi như: 'Tại sao biết có bão mà vẫn đi chơi trên biển?'; 'Tại sao cơ quan chức năng không cấm biển?'; 'Tại sao thuyền trưởng không yêu cầu hành khách mặc áo phao?'; 'Tại sao không dự báo giông lốc sớm hơn?'. Tôi xin lần lượt trả lời các câu hỏi này như sau:

Tại sao biết có bão mà vẫn đi chơi trên biển?

Trước hết, đoàn du khách lên thuyền rời cảng vào khoảng thời gian buổi trưa. Lúc đó, trời đang nắng nóng, không có dấu hiệu của mưa gió. Các bản tin cảnh báo bão cũng nêu rõ, ngày 21/7 bão mới vào Vịnh Bắc Bộ. Nếu là khách du lịch trong hoàn cảnh đó, có lẽ tôi cũng sẽ lên thuyền. Vì vậy, không thể trách nạn nhân là "cố đi chơi trong khi bão đang vào".

Hiện có một đoạn video ghi lại cảnh hành khách mặc áo mưa lên tàu, kèm theo tiếng một người đàn ông chửi bới vì không lên tàu. Tuy nhiên, đó là video ghi lại từ tháng 6. Thời điểm trưa 18/7, tại Quảng Ninh vẫn đang nắng nóng.

Tại sao cơ quan chức năng không cấm biển?

Việc cấm biển phải dựa trên bản tin dự báo thời tiết chính thống hoặc quan sát tình hình thời tiết tại chỗ. Bản tin dự báo thời tiết vào buổi sáng thông báo gió cấp 2, cấp 3. Bản tin dự báo cập nhật lúc 13h30 báo có mưa và giông lốc. Lúc này tàu Vịnh Xanh đã xuất bến và ban quản lý cảng đã không cho các tàu khác xuất bến.

Theo thông lệ việc cấm biển có thể được đưa ra khi bão cách đất liền 24 giờ di chuyển để đảm bảo các tàu vào cảng neo đậu an toàn. Dự báo bão Wipha tới 21/7 mới vào Vịnh Bắc Bộ nên không thể ban hành lệnh cấm biển từ 19/7 nếu không phát hiện tình huống thời tiết cực đoan.

Tại sao thuyền trưởng không yêu cầu hành khách mặc áo phao?

Cơ quan chức năng cho biết, quá trình cứu hộ phát hiện 80-90% nạn nhân có mặc áo phao. Điều này cho thấy thuyền trưởng đã phát lệnh yêu cầu hành khách mặc áo phao.

Tuy nhiên, điều nguy hiểm là khi mặc áo phao trong khoang kín, việc xoay xở và thoát ra ngoài sẽ rất khó khăn. Lẽ ra khi mặc áo phao, hành khách cần lên boong hoặc ít nhất phải mở hết các cửa sổ. Tôi dự đoán khi mưa lớn và gió mạnh ập đến, các hành khách đã đóng kín cửa để tránh mưa tạt vào khoang, khiến họ không thể thoát ra khi thuyền bị lật.

Đêm qua, tại biển Thiên Cầm cũng xảy ra vụ lật thuyền dịch vụ câu mực, 34 người rơi xuống biển nhưng đều được cứu an toàn, vì đó là thuyền mở, hành khách ở bên ngoài và có mặc áo phao.

Tại sao không dự báo được giông lốc sớm hơn?

Dưới đây là một loạt các dự báo tôi trích dẫn từ hai mô hình khí tượng mạnh nhất hiện nay. Cả hai mô hình đều không dự báo có giông lốc trên Vịnh Hạ Long trong khung giờ từ 12h đến 14h ngày 19/7.

- GFS (Mỹ) dự báo cấp gió 17kt trong khoảng 12h-15h và 27kt từ 18h trở đi.

- ECMWF (Châu Âu) dự báo gió chỉ ở mức 11kt.

Như vậy, các mô hình này không hề phát hiện giông lốc trong thời điểm xảy ra vụ việc.

Mô hình GFS dự báo cấp gió vào lúc 12h - 15h ngày 19/7. Ảnh: Facebook Huy Nguyễn

Vậy làm sao để phát hiện được giông lốc khi không có mặt tại chỗ?

Có ba phương pháp chính:

- Ảnh vệ tinh: Khoảng 14h, tôi phát hiện đám mây phát triển trên ảnh vệ tinh. Nhưng lúc đó thì "chuyện đã rồi", vì ban đầu đám mây rất nhỏ ở phía Bắc Vịnh Bắc Bộ, sau đó phát triển lan rộng. Nếu theo dõi sớm và liên tục, có thể dự đoán được xu hướng phát triển mây giông. Nhưng khu vực xảy ra tai nạn hôm qua có tốc độ hình thành giông cực nhanh, rất khó phát cảnh báo sớm nếu không quan sát trực tiếp tại chỗ.

- Ảnh radar: Ảnh radar quét mây thời gian thực có thể phát hiện cơn giông, nhưng khi radar phát hiện được thì giông đã hình thành. Điều này ảnh vệ tinh, chỉ cho thấy tình trạng "đã rồi".

- Phán đoán qua dấu hiệu khí tượng: Vào thời điểm đó, khí áp bề mặt cực thấp do áp thấp nóng gây ra liên tục nhiều ngày. Khi hơi nước bốc lên gặp không khí lạnh đới cao hội tụ, sẽ sinh ra mây giông. Tuy nhiên, để đo được khí áp và nhiệt độ trên cao (từ mực 850 hPa - tức khoảng 1.500m trở lên) cần có bóng thám không. Mỗi lần thả bóng tốn hơn 1.000 USD, nên không thể thả hàng ngày liên tục.

Do đó, việc cảnh báo mây giông là khó dự báo xa và cũng khó dự báo cấp gió.

Cơn giông chiều 18/7 là một siêu mây giông hiếm gặp, quét mạnh từ Bắc vào Nam do không khí lạnh đới cao từ phía Bắc tràn xuống, gặp không khí nóng ẩm từ biển vào kết hợp với mây đối lưu tại chỗ. Đây là tình huống hiếm gặp trong khí tượng.

Tai nạn chìm tàu Vịnh Xanh 58 cũng là tình huống hy hữu, khả năng có lốc xoáy tại chỗ khi mây giông xảy ra. Khi gặp lốc xoáy, dù thuyền hiện đại hay thuyền trưởng có kinh nghiệm cũng khó xoay xở".

Chuyến tàu định mệnh trên vịnh Hạ Long

Quảng Ninh Khởi hành từ gần 13h ngày 19/7, tàu Vịnh Xanh 58 bất ngờ lật úp do giông lốc khiến 35 người thiệt mạng, 4 người mất tích, 10 người được cứu...

Bấm xem >>