34 cán bộ Cục An toàn thực phẩm 'quan hệ lợi ích khăng khít' với doanh nghiệp

Hà Nội C01 cho rằng một số tiêu chí hồ sơ trong lĩnh vực an toàn thực phẩm mang tính định tính, tạo kẽ hở để 34 cán bộ lợi dụng nhận hối lộ hàng trăm tỷ đồng.

Vòng xoáy cơ chế xin - cho khiến 34 cán bộ của Cục an toàn thực phẩm Bộ Y tế bị đề nghị truy tố về tội Nhận hối lộ, với tổng tiền hơn 107 tỷ đồng. Trong số này có hai cựu Cục trưởng Nguyễn Thanh Phong, Trần Việt Nga cùng hai cựu cục phó và hàng loạt trưởng phòng, phó phòng, chuyên viên.

Tại kết luận điều tra do Văn phòng Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an (C01) ban hành, 21 người làm ở doanh nghiệp và cá nhân làm dịch vụ bị cáo buộc Đưa hối lộ.

Nghị định 15/2018 quy định chi tiết một số điều của Luật An toàn thực phẩm yêu cầu các cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm phải đăng ký bản công bố sản phẩm với thực phẩm bảo vệ sức khỏe. Ngoài ra, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, dinh dưỡng y học, dùng cho chế độ ăn đặc biệt, sẽ phải đăng ký xin cấp giấy xác nhận nội dung trước khi quảng cáo.

Hồ sơ đăng ký công bố sản phầm gồm bản công bố, giấy chứng nhận lưu hành tự do (áp dụng với sản phẩm nhập khẩu), kết quả kiểm nghiệm an toàn thực phẩm, chứng nhận đủ điều kiện sản xuất tốt. Đặc biệt cần "bằng chứng khoa học" để chứng minh công dụng sản phẩm hoặc thành phần tạo nên công dụng đã công bố.

Nếu dùng bằng chứng khoa học về công dụng thành phần thì liều sử dụng hàng ngày của sản phẩm tối thiểu phải lớn hơn hoặc bằng 15% lượng sử dụng thành phần đó đã nêu trong tài liệu.

Trong hồ sơ xin cấp giấy xác nhận nội dung quảng cáo cần có đơn đăng ký, bản công bố sản phẩm, mẫu nhãn, nội dung quảng cáo dự kiến. Đây là những quy định mới so với nghị định 38/2012 áp dụng trước đó.

Cựu cục trưởng Nguyễn Thanh Phong và Trần Việt Nga. Ảnh: Bộ Công an/Y tế

Từ khi Nghị định 15 có hiệu lực thì ít hồ sơ đáp ứng được yêu cầu, dẫn đến số hồ sơ được tiếp nhận "thấp hơn hẳn so với trước". Các doanh nghiệp cũng không bổ sung được thông tin, tài liệu, chủ yếu liên quan đến bằng chứng khoa học, liều lượng hàng ngày, theo như yêu cầu của Cục An toàn thực phẩm.

Để tháo gỡ khó khăn, ông Phong chủ trì cuộc họp Đảng ủy Cục An toàn thực phẩm. Cục trưởng giao Trung tâm Ứng dụng và đào tạo An toàn thực phẩm cùng Phòng quản lý tiêu chuẩn và kiểm nghiệm thực hiện việc thẩm xét hồ sơ đăng ký bản công bố.

Một mặt, các doanh nghiệp cũng tự "cứu mình" để tránh việc công bố bị kéo dài dẫn đến không thể sản xuất, đưa sản phẩm ra thị trường. Từ đó, nhiều cá nhân, doanh nghiệp "chủ động đề nghị" đưa tiền từ 5 đến 10 triệu đồng, trung bình 7 triệu, một bộ hồ sơ để "hướng dẫn cho phù hợp". Tiến trình thẩm định cũng sớm hơn để nhanh được cấp giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố.

"Gợi ý tế nhị" được chuyên viên đưa về báo cáo với lãnh đạo phòng, trung tâm để báo cáo cấp trên là lãnh đạo cục. Ông Phong đồng ý chủ trương cho chuyên viên nhận tiền để giúp đỡ người nộp hồ sơ. Song kèm theo đó là cơ chế ăn chia rõ ràng, Cục trưởng lấy từ 2,5 đến 3 triệu đồng một bộ hồ sơ. Còn lại chia theo các cấp, từ lãnh đạo phòng đến chuyên viên thụ lý.

Ở mảng giấy xác nhận nội dung quảng cáo do bà Trần Việt Nga (Cục phó từ 2018-2024, Cục trưởng từ 2024 đến khi bị bắt) phụ trách. Bà Nga yêu cầu đưa ít nhất 2 triệu đồng cho lãnh đạo Cục với mỗi hồ sơ. Nhưng bà dặn dò quán triệt đến các chuyên viên phải "tế nhị, kín đáo". Sau khi nhận tiền, chuyên viên đã chia cho bà Nga từ 2 đến 3,5 triệu đồng một hồ sơ.

Lạm dụng quyền lực để hình thành cơ chế xin - cho

C01 nhận định, chuỗi hành vi trái pháp luật bắt nguồn từ việc buông lỏng quản lý của các công chức, lãnh đạo Cục An toàn thực phẩm. Đây là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng sản xuất, buôn bán thực phẩm là hàng giả diễn ra công khai, tổ chức sản xuất với quy mô lớn.

Hậu quả xảy ra cũng vô cùng lớn khi làm giảm hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, sản phẩm thực phẩm chức năng. Hơn nữa còn tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp. Người chấp hành đúng pháp luật bị thiệt thòi đủ thứ, từ thời gian, chi phí, quyền lợi.

Theo C01, cơ chế, chính sách và quy trình chuyên môn cũng bộc lộ nhiều sơ hở. Các quy trình thẩm định, cấp hồ sơ còn phức tạp, kéo dài, qua nhiều khâu trung gian. Một số tiêu chí đánh giá mang tính định tính, tạo điều kiện cho cán bộ lợi dụng quyền hạn để can thiệp, gây khó khăn hoặc kéo dài thời gian xử lý hồ sơ nhằm trục lợi.

Thẩm quyền quyết định với nhiều nội dung chuyên môn lại tập trung vào một số cá nhân hoặc bộ phận. Việc luân chuyển vị trí công tác với cán bộ thẩm định hồ sơ cũng không được thực hiện thường xuyên trong thời gian dài dẫn đến "quan hệ lợi ích khăng khít giữa cán bộ và doanh nghiệp". Điều này dẫn đến việc "lạm dụng quyền lực" và hình thành cơ chế xin - cho trong giải quyết thủ tục hành chính.

Quy trình bôi trơn hồ sơ tại Cục An toàn thực phẩm.

Quá trình điều tra xác định doanh nghiệp trong lĩnh vực thực phẩm thì phải chịu áp lực về tiến độ đưa sản phẩm ra thị trường. Bởi thế mà nhiều tổ chức, cá nhân "vì đặt mục tiêu lợi nhuận lên hàng đầu" đã chủ động đưa hối lộ để rút ngắn thời gian thẩm định, hợp thức hóa hồ sơ không đạt.

Môi giới cũng lợi dụng sự thiếu minh bạch trong quy trình xử lý hồ sơ để tiếp cận doanh nghiệp, móc nối với cán bộ nhằm thực hiện hành vi đưa nhận hối lộ.

Kiến nghị bịt kẽ hở pháp luật mang tính định tính

Nhiều nguyên nhân chủ quan cũng được công an chỉ ra. Đó là nhiều hành vi đưa nhận hối lộ diễn ra trong thời gian dài nhưng không bị phát hiện. Từ đó khiến nhiều người có tâm lý chủ quan, coi thường pháp luật. Nhiều chuyên viên thậm chí còn công khai nhận hối lộ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

Một số quy định của Nghị định 15 còn bất cập, tạo điều kiện cho cán bộ lợi dụng, còn cá nhân, doanh nghiệp "được đà" tác động trái pháp luật. Nhằm khắc phục tình trạng này, C01 kiến nghị rà soát, sửa đổi các khoản tại điều 5, 6, 7 nghị định 15. Sửa theo hướng có tiêu chí thẩm định cụ thể, định lượng, giảm tối đa yếu tố định tính dễ bị lạm dụng; cần xác định rõ các trường hợp bắt buộc từ chối hồ sơ, tránh tình trạng yêu cầu bổ sung nhiều lần không có căn cứ.

Bộ Công an cho rằng cần bắt buộc áp dụng hệ thống quản lý hồ sơ điện tử, ghi nhận đầy đủ thao tác xử lý, thời gian yêu cầu bổ sung và lý do đề xuất để kiểm soát trách nhiệm cá nhân. Nếu cán bộ tự ý gây khó khăn, kéo dài thời gian xử lý mà không có căn cứ pháp luật cần có chế tài cụ thể ghi trong nghị định. Những người xử lý hồ sơ ở lĩnh vực nhạy cảm phải luân chuyển định kỳ nhằm ngăn phát sinh lợi ích nhóm.

Cơ quan có thẩm quyền cần bổ sung hướng dẫn thống nhất về chỉ tiêu kiểm nghiệm bắt buộc với sản phẩm thuộc diện phải đăng ký bản công bố. Việc này sẽ giúp tránh tình trạng cán bộ tùy tiện yêu cầu bổ sung chỉ tiêu không cần thiết.

Chữ ký của cựu Cục trưởng An toàn thực phẩm giá 'ít nhất 2 triệu đồng'

Hồ sơ đăng ký cấp giấy xác nhận nội dung quảng cáo cơ bản đảm bảo song Cục trưởng Trần Việt Nga vẫn trả lại với lý do không rõ ràng để ép đưa tiền bôi...

Bấm xem >>