Lý do ông Trump - Putin chọn họp thượng đỉnh ở Budapest

00:00 / 0:00

Chuẩn

Tốc độ đọc

Thủ đô Hungary được chọn làm nơi tổ chức hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ lần hai bởi đây được coi là nơi phù hợp nhất về an ninh và chính trị.

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 16/10 cho biết đã có cuộc điện đàm "rất hiệu quả" với người đồng cấp Nga Vladimir Putin, trong đó hai bên nhất trí sẽ họp thượng đỉnh lần hai tại thủ đô Budapest của Hungary "để xem chúng ta có thể chấm dứt được cuộc chiến giữa Nga và Ukraine hay không".

Cuộc họp dự kiến diễn ra trong hai tuần tới, thu hút sự chú ý của dư luận quốc tế, bởi đây được coi là biểu tượng cho những nỗ lực mong manh nhằm tìm kiếm hòa bình, đặc biệt liên quan đến xung đột tại Ukraine, khi hội nghị thượng đỉnh lần thứ nhất tại Alaska hồi tháng 8 không đạt nhiều kết quả.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov sẽ chuẩn bị nội dung cho cuộc gặp. Thủ tướng Hungary Viktor Orban bày tỏ sẵn sàng đón tiếp hai lãnh đạo, gọi đây là "tin tuyệt vời cho những ai yêu chuộng hòa bình".

Theo giới quan sát, việc lựa chọn Budapest làm nơi tổ chức hội nghị là kết quả đan xen của nhiều yếu tố pháp lý, an ninh và chiến lược chính trị, cả từ phía Moskva, Washington lẫn chủ nhà Hungary.

Thuận lợi cho ông Putin và tránh lệnh bắt của ICC

Một trong những lý do quan trọng nhất khiến Budapest trở thành lựa chọn lý tưởng là yếu tố an ninh, đặc biệt liên quan đến tình trạng pháp lý của Tổng thống Putin.

Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) đã phát lệnh bắt ông Putin vào tháng 3/2023 với cáo buộc tội ác chiến tranh liên quan đến xung đột Ukraine, cụ thể là việc di dời trẻ em Ukraine. Lệnh này khiến ông Putin không thể tự do di chuyển đến hầu hết các quốc gia châu Âu, vốn là thành viên của ICC và có nghĩa vụ thực thi lệnh bắt của tòa theo Công ước Rome.

Vị trí thủ đô Budapest (chấm xanh) của Hungary, Nga và Mỹ. Đồ họa: OpenStreetMap

Tuy nhiên, quốc hội Hungary hồi tháng 5 đã thông qua quyết định rút khỏi ICC. Về lý thuyết, Hungary vẫn là thành viên của tòa cho đến tháng 6/2026, nhưng quyết định này đã tạo ra "khoảng trống pháp lý" cho ông Putin khi tới nước này.

Ngoại trưởng Hungary Peter Szijjarto ngày 17/10 cam kết nước này sẽ "đón tiếp ông Putin với sự tôn trọng", không bị ràng buộc bởi lệnh bắt của ICC. Hungary từng phớt lờ lệnh bắt của ICC khi đón tiếp Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vào tháng 4.

"Hungary vẫn còn bị ràng buộc về mặt kỹ thuật với Công ước Rome trong giai đoạn chuyển tiếp, nhưng chính phủ của Thủ tướng Orban rõ ràng tuyên bố không công nhận quyền bắt giữ nguyên thủ quốc gia, coi đó là vi phạm hiến pháp Hungary", chuyên gia Tamas Lattmann từ Đại học Eotvos Lorand ở Budapest nhận định.

Đối với ông Putin, Budapest trở thành "điểm đến an toàn duy nhất ở châu Âu" mà không phải lo lắng về nguy cơ bị bắt. "Hungary là địa điểm duy nhất ở châu Âu đủ trung lập để tổ chức cuộc gặp. Nếu ông Trump và người đồng cấp Putin đạt thỏa thuận, Budapest sẽ đảm bảo mọi thứ diễn ra suôn sẻ mà không có rủi ro pháp lý", chuyên gia chính trị Fedor Lukyanov, tổng biên tập Tạp chí Russia in Global Affairs, nhấn mạnh.

Ngoài ra, an ninh cũng là yếu tố then chốt. Budapest có hệ thống bảo vệ cấp cao, với kinh nghiệm tổ chức các hội nghị quốc tế lớn như Hội nghị Thượng đỉnh EU 2024. Theo Bộ Ngoại giao Hungary, thành phố này có thể triển khai lực lượng an ninh lên đến 10.000 người, kết hợp các biện pháp chống khủng bố hiện đại.

Đề xuất chiến lược từ ông Trump

Ý tưởng chọn Budapest làm nơi tổ chức sự kiện được Tổng thống Trump nêu ra và Tổng thống Nga "đồng ý ngay lập tức". Theo Reuters và Times, ông Trump đề xuất địa điểm này trong cuộc điện đàm kéo dài hơn hai giờ ngày 16/10.

Ông Trump nhấn mạnh Budapest là "nơi phù hợp để thấy liệu chúng ta có thể chấm dứt cuộc chiến không vinh quang giữa Nga và Ukraine hay không". Sự đồng thuận từ ông Putin được Điện Kremlin xác nhận, với lý do Hungary là "điểm trung lập" giữa hai bên.

Đề xuất của ông Trump không phải ngẫu hứng. Từ tháng 8, ông thúc đẩy ý tưởng tổ chức hội nghị ba bên Mỹ - Nga - Ukraine tại Budapest, coi đây là phần mở rộng của "thỏa thuận hòa bình" mà ông hứa hẹn trong chiến dịch tranh cử.

Tổng thống Trump (phải) chào đón Tổng thống Putin tại Alaska ngày 15/8. Ảnh: AP

Theo Fox News, Budapest ban đầu được cân nhắc cho hội nghị đầu tiên, nhưng Alaska sau đó được chọn. Giờ đây, với tình hình chiến sự Ukraine ngày càng phức tạp, ông Trump dường như nhận thấy Budapest là "lựa chọn chiến lược" để tạo áp lực lên Kiev.

"Ông Trump chọn Budapest vì điều này cho phép ông ấy thể hiện hình ảnh người hòa giải, đồng thời tận dụng mối quan hệ thân thiết với Thủ tướng Orban để làm cầu nối với ông Putin. Đây là nước cờ khôn ngoan, nhưng có thể làm phức tạp hóa quan hệ Mỹ - EU", chuyên gia István Szent-Iványi, cựu nghị sĩ châu Âu, nhận định.

Đồng thuận từ Moskva với lựa chọn này phản ánh sự tin tưởng của Nga vào Hungary. Ông Putin từng bác bỏ các địa điểm khác ở châu Âu làm nơi tổ chức hội nghị, do các nước EU liên tục hỗ trợ vũ khí, tài chính cho Kiev, nhưng Budapest là ngoại lệ nhờ chính sách "ngược dòng" của ông Orban với xung đột Ukraine.

Hungary dưới thời Thủ tướng Orban nổi bật với lập trường "trung lập đặc biệt" trong cuộc xung đột tại Ukraine. Là thành viên EU và NATO, Hungary không gửi vũ khí cho Kiev và nhiều lần phản đối các gói trừng phạt Nga, kêu gọi giải pháp ngoại giao thay vì xung đột. Ông Orban gọi Hungary là "đảo hòa bình", tuyên bố "chúng tôi không muốn chết vì Ukraine".

Tính đến tháng 10, Hungary chặn ít nhất 5 gói viện trợ EU trị giá hơn 50 tỷ euro cho Ukraine, theo Kyiv Post. Trong khi đó, ông Orban lại thể hiện lập trường thân thiện với Nga và nhiều lần khiến EU tức giận vì điều này.

Quang cảnh thủ đô Budapest của Hungary hồi tháng 5. Ảnh: AFP

"Dù là thành viên NATO, chính quyền Thủ tướng Orban lại thể hiện Hungary giờ là 'địa bàn trung lập' giữa phương Tây và Nga", chuyên gia Yaroslav Trofimov từ Wall Street Journal lưu ý.

Tuy nhiên, việc ông Orban chủ trì hội nghị thượng đỉnh Trump - Putin đang khiến EU lo ngại, do lập trường của ông đi ngược lại với quan điểm chung của khối. Phần lớn các nước EU cho rằng xung đột Ukraine chỉ có thể được giải quyết khi phương Tây tiếp tục hỗ trợ Kiev đẩy lùi lực lượng của Moskva và đàm phán mà không phải chấp nhận các điều khoản bất lợi về lãnh thổ.

"Nếu hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ lần hai thành công, nó có thể mở đường cho hòa bình Ukraine. Nhưng nếu thất bại, nó có thể làm sâu sắc thêm rạn nứt EU - Mỹ", chuyên gia chính trị Nga Vladimir Dzhabarov nhận định.