Góc khuất của 'đế chế' Hoàng Hường: Còn tiềm ẩn dấu hiệu vi phạm khác?

00:00 / 0:00

Chuẩn

Tốc độ đọc

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an vừa khởi tố vụ án, khởi tố bị can Hoàng Thị Hường, chủ “hệ sinh thái Hoàng Hường” về tội “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”. Tuy nhiên, một số chuyên gia pháp lý nhận định, vụ việc không chỉ dừng lại ở hành vi vi phạm nêu trên, mà còn tiềm ẩn dấu hiệu của một số hành vi khác.

Hoàng Thị Hường (trái) cùng đồng phạm. Ảnh: BCA

Như Tiền Phong đã đưa tin, ngày 4/10, sau quá trình điều tra và căn cứ tài liệu, chứng cứ thu thập được, Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố vụ án, khởi tố 6 bị can, trong đó có Hoàng Thị Hường, chủ hộ kinh doanh Hoàng Thị Hường (hệ sinh thái Hoàng Hường) về tội “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”, quy định tại khoản 3, Điều 221 Bộ luật Hình sự.

Bước đầu, cơ quan tố tụng xác định, với mục đích che giấu doanh thu, làm giảm nghĩa vụ thuế 18 Công ty do Hoàng Thị Hường thành lập điều hành, Hoàng Thị Hường đã chỉ đạo và cùng nhóm bị can đồng phạm thống nhất, đưa ra phương thức, thủ đoạn mượn căn cước công dân của nhân viên và người thân thành lập 25 hộ kinh doanh, đồng thời nhờ các cá nhân đứng tên bán hàng, thuê đơn vị vận chuyển tạo thành “Hệ sinh thái" với mục đích chuyển doanh thu từ các công ty sang các hộ kinh doanh, các cá nhân. Ngoài ra, Hoàng Thị Hường cũng chỉ đạo bỏ ngoài số sách doanh thu thực tế của các công ty. Thực tế, các hộ kinh doanh và các cá nhân không thực hiện các hoạt động kinh doanh.

Cụ thể, các đối tượng đã chuyển một phần doanh thu thực tế của 18 công ty đến 25 hộ kinh doanh và 33 cá nhân với tổng số tiền hơn 2.069 tỷ đồng đồng, gây thiệt hại thuế giá trị gia tăng do chênh lệch giữa 2 loại hình kinh doanh tạm tính hơn 144,8 tỷ đồng. Riêng trong các năm 2024, 2025 gây thiệt hại về thuế giá trị gia tăng cho ngân sách nhà nước là hơn 141,9 tỷ đồng.

Bên cạnh đó là hành vi để ngoài sổ kế toán doanh thu thực tế của 18 Công ty thuộc Hệ sinh thái Hoàng Hường tổng số hơn 1.750 tỷ đồng, gây thiệt hại thuế giá trị gia tăng tạm tính là hơn 139,9 tỷ đồng. Như vậy, tổng thiệt hại theo điều tra ban đầu tạm tính là hơn 284,7 tỷ đồng.

Dấu hiệu tổ chức kinh tế ngầm tinh vi

Qua thông tin ban đầu về vụ án, Tiến sĩ Luật Ngô Ngọc Diễm nhận định, hành vi của các bị can không chỉ đơn thuần là “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” mà còn có dấu hiệu, dáng dấp một dạng tổ chức kinh tế ngầm tinh vi, vận hành xuyên nền tảng, với cấu trúc nhiều lớp pháp nhân nhằm hợp thức hóa dòng tiền, gian lận thuế.

Theo quy định của pháp luật, hành vi lập công ty “sân sau”, điều chuyển giá, hoặc sử dụng sổ sách kế toán giả mạo không chỉ là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong tội “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” (Điều 221 Bộ luật Hình sự), mà còn có dấu hiệu có thể cấu thành độc lập tội “Trốn thuế” (Điều 200 Bộ luật Hình sự), nếu chứng minh được yếu tố cố ý che giấu doanh thu, kê khai sai chi phí hoặc lập chứng từ khống.

Cụ thể, theo Điều 200 BLHS 2015, tội “Trốn thuế” được xác định khi cá nhân, tổ chức “không kê khai, kê khai sai, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp hoặc có hành vi khác nhằm trốn nộp thuế với số tiền lớn”. Theo ông Diễm, trong trường hợp cơ quan điều tra xác định có hành vi tiêu hủy chứng từ, ghi sai lệch số liệu kế toán nhằm trốn tránh nghĩa vụ thuế, hậu quả pháp lý đối với các bị can sẽ đặc biệt nghiêm trọng.

Đáng chú ý, quá trình điều tra vụ án, nếu phát hiện nguồn tiền có được từ các hành vi vi phạm tiếp tục được chuyển hóa thông qua đầu tư, kinh doanh bất động sản, hoặc luân chuyển qua các tài khoản quốc tế nhằm hợp thức hóa nguồn gốc, thì chuỗi hành vi này có thể bị xem xét thêm về hành vi “Rửa tiền” theo Điều 324 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Các bị can trong vụ án.

Nếu đối tượng bị điều tra, bị xác định lập và điều hành nhiều doanh nghiệp, chi nhánh và tài khoản mạng xã hội phục vụ việc kinh doanh online thì có thể “đáp ứng đầy đủ các yếu tố cấu thành tình tiết tăng nặng “phạm tội có tổ chức” và “phạm tội chuyên nghiệp” theo Điều 17 và Điều 52 BLHS.

“Việc phân công vai trò, điều hành từ xa, chỉ đạo bằng công nghệ cho thấy một mô hình tội phạm kinh tế 4.0, nơi người cầm đầu có thể điều phối hàng chục mắt xích mà không cần trực tiếp xuất hiện,” TS. Diễm nhấn mạnh.

Luật sư Bùi Phan Anh bổ sung: “Người đứng đầu ‘chỉ đạo từ xa’, sử dụng người khác đứng tên pháp nhân vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự với tư cách người tổ chức, chủ mưu. Theo khoản 3 Điều 17 BLHS, người tổ chức phải chịu trách nhiệm về toàn bộ hậu quả của tội phạm, kể cả khi họ không trực tiếp thực hiện hành vi vi phạm”.

Theo Điều 126 và Điều 129 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, cơ quan điều tra được quyền kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản ngay từ giai đoạn khởi tố vụ án nếu có căn cứ cho rằng tài sản đó liên quan đến hành vi phạm tội. Việc này nhằm đảm bảo khả năng thu hồi tài sản, bồi thường thiệt hại cho Nhà nước và thi hành án sau này.

Song song với đó, cơ quan thuế cũng có thể ra quyết định truy thu thuế ngay khi có đủ căn cứ xác định hành vi gian lận, mà không cần chờ kết quả xét xử hình sự.

Méo mó thị trường, cạnh tranh không lành mạnh

Từ góc độ quản lý nhà nước, vụ án Hoàng Hường cho thấy lỗ hổng lớn trong kiểm soát thuế thương mại điện tử (TMĐT), đặc biệt khi doanh nghiệp kinh doanh chủ yếu qua mạng xã hội.

Luật sư Bùi Phan Anh chỉ rõ ba điểm tồn tại: Thiếu cơ chế đối soát dữ liệu bắt buộc, theo thời gian thực (real-time) giữa cơ quan thuế, ngân hàng và các sàn TMĐT; Khó kiểm soát giao dịch ngoài sàn, nhất là bán hàng qua livestream, khi thanh toán thường bằng chuyển khoản cá nhân; Hạn chế trong hợp tác quốc tế với các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, Google, TikTok.

Theo Luật Quản lý thuế 2019 và Nghị định 126/2020/NĐ-CP, các nền tảng này có nghĩa vụ cung cấp dữ liệu định danh người bán, doanh thu, lịch sử giao dịch khi cơ quan thuế yêu cầu. Tuy nhiên, cơ chế thực thi hiện còn yếu và thiếu ràng buộc.

Từ vụ án Hoàng Hường, các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần xây dựng cơ chế quản lý thuế và tài chính số chặt chẽ hơn.

Hình ảnh Hoàng Hường khi chưa bị bắt.

TS. Ngô Ngọc Diễm phân tích: Từ góc độ kinh tế, việc một doanh nghiệp trốn thuế, bán hàng giá thấp nhờ gian lận chi phí là hành vi cạnh tranh không lành mạnh theo Luật Cạnh tranh 2018, làm méo mó quy luật giá và gây thiệt hại nghiêm trọng cho doanh nghiệp tuân thủ pháp luật.

“Thị trường bị lệch chuẩn khi lợi nhuận không còn dựa trên năng suất hay sáng tạo, mà trên gian lận. Khi đó, nguồn vốn và lao động xã hội bị hút vào mô hình sai lệch, tạo ra nền kinh tế ngầm song song”, ông Diễm nói.

Vẫn theo TS Ngô Ngọc Diễm, hình thức livestream bán hàng đang tạo ra “vùng xám pháp lý” - khi người bán dễ dàng thổi phồng công dụng sản phẩm, đánh tráo niềm tin người tiêu dùng, hoặc bán hàng giả, hàng kém chất lượng.

Theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, hành vi “cung cấp thông tin sai lệch, không đầy đủ về hàng hóa, dịch vụ” là hành vi lừa dối khách hàng, có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, việc thu thập chứng cứ từ video livestream (thường bị xóa) và tốc độ xử lý khiếu nại chậm khiến cơ chế bảo vệ người tiêu dùng chưa đủ mạnh.