TPCN OEM trên môi trường số: Khi quảng cáo vượt xa giá trị thật

Trong nhiều năm trở lại đây, thị trường thực phẩm chức năng (TPCN) tại Việt Nam chứng kiến tốc độ tăng trưởng nhanh chóng, đặc biệt trên các nền tảng số. Sự phát triển của thương mại điện tử, mạng xã hội và hình thức livestream bán hàng đã giúp TPCN tiếp cận người tiêu dùng dễ dàng hơn bao giờ hết.

Trong bối cảnh đó, mô hình OEM (Original Equipment Manufacturer – gia công theo đơn đặt hàng) nổi lên như một lựa chọn phổ biến của nhiều doanh nghiệp nhờ chi phí thấp, thời gian đưa sản phẩm ra thị trường nhanh và khả năng mở rộng danh mục sản phẩm trong thời gian ngắn.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển “nóng” là những lo ngại ngày càng rõ nét về chất lượng sản phẩm, mức độ minh bạch thông tin và rủi ro tiềm ẩn đối với sức khỏe người tiêu dùng khi khoảng cách giữa giá trị thực của sản phẩm và nội dung quảng cáo ngày càng bị kéo giãn.

Đặc điểm mô hình OEM: Nhanh – nhiều – ít rào cản

Theo các chuyên gia trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, phần lớn các thương hiệu TPCN OEM hiện nay không sở hữu bộ phận nghiên cứu và phát triển (R&D) chuyên nghiệp. Thay vì đầu tư bài bản cho nghiên cứu công thức, thử nghiệm và đánh giá hiệu quả, nhiều doanh nghiệp lựa chọn các công thức có sẵn từ nhà máy gia công hoặc tự xây dựng công thức dựa trên xu hướng thị trường.

Việc sản xuất có thể được thực hiện trong nước hoặc đặt hàng gia công tại Trung Quốc, nơi có năng lực sản xuất lớn và chi phí thấp. Nhờ đó, không ít doanh nghiệp mới thành lập chỉ trong thời gian ngắn đã có thể tung ra thị trường hàng loạt sản phẩm khác nhau, từ kẽm, canxi, vitamin, siro ăn ngon đến các sản phẩm tăng đề kháng, làm đẹp, giảm cân…

Trong khi đó, theo thông lệ quốc tế, một sản phẩm TPCN của các đơn vị uy tín thường cần từ một đến vài năm nghiên cứu, kiểm nghiệm và hoàn thiện hồ sơ khoa học trước khi được thương mại hóa. Sự chênh lệch này cho thấy rào cản gia nhập thị trường OEM hiện khá thấp, kéo theo nguy cơ về chất lượng và tính đồng nhất của sản phẩm.

Công dụng bị thổi phồng như “thần dược”

Một đặc điểm dễ nhận thấy của các sản phẩm TPCN OEM trên môi trường số là cách quảng cáo thổi phồng công dụng. Trên các nền tảng mạng xã hội, đặc biệt là livestream, nhiều sản phẩm được mô tả bằng những lời hứa hấp dẫn như “chữa được nhiều bệnh”, “tác động toàn diện”, “hiệu quả nhanh chóng chỉ sau vài ngày sử dụng”.

TPCN vốn chỉ có vai trò hỗ trợ sức khỏe bị so sánh và mô tả như thuốc điều trị, thậm chí được ví như “thần dược chữa bách bệnh”. Việc sử dụng hình ảnh người nổi tiếng, KOL, hoặc những cá nhân tự xưng là chuyên gia càng khiến người tiêu dùng dễ nhầm lẫn giữa quảng cáo và thông tin y khoa chính thống.

Nguy cơ “cấp phép một đằng – bán ra một nẻo”

Theo các luật sư và chuyên gia quản lý, một rủi ro đáng lo ngại khác của mô hình OEM là khả năng không đồng nhất giữa hồ sơ công bố và sản phẩm thực tế lưu hành trên thị trường. Về nguyên tắc, sản phẩm được cấp phép dựa trên mẫu thử, thành phần và hàm lượng đã đăng ký. Tuy nhiên, trong thực tế, có thể xảy ra tình trạng:

- Thay đổi nguyên liệu đầu vào

- Hàm lượng không đạt như công bố

- Hoặc giữ nguyên sản phẩm nhưng “nâng cấp” công dụng khi quảng cáo

Điều này cho thấy công tác hậu kiểm, đặc biệt đối với nhóm sản phẩm OEM sản xuất số lượng lớn, cần được tăng cường và làm rõ hơn để đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng.

Sản phẩm OEM bán tràn lan trên thị trường

Thời gian qua, thị trường ghi nhận nhiều dòng sản phẩm TPCN OEM được bán tràn lan trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử. Có thể kể đến các nhóm sản phẩm như:

- Siro ăn ngon, kẽm, canxi cho trẻ em, nhắm trực tiếp vào tâm lý lo lắng của phụ huynh

- Các sản phẩm giảm cân, tăng đề kháng, làm đẹp da được quảng bá rầm rộ qua livestream của KOL

- Những sản phẩm gắn mác “công nghệ châu Âu”, “hàng ngoại nhập” nhưng thực chất chỉ là gia công OEM

Một số vụ việc cụ thể đã được cơ quan chức năng cảnh báo, thu hồi hoặc xử lý do quảng cáo sai sự thật hoặc không đảm bảo chất lượng, cho thấy rủi ro thực tế của việc buông lỏng kiểm soát với nhóm sản phẩm này.

Siro ăn ngon Hải Bé được quảng cáo trên các mạng xã hội và sàn thương mại điện tử đã bị thu hồi. Ảnh: Chụp màn hình

Góc nhìn pháp lý: Ranh giới không được vượt qua

Theo phân tích của luật sư, pháp luật Việt Nam đã quy định rõ ràng ranh giới giữa thực phẩm bảo vệ sức khỏe và thuốc chữa bệnh. Việc được cấp phép lưu hành không đồng nghĩa với việc được quảng cáo tùy ý. Các hành vi quảng cáo gây hiểu nhầm về tác dụng điều trị, sử dụng hình ảnh người bệnh hoặc lời chứng thực vượt quá công dụng đã công bố đều tiềm ẩn rủi ro pháp lý nghiêm trọng.

Luật sư cũng nhấn mạnh rằng, người tiêu dùng thường chỉ tiếp cận phần nổi là quảng cáo, trong khi phần thông tin pháp lý, cảnh báo an toàn lại ít được chú ý – đây chính là khoảng trống khiến quảng cáo thổi phồng dễ phát huy tác dụng.

Khuyến cáo cho người tiêu dùng

Trước “ma trận” TPCN OEM, người tiêu dùng được khuyến nghị:

- Ưu tiên thương hiệu uy tín, lâu đời

- Có công nghệ sản xuất và phòng nghiên cứu đầy đủ

- Tránh tin vào các lời hứa “chữa bách bệnh”

- Với trẻ em và người bệnh, cần tham khảo ý kiến chuyên môn y tế