Tranh luận quy định “Tòa án không được từ chối…”

Một trong những điểm mới nhận được nhiều ý kiến khác nhau khi Quốc hội thảo luận về dự án Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi) ngày 15/6 là quy định: Tòa án không được từ chối giải quyết yêu cầu dân sự vì lý do không có điều luật.

Theo Bộ trưởng Hà Hùng Cường, đại đa số người dân đều ủng hộ quy định mới “Tòa án không được từ chối” trong Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi). Ảnh: Như Ý.

Nhân dân ủng hộ quy định mới

Ủng hộ điểm mới này, đại biểu (ĐB) Nguyễn Bá Thuyền (Lâm Đồng) cho rằng, Tòa án đại diện cho công lý, bảo vệ công lý, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, nên người dân khiếu kiện đến tòa thì không được từ chối. ĐB Phạm Văn Hà (Nghệ An) cũng cho rằng, việc bổ sung quy định như vậy là cần thiết, góp phần thể chế hóa quy định của Hiến pháp. “Có ĐB phân vân không có luật thì xử như thế nào? Giải quyết ra sao? Thực tiễn ở các thôn, bản không có luật nhưng già làng, trưởng bản làm tốt, hòa giải tốt, bởi vì người ta có niềm tin, người ta làm rất khách quan, công bằng và lẽ phải”, ông Hà nói.

Ngược lại, nhiều ý kiến cho rằng, không phải quy định gì mới cũng có thể áp dụng được. ĐB Trần Đình Nhã (Thừa Thiên - Huế) tỏ ra phân vân vì thấy “chưa đủ sức thuyết phục”, chưa nghiên cứu thực tiễn xem thời gian qua có bao nhiêu vụ việc tòa từ chối vì không có điều luật. “Ai lường trước được rồi đây sẽ có người lợi dụng nguyên tắc này để đưa ra tòa những “thượng vàng hạ cám”? Tòa có thụ lý và giải quyết các yêu cầu của ngư dân trên vùng biển Việt Nam hay không? Rồi yêu cầu có quyền được chết của các bệnh nhân bị bệnh hiểm nghèo, Tòa sẽ tiếp nhận và xử lý thế nào?”, ĐB Nhã nói và đề nghị không nên đưa ra quy định này.

ĐB Đỗ Văn Đương (TPHCM) cho rằng, hiện nay việc xét xử có điều luật còn sai, nếu không có điều luật thì còn sai nữa. ĐB Đương đề nghị, nếu đưa ra điều này, cần phải quy định thêm, dù cho phép xử nhưng không được trái Hiến pháp, trái với thuần phong mỹ tục và các nguyên tắc quốc tế mà Việt Nam đã ký kết.

Trước nhiều ý kiến còn khác nhau, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường cho biết, thông qua việc lấy ý kiến nhân dân cho thấy, tuyệt đại đa số ý kiến đều ủng hộ quy định mới này. “Cá nhân tôi cũng nhận được nhiều ý kiến, nhất trí với phương án này”, Bộ trưởng Cường nói.

Tố tụng chậm trễ là khuyến khích vi phạm

Một trong những nội dung cũng nhận được nhiều ý kiến từ ĐB là việc trì hoãn quá lâu trong các phiên xét xử. ĐB Trương Trọng Nghĩa (TPHCM) cho rằng, án dân sự bao gồm các vụ án và việc dân sự, đối tượng áp dụng gồm 90 triệu dân Việt Nam và hàng triệu người Việt Nam ở nước ngoài… Nhiều trường hợp chiếm đoạt tài sản của người khác, lại còn thách thức “để tôi chỉ chỗ cho đi kiện”. Điều này xuất phát từ thực tế, các vụ xét xử hiện hành bị đình chỉ, trì hoãn và tùy tiện về thời gian lại không có chế tài cho sự chậm trễ.

“Tục ngữ có câu “công lý bị trì hoãn là công lý bị từ chối”. Tố tụng chậm trễ là khuyến khích vi phạm, tố dụng dân sự càng kéo dài thì toàn bộ đời sống người dân, sản xuất, kinh doanh, lao động, nói chung là sự phát triển của đất nước bị chậm lại theo”, ĐB Nghĩa nói. Để khắc phục điều này, ông Nghĩa đề nghị rút ngắn tất cả các thời hạn dành cho Tòa án và cho các khâu của quá trình tố tụng, đồng thời nên quy định thời hạn khác nhau cho các loại án khác nhau. Ngoài ra, cần phải quy định trách nhiệm của thẩm phán và Tòa án khi không thi hành án được.

ĐB Phạm Văn Hà tỏ ra ái ngại trước tình cảnh Tòa án không giải quyết, người dân cầm đơn đến các cơ quan hành chính Nhà nước không được, lên Trung ương cũng không xong… “Người dân đi loanh quanh dẫn đến mỏi mệt nên sinh ra lắm chuyện”, ông Hà cảnh báo.