Ông Trump gợi ý tung đòn thuế "sốc" với Trung Quốc, EU tính sao?

Yêu cầu của ông Trump về việc áp thuế 100% đối với Trung Quốc khó có thể nhận được sự ủng hộ cần thiết trong các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU).

Tổng thống Mỹ Donald Trump kêu gọi EU "mạnh tay" áp thuế với Trung Quốc. Ảnh: Getty

Cuối tuần qua, ông Trump đã đưa ra lời đề nghị rằng Mỹ muốn các quốc gia EU áp thuế từ 50% đến 100% đối với Trung Quốc, coi đó là một phần của chiến lược chung nhằm ứng phó với cuộc xung đột ở Ukraine.

Trong lời đề nghị, Tổng thống Mỹ lập luận rằng việc áp thuế cao với Trung Quốc, cùng với việc chấm dứt ngay lập tức toàn bộ các hợp đồng mua dầu Nga, sẽ “giúp ích lớn” để chấm dứt cuộc xung đột Nga - Ukraine.

"Trung Quốc đang có ảnh hưởng lớn đối với Nga, và các mức thuế mạnh tay này sẽ làm suy yếu đáng kể ảnh hưởng đó", ông Trump viết.

Ông Trump đưa ra lời kêu gọi này trong bối cảnh Mỹ và châu Âu đang tăng cường phối hợp nhằm gia tăng sức ép kinh tế lên Nga và buộc Tổng thống Vladimir Putin phải ngồi vào bàn đàm phán.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng rất khó để EU có thể làm theo lời kêu gọi áp thuế “mạnh tay” của ông Trump.

Cơ sở pháp lý

Theo Euronews, có ít nhất 3 lý do chính khiến EU sẽ không đi theo cách tiếp cận “được ăn cả, ngã về không” mà ông Trump đề xuất.

Thứ nhất, EU tách biệt giữa thuế quan (công cụ thương mại) và trừng phạt (công cụ chính sách đối ngoại).

Ủy ban châu Âu, cơ quan hoạch định chính sách thương mại cho 27 quốc gia thành viên, thường áp dụng thuế quan để xử lý các trường hợp cạnh tranh không công bằng. Các mức thuế này được dựa trên kết quả điều tra kéo dài nhiều tháng và phải phù hợp với quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Ngược lại, ông Trump không tách biệt giữa hai khái niệm thuế quan và trừng phạt. Với Tổng thống Mỹ, thuế quan cũng là trừng phạt và ngược lại.

Ông Trump từng sử dụng thuế quan cho nhiều mục tiêu: Buộc các nước ký kết thỏa thuận nghiêng về Mỹ, khuyến khích doanh nghiệp Mỹ đưa sản xuất về nước, tăng thêm nguồn thu cho ngân sách, gây sức ép với Ấn Độ vì mua dầu Nga hay chỉ trích các vụ án liên quan đến cựu Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro.

Cách tiếp cận “dùng thuế cho mọi việc” của ông Trump đã gây tranh cãi rộng rãi, dẫn đến một vụ kiện hiện đang được đưa lên Tòa án Tối cao, có thể làm lung lay toàn bộ chương trình nghị sự của ông.

“EU nên tránh các loại thuế trừng phạt trên diện rộng với Trung Quốc ở mức độ mà ông Trump đề xuất. Các biện pháp này sẽ làm suy yếu hệ thống thương mại toàn cầu và có khả năng gây hại cho nền kinh tế châu Âu nhiều hơn là khiến Nga suy yếu”, nghị sĩ châu Âu Engin Eroglu, Chủ tịch phái đoàn Nghị viện châu Âu phụ trách quan hệ với Trung Quốc, nhận xét. “Các mức thuế không tuân thủ quy định WTO là bước đi sai lầm”.

Quan điểm khác biệt

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen. Ảnh: Reuters

Thứ hai, EU thiếu sự đồng thuận chính trị để phát động một động thái quyết liệt và chưa từng có đối với Trung Quốc – một trong những đối tác thương mại lớn nhất của khối này.

Trong những năm gần đây, các quốc gia EU đã cứng rắn hơn với Bắc Kinh vì lo ngại tình trạng dư thừa công nghiệp, quy định phân biệt đối xử và thông tin sai lệch. Tuy nhiên, các nước thành viên vẫn chưa tìm được tiếng nói chung.

Sự chia rẽ bộc lộ rõ vào năm 2024 khi Brussels đề xuất áp thuế với xe điện Trung Quốc, với lý do các hãng xe điện này được chính phủ Trung Quốc hỗ trợ mạnh mẽ về tài chính và ưu đãi, khiến giá bán rẻ bất thường và gây cạnh tranh không công bằng. Các mức thuế dao động từ 7,8% đến 35,3%, được coi là phép thử quan trọng cho chương trình “giảm rủi ro” của Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen.

Trong ngày bỏ phiếu quyết định, 10 quốc gia ủng hộ, 12 nước bỏ phiếu trắng và 5 nước, trong đó có Đức, phản đối. Sự chia rẽ gây chú ý này phản ánh khó khăn của EU trong việc thống nhất lập trường.

Mặc dù EU nhiều lần cáo buộc Trung Quốc là “bên hỗ trợ chính” cho Nga và cung cấp tới 80% linh kiện cần thiết để sản xuất vũ khí, khối này chưa bao giờ có hành động mạnh tay nhằm cắt giảm quan hệ thương mại với Bắc Kinh.

“Công cụ chống né tránh” của EU – vốn cho phép cấm bán, cung cấp và chuyển giao hàng hóa, công nghệ nhạy cảm cho bất kỳ quốc gia nào bị nghi ngờ giúp Nga – vẫn “đắp chiếu” từ khi ra đời cách đây hai năm. Công cụ này, vốn được xem như hình thức trừng phạt gián tiếp, đòi hỏi sự nhất trí tuyệt đối của 27 quốc gia thành viên EU.

Thay vào đó, EU chọn cách đưa vào “danh sách đen” một số công ty cụ thể tại Trung Quốc và Hong Kong. Từ cách tiếp cận chọn lọc này chuyển ngay sang mức thuế 100% gần như là điều không thể, Euronews nhận định.

Ăn miếng trả miếng

Thứ ba, EU hoàn toàn hiểu rõ các rủi ro nếu đối đầu trực diện với Bắc Kinh về kinh tế.

Trung Quốc nổi tiếng với việc trả đũa bất kỳ quyết định nào từ nước ngoài mà họ coi là gây hại cho lợi ích quốc gia. Trong vụ EU áp thuế xe điện của Trung Quốc năm 2024, Bắc Kinh đáp trả bằng việc mở các cuộc điều tra việc nhập khẩu thịt lợn, sữa và rượu mạnh từ châu Âu.

Đầu năm 2025, Trung Quốc còn đi xa hơn khi hạn chế xuất khẩu 7 loại đất hiếm quan trọng đối với các ngành công nghiệp ô tô, năng lượng, công nghệ và quốc phòng. Động thái này trùng khớp với các mức thuế “có đi có lại” của Mỹ, nhưng ảnh hưởng trên phạm vi toàn cầu, trong đó có châu Âu.

EU sau đó phải đàm phán để đạt được giải pháp giảm thiểu thiệt hại cho ngành công nghiệp châu Âu. Dù vậy, sức ép từ Bắc Kinh đã khiến nhiều nước châu Âu lo ngại, khi thấy Bắc Kinh có thể dễ dàng gây ra tổn thất kinh tế chỉ với một quyết định hành chính.

Sau đề xuất của ông Trump, Trung Quốc không chần chừ đưa ra cảnh báo với những nước đang cân nhắc áp thuế 100%: Nếu làm thế thì họ phải tự chịu hậu quả.

“Trung Quốc kiên quyết phản đối việc một số bên nhằm trực tiếp vào Trung Quốc và lạm dụng các biện pháp trừng phạt đơn phương bất hợp pháp với Trung Quốc”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lin Jian nói ngày 15/9.“Nếu quyền và lợi ích hợp pháp của Trung Quốc bị tổn hại, Trung Quốc sẽ kiên quyết thực hiện các biện pháp đối phó để bảo vệ chủ quyền, an ninh và lợi ích phát triển”.

Trong bối cảnh kinh tế trong nước trì trệ và căng thẳng thương mại ở nước ngoài, EU khó có thể tập hợp đủ quyết tâm để theo đuổi chính sách “cường độ cao” như lời kêu gọi của ông Trump – đặc biệt khi ông Trump từng nhiều lần đảo ngược lập trường về các lệnh trừng phạt, có thể đẩy châu Âu rơi vào thế khó.

“Các yêu cầu mang tính tối đa của ông Trump chỉ cho thấy ông không thực sự nghiêm túc trong việc áp sức ép kinh tế lên Nga. Các thời hạn mà chính ông đặt ra đã trôi qua mà không có hành động nào được thực hiện”, bà Maria Shagina, chuyên gia cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), nhận định với Euronews.

“Khi ông Trump đặt điều kiện rằng các lệnh trừng phạt của Mỹ phải có sự tham gia của toàn bộ các nước NATO, thì kỳ vọng thực tế là sẽ chẳng có gì xảy ra cả”, bà Shagina nói thêm.

"Đòn" của ông Trump bất ngờ đưa Ấn Độ - Trung Quốc xích lại gần nhau?

Từ một động thái âm thầm hồi tháng 3, quan hệ Ấn Độ – Trung Quốc đang ấm lên rõ rệt. Trong khi ông Trump gia tăng thuế quan, New Delhi và Bắc Kinh bất...

Bấm xem >>