Chiến dịch đột kích chớp nhoáng ở quốc gia châu Phi trở thành "ác mộng" của lính Mỹ

XEM THÊM CÁC KỲ

Tại thủ đô Mogadishu ở Somalia, 2 trực thăng chiến đấu Black Hawk bất ngờ bị bắn hạ, mở đầu cho một trong những trận giao tranh đô thị khốc liệt nhất của quân đội Mỹ. Trong chiến dịch, một hình ảnh gây chấn động thế giới đã xuất hiện.

Mohamed Farrah Aidid, một trong những thủ lĩnh quyền lực nhất tại Somalia năm 1993. Ảnh: Ananieves

Thủ lĩnh quyền lực lọt vào tầm ngắm của Mỹ

Khoảng 15h32 ngày 3/10/1993, một lực lượng hỗn hợp gồm các đặc nhiệm và lính Mỹ xuất phát từ căn cứ tại sân bay Mogadishu (Somalia, Đông Phi), đột kích vào một ngôi nhà gần khách sạn Olympic, thuộc quận Hodan – trung tâm thủ đô Mogadishu.

Đây là địa điểm diễn ra cuộc họp có sự góp mặt của 2 cố vấn cấp cao thân cận nhất với Mohamed Farrah Aidid, người khi đó được xem là một trong những thủ lĩnh quyền lực nhất tại Somalia.

Theo trang Modern War Institute, 19 trực thăng, 12 xe cơ giới và khoảng 160 quân được quân đội Mỹ huy động.

Lính Mỹ trên trực thăng Black Hawk ở Somalia năm 1993. Ảnh: Getty

Cuộc đột kích này diễn ra trong bối cảnh Somalia rơi vào nội chiến từ đầu thập niên 1990, sau khi chính quyền Tổng thống Mohamed Siad Barre sụp đổ. Quốc gia Đông Phi nhanh chóng bị chia cắt giữa nhiều phe phái vũ trang đại diện cho các bộ lạc khác nhau, trong khi nạn đói và bạo lực lan rộng trên khắp cả nước.

Theo Britannica, Mohamed Farrah Aidid – từng là chuẩn tướng quân đội Somalia – nổi lên như một trong những nhân vật có ảnh hưởng lớn nhất tại Mogadishu. Aidid kiểm soát lực lượng vũ trang thuộc tộc Habr Gidr và đứng đầu tổ chức Liên minh Quốc gia Somalia (Somali National Alliance).

Năm 1992, Liên Hợp Quốc phát động chiến dịch “Khôi phục Hy vọng” nhằm bảo vệ các tuyến viện trợ nhân đạo. Tuy nhiên, lực lượng dưới quyền ông Aidid liên tục tấn công binh sĩ gìn giữ hòa bình. Theo trang Modern War Institute, một vụ phục kích khiến 24 binh sĩ Pakistan thiệt mạng đã trở thành bước ngoặt khiến Mỹ coi ông Aidid là mục tiêu cần bị vô hiệu hóa.

Trước tình hình đó, Mỹ triển khai Task Force Ranger - lực lượng hỗn hợp gồm lính dù Lữ đoàn 75 Ranger, đặc nhiệm Delta, Trung đoàn Không vận Đặc nhiệm 160, cùng các đơn vị SEAL và Không quân. Chiến dịch mang mật danh Gothic Serpent, với mục tiêu bắt giữ ông Aidid và các trợ thủ thân cận của ông. Theo SOF News, kế hoạch tác chiến được xây dựng theo mô hình “đánh nhanh - rút nhanh”, mỗi phi vụ dự kiến chỉ kéo dài từ 30 đến 60 phút.

Chiều 3/10/1993, lực lượng Mỹ đổ quân bằng dây từ các trực thăng MH-60, nhanh chóng khống chế mục tiêu chỉ trong khoảng 20 phút, bắt giữ hơn 20 người, bao gồm 2 trợ thủ cao cấp của ông Aidid.

Cuộc đột kích tưởng như hoàn hảo. Nhưng chỉ ít phút sau, tình thế bắt đầu đảo ngược. Lực lượng đặc nhiệm Mỹ dần bị cuốn vào một “cơn ác mộng” thực sự giữa lòng đô thị Mogadishu.

2 trực thăng Black Hawk của Mỹ bị bắn hạ

Màn tái hiện cảnh binh sĩ Mỹ chiến đấu tại hiện trường, nơi trực thăng Black Hawk bị bắn hạ ở Somalia. Ảnh: Flickr

Lúc 16h15 ngày 3/10, chiếc trực thăng UH-60 Super 61 của Mỹ trúng đạn chống tăng RPG-7 và rơi cách khách sạn Olympic vài tòa nhà. Cơ trưởng Cliff Wolcott và cơ phó Donovan Briley đều thiệt mạng.

Một tổ cứu hộ phản ứng nhanh (Combat Search and Rescue – CSAR) được thả xuống hiện trường. Hai xạ thủ Delta là Daniel Busch và Jim Smith đã chống trả quyết liệt để bảo vệ khu vực rơi trực thăng cho tới khi quân tiếp viện tới. Xạ thủ Busch bị thương nặng và mất sau đó.

Không lâu sau, một nhóm biệt kích khác của Mỹ tìm cách tiếp cận nhưng bị chia cắt và phải cố thủ trong một khu sân nhỏ cách hiện trường trực thăng rơi chỉ nửa dãy nhà.

Lúc 16h50, chiếc Black Hawk thứ 2, ký hiệu Super 64, do chuẩn úy Michael Durant điều khiển, cũng bị bắn hạ gần khách sạn Olympic.

Tại thời điểm đó, phần lớn lực lượng bộ binh Mỹ đang dồn về vị trí của chiếc Super 61, khiến chiếc Super 64 gần như không có quân hỗ trợ. Khi biết chuẩn úy Durant còn sống và bị bao vây, Gary Gordon và Randy Shughart - hai xạ thủ bắn tỉa thuộc lực lượng đặc nhiệm Delta - đã 3 lần xin phép được nhảy dù xuống vị trí chiếc Super 64 rơi để bảo vệ phi công.

Theo trang tin ASOMF, phải đến lần xin thứ 3, yêu cầu của họ mới được chỉ huy chấp thuận. Dù chỉ có vũ khí cá nhân, cả hai đã giữ vị trí chiến đấu gần 45 phút, bắn hạ nhiều tay súng dưới quyền Aidid trước khi lần lượt thiệt mạng. Hành động của họ giúp phi công Durant sống sót nhưng anh này vẫn bị bắt làm tù binh.

Giao tranh ác liệt trong đêm

Chiến dịch của Mỹ ở Mogadishu đã được dựng thành phim. Ảnh: Alamy

Theo trang Modern War Institute, đến tối 3/10, các nhóm đặc nhiệm Ranger và Delta của Mỹ bị chia tách rải rác trong các khu dân cư ở thủ đô Mogadishu của Somalia. Phần lớn không mang theo thiết bị nhìn ban đêm do chiến dịch dự kiến chỉ kéo dài trong 1 giờ. Nhiều nhóm phải lập vị trí phòng thủ tạm thời trong nhà dân hoặc các ngõ nhỏ.

Trực thăng vũ trang AH-6 và MH-6 liên tục yểm trợ cho đặc nhiệm Mỹ. Nhiều chiếc phải quay về sân bay tiếp đạn rồi quay lại nơi giao tranh, trong khi bầu trời đêm rực sáng bởi đạn vạch đường do các tay súng của Aidid bắn lên nhằm cản trở các nỗ lực giải cứu.

Lực lượng cứu viện quốc tế tiến vào Mogadishu

Một cảnh giao tranh ác liệt trong bộ phim về chiến dịch của Mỹ ở Mogadishu (1993). Ảnh: Sidney Baldwin

Rạng sáng 4/10/1993, lực lượng phản ứng nhanh của Mỹ được các đơn vị gìn giữ hòa bình quốc tế hỗ trợ. Theo Modern War Institute, đoàn cứu viện gồm: Sư đoàn Mountain số 10 của Mỹ, 24 xe bọc thép của Malaysia và 4 xe tăng M48 của Pakistan.

Đoàn xe rời căn cứ gần cảng Mogadishu lúc 23h00 đêm 3/10. Con đường chưa đầy 5 km đến gần khách sạn Olympic trở thành một hành trình đầy nguy hiểm: Xe tăng và xe bọc thép phải phá nhiều chốt chặn dựng bằng lốp cháy, trong khi pháo và đạn bắn lên như mưa từ hai bên đường.

Khoảng 1h55 sáng 4/10, lực lượng cứu viện tiếp cận được hiện trường chiếc trực thăng Black Hawk Super 61. Các đặc nhiệm muốn đưa được thi thể cơ trưởng Wolcott ra khỏi xác máy bay biến dạng nên việc rút lui kéo dài thêm vài giờ.

Khi rút lui, đoàn xe không đủ chỗ chứa. Nhiều binh sĩ Mỹ không bị thương phải chạy bộ quãng đường khoảng 400-600 mét để đến điểm tập kết.

Trên đường rút lui, 2 binh sĩ Mỹ thuộc Sư đoàn Mountain số 10 thiệt mạng do trúng đạn.

Cuộc giao tranh kéo dài gần 15 giờ, khiến 18 lính Mỹ và 2 lính Malaysia thiệt mạng, khoảng 88 người khác bị thương, trang SOF News đưa tin. Thương vong của lực lượng bên phía Aidid không được thống kê chính xác, nhưng các nguồn ước tính dao động từ vài trăm tới hơn một nghìn tay súng.

Theo ASOMF, phi công Durant, người sống sót sau khi chiếc Super 64 rơi và bị bắt làm tù binh, được trao trả ngày 14/10/1993, sau quá trình đàm phán do Đại sứ Mỹ tại Somalia khi đó - Robert Oakley - thực hiện.

Hình ảnh chấn động thế giới

Trẻ em Somalia chơi đùa gần xác trực thăng Black Hawk của Mỹ vào tháng 12/1993. Ảnh: AFP

Hình ảnh thi thể binh sĩ Mỹ bị kéo lê trên đường phố Mogadishu đã gây chấn động dư luận thế giới thời điểm đó.

Chỉ vài ngày sau chiến dịch Gothic Serpent, Tổng thống Mỹ Bill Clinton thông báo Mỹ sẽ rút quân khỏi Somalia trước tháng 3/1994. Chiến dịch của Mỹ được đánh giá là thất bại vì không đạt được mục tiêu trọng tâm - bắt giữ ông Mohamed Farrah Aidid.

Aidid tiếp tục nắm quyền lực tại Mogadishu và chỉ mất quyền kiểm soát khi xung đột nội bộ Somali leo thang. Năm 1996, Aidid bị thương trong một cuộc giao tranh với phe đối địch và mất không lâu sau đó do biến chứng vết thương.

Theo trang Modern War Institute, có những bài học quan trọng nhất rút ra từ chiến dịch Gothic Serpent. Đó là: Nhu cầu cấp thiết của tình báo thời gian thực; yêu cầu về phối hợp liên quân khi triển khai lực lượng quốc tế; sự thiếu vắng xe bọc thép trong môi trường đô thị đã khiến Mỹ gặp bất lợi và tác chiến đô thị đòi hỏi thiết bị nhìn đêm, không thể phụ thuộc vào giả định chiến dịch chỉ diễn ra ban ngày.

------------------------

Nhìn lại lịch sử các chiến dịch quân sự của Mỹ ở nước ngoài, Blue Bat là một trường hợp hiếm hoi. Được triển khai với lực lượng lớn, trong bối cảnh bất ổn chính trị nghiêm trọng, nhưng chiến dịch lại kết thúc theo cách mà không ai ngờ tới. Mời độc giả đón đọc về chiến dịch này ở bài tiếp theo đăng ngày 23/12.

XEM THÊM CÁC KỲ

Kỳ đầu tiên