Tầm soát bệnh sớm và tiêm chủng: Hai mảnh ghép sống khỏe của người cao tuổi

Kết hợp tầm soát sức khỏe định kỳ và tiêm chủng phòng bệnh, trong đó có bệnh cúm mùa giúp người cao tuổi phát hiện sớm bệnh lý, giảm gánh nặng bệnh tật và duy trì cuộc sống khỏe mạnh.

BS.CKII. Nguyễn Huân - Phó Trưởng khoa Phòng khám Đa khoa - Chuyên khoa, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM (HCDC) cho biết cơ thể suy giảm chức năng tự nhiên sau tuổi 60 khiến người cao tuổi dễ mắc các bệnh mạn tính như tim mạch, tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn chuyển hóa, phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Đây là nhóm bệnh tiến triển âm thầm nhưng để lại hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống nếu không được phát hiện và điều trị sớm.

Người cao tuổi sức đề kháng suy giảm, dễ mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường, COPD… Ảnh minh họa: Shutterstock

Dự báo đến khoảng năm 2036, Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn “dân số già” với hơn 21 triệu người từ 60 tuổi trở lên, chiếm khoảng 20% tổng dân số. Người cao tuổi vào viện khám thường mắc 3,5-4 bệnh mạn tính trở lên. Đây là thách thức lớn đối với ngành y tế trong việc quản lý bệnh mạn tính và bảo đảm an sinh xã hội.

Người cao tuổi cần được tư vấn, theo dõi sức khỏe thường xuyên để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Ảnh minh họa: Shutterstock

Bên cạnh gánh nặng bệnh lý mạn tính, người cao tuổi cũng có nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm, thường gặp nhất là cúm mùa dẫn đến nguy cơ nhập viện và tử vong cao hoặc gặp di chứng ảnh hưởng sức khỏe lâu dài, phụ thuộc vào sự chăm sóc của người thân.

Bệnh lây lan mạnh qua đường hô hấp, có thể gây các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết, suy hô hấp. Thống kê của Cục phòng bệnh (Bộ Y tế) cho thấy mỗi năm Việt Nam có từ 600.000 đến 1 triệu ca mắc cúm mùa. Hằng năm, các bệnh viện đều ghi nhận số ca nhập viện và tử vong do các biến chứng viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết, suy hô hấp, trong đó người cao tuổi và có bệnh nền chiếm tỷ lệ lớn.

Người cao tuổi mắc cúm có nguy cơ cao gặp biến chứng viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết… Ảnh minh họa: Shutterstock

Thống kê của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) cho thấy người từ 65 tuổi trở lên chiếm 50-70% số ca nhập viện và 70-85% số ca tử vong do cúm hằng năm. Bệnh nhân COPD, đái tháo đường, suy thận hoặc béo phì có nguy cơ suy hô hấp cao gấp 3-7 lần so với người không mắc bệnh nền trong 30 ngày đầu sau nhiễm cúm.

Hiệp hội Hô hấp châu Âu cũng cảnh báo cúm mùa có thể khiến nguy cơ đột quỵ tăng gấp 8 lần, đau tim và nhồi máu cơ tim tăng gấp 10 lần, viêm phổi tăng gấp 8 lần ở nhóm người cao tuổi.

Bác sĩ Huân cho biết hiện cúm đã có vắc xin phòng ngừa. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Bộ Y tế đều khuyến cáo, người từ 60 tuổi trở lên và người có bệnh nền cần tiêm vắc xin cúm hàng năm. Việc tiêm định kỳ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh đến 60%, giảm 90% nguy cơ nhập viện và 80% tỷ lệ tử vong do cúm. Vắc xin cúm dạng bất hoạt nên an toàn cho người cao tuổi, có bệnh nền. Người cao tuổi chỉ cần tiêm 1 mũi và tiêm nhắc lại hằng năm để củng cố miễn dịch và cập nhật chủng cúm lưu hành theo khuyến cáo của WHO. Hiện nay, diễn biến mưa bão thất thường tạo điều kiện thuận lợi cho virus cúm mùa phát triển, lây lan trong cộng đồng. Người cao tuổi nên chủ động đến các trung tâm tiêm chủng hoặc bệnh viện để được tư vấn tiêm ngừa.

Người cao tuổi tiêm vắc xin tại phòng khám HCDC, bảo vệ sức khỏe. Ảnh: An Bình

Việc tiêm chủng kết hợp khám sức khỏe định kỳ góp phần tạo lá chắn kép giúp người cao tuổi duy trì sức khỏe, sống vui, sống khỏe, sống có ích cho gia đình và xã hội.

Tại TP.HCM, địa phương có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất cả nước, từ năm 2023 đến nay, Sở Y tế đã triển khai chương trình khám sức khỏe và phát hiện sớm bệnh không lây nhiễm ở người cao tuổi.

Theo đó, toàn bộ người từ 60 tuổi trở lên đang sinh sống trên địa bàn sẽ được khám sức khỏe định kỳ miễn phí mỗi năm một lần tại trung tâm y tế, các trạm y tế, bệnh viện đa khoa, phòng khám đa khoa công lập và ngoài công lập được Sở Y tế công bố đủ điều kiện khám sức khỏe. Khi đến các cơ sở này, người cao tuổi chỉ cần mang theo căn cước công dân và thẻ bảo hiểm y tế để làm thủ tục đăng ký khám.

Việc khám sức khỏe định kỳ ở người cao tuổi nhằm phát hiện sớm các bệnh lý: tăng huyết áp, đái tháo đường, ung thư, hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, một số rối loạn sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu và dấu hiệu suy yếu của người già,. Việc này giúp tránh bỏ sót những bệnh lý khác mà người cao tuổi có thể mắc nhưng chưa được phát hiện sớm. Đồng thời, các điểm khám sức khỏe cho người cao tuổi này có thực hiện một số cận lâm sàng như xét nghiệm máu, siêu âm kết hợp tư vấn và điều trị, cấp phát thuốc theo bảo hiểm y tế. Thời gian nhận kết quả trong vòng 1-2 ngày. Nếu phát hiện dấu hiệu nghi ngờ bệnh lý, người bệnh sẽ được tư vấn, hướng dẫn điều trị hoặc chỉ định chuyển tuyến trong trường hợp cần thiết.

Người cao tuổi đi khám bệnh miễn phí tại phường Hòa Hưng vào tháng 10/2025. Ảnh: Trung tâm Y tế Quận 10 (cũ)

Theo Sở Y tế TP.HCM, sau 2 năm triển khai, chương trình đã thăm khám cho hơn 500.000 người, qua đó phát hiện hơn 49.000 ca tăng huyết áp (15%) và 26.400 ca nghi ngờ đái tháo đường (8%), phần lớn chưa được phát hiện trước đó, cung cấp dữ liệu quan trọng giúp ngành y tế xây dựng kế hoạch điều trị, quản lý bệnh mạn tính trong cộng đồng.