Sán làm tổ trong gan vì ham ăn gỏi cá "sạch"

Gỏi cá là món khoái khẩu của nhiều người nhưng ít ai biết rằng đây là món ăn mang lại nguy cơ bệnh tật cao. Sán từ cá chưa nấu chín có thể thâm nhập vào cơ thể, chu du trong máu, thành mạch.

Anh Nguyễn Công Thành trú tại thành phố Thái Bình mắc bệnh sán lá gan nhỏ. Anh Thành là tín đồ của món gỏi cá. Mỗi lần về quê, anh Thành cũng thưởng thức xong món gỏi cá mới đi về nhà.

Anh kể các loại cá diếc, cá mè làm gỏi cá đều rất ngon. Điều khiến anh Thành yên tâm thưởng thức gỏi cá vì cá nuôi ở ao là cá sạch, không có hóa chất. Cá bắt lên được rửa sạch và lên thớt luôn. 

Một thời gian sau anh Thành hay bị triệu chứng đau bụng âm ỉ vùng gan và chán ăn, vàng da, tiêu chảy. Nhiều lần, anh Thành có cảm giác rối loạn tiêu hóa lúc táo bón, lúc tiêu chảy bất thường. Đôi lúc, cơ thể nổi ban. Anh Thành cho rằng bị nóng gan nên uống giải độc gan nhưng các triệu chứng không thuyên giảm. Đến tháng trước, anh đi khám bệnh, bác sĩ cho biết anh bị sán lá gan nhỏ tấn công gây xơ hóa gan.

 Hình ảnh sán lá gan. Chán ăn, rối loạn tiêu hóa vì sán

Nguyên nhân chủ yếu của bệnh anh Thành mắc phải là do ăn cá chưa nấu chín. Lúc này, anh Thành ngớ người ra vì mình hay ăn gỏi cá. Anh Thành kể mỗi khi về nhà, thấy ao cá ở quê sạch không được nuôi bằng cám tăng trọng nên anh tranh thủ làm gỏi cá. 

Khi nghe bác sĩ giải thích về sán lá gan, anh Thành mới nghĩ ra những chiếc chuồng chó và lợn bên cạnh ao cá. Các chất thải của vật nuôi đều được người nhà anh làm thức ăn cho cá. Vậy mà, anh vẫn yên tâm cá nuôi ao tự nhiên là sạch nhất.

Trường hợp của ông Vũ Quốc Hải trú tại Chùa Láng, Hà Nội cũng tương tự. Ông Hải nghiền món gỏi cá. Ông Hải kể mỗi lần về quê, ông lại cố gắng bắt một hai con cái sạch dưới ao lên làm gỏi. Các loại rau thơm, chanh và dấm giúp ông quên đi vị tanh của cá nước ngọt. 

Ông không hay biết mình đã bị sán lá gan. Khi biểu hiện tiêu chảy, ông đi bệnh viện làm xét nghiệm phân mới biết mình bị sán lá gan. Kết quả xét nghiệm trong phân có trứng sán lá gan. Siêu âm gan có hình ảnh gan tăng sáng, ống mật  bị giãn, thành ống mật và thành túi mật dày.

Cá nước ngọt là vật chủ gây bệnh sán lá gan nhỏ

Thạc sĩ Nguyễn Hồng Hà - Nguyên Phó giám đốc Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương cho biết, sán lá gan nhỏ là bệnh do một loại sán có tên là Clonorchis sinensis (thường thấy ở các tỉnh phía Bắc) hoặc Opisthorkis viverrini (thường thấy ở các tỉnh miền Trung) kí sinh ở ống mật gây nên. 

Tại Việt Nam, bệnh sán lá gan nhỏ đã được xác định phân bố ít nhất ở 18 tỉnh, thành phố: Nam Định, Ninh Bình, Hà Nam, Thái Bình, Hải Phòng, Quảng Ninh, Bắc Giang, Hà Tây, Hòa Bình, Hà Giang, Thanh Hóa, Nghệ An, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên, Đăk Lăk, Gia Lai, có nơi tỷ lệ nhiễm tới 37% như ở Nam Định, Phú Yên.

Gọi là sán lá gan nhỏ bởi  sán trưởng thành chỉ dài 10-20mm và rộng 2-4mm, kích thước này nhỏ hơn nhiều so với kích thước của loài sán lá gan lớn. Sán lá gan nhỏ ký sinh ở gan gây ra những tổn thương nghiêm trọng, thường xuyên gây kích thích với gan, chiếm thức ăn và gây độc.

Sán lá gan nhỏ trưởng thành sống trong đường mật của người hoặc một số động vật khác (chó, mèo...) và đẻ trứng. Trứng sán theo mật xuống ruột và bị đào thải ra ngoài qua phân, khi xuống nước nở thành ấu trùng lông rồi vào ốc để phát triển thành ấu trùng có đuôi. 

Ấu trùng đuôi từ ốc xâm nhập vào cá, tiếp tục phát triển thành nang ấu trùng, ký sinh chủ yếu ở trong cơ cá. Khi vào đến ruột non người, nó sẽ thoát nang và xuyên qua thành ruột, qua ổ bụng rồi vào gan, sau khoảng một tháng sẽ phát triển thành sán trưởng thành ký sinh trong đường mật và tiếp tục đẻ trứng.

Sán lá gan nhỏ gây tổn thương nghiêm trọng ở gan, có thể dẫn đến xơ gan, cổ chướng và gan thoái hóa mỡ. Vị trí ký sinh và kích thước của sán dễ gây hiện tượng tắc mật, dần dần biến chứng nhiễm trùng, tạo điều kiện để ung thư gan phát triển.

Triệu chứng lâm sàng của bệnh sán lá gan nhỏ phụ thuộc nhiều vào cường độ nhiễm, vị trí sán ký sinh và phản ứng của vật chủ. Ở giai đoạn khởi phát, bệnh nhân bị rối loạn tiêu hóa: chán ăn, ăn không tiêu, buồn nôn, đau âm ỉ vùng gan, tiêu chảy và táo bón thất thường. Giai đoạn này, bệnh nhân có thể bị phát ban, nổi mẩn và bạch cầu ái toan tăng đột ngột.

Sang thời kỳ toàn phát, các triệu chứng ngày càng rõ rệt hơn gồm: thiếu máu phù nề, thường bắt đầu từ chi dưới rồi đến toàn thân, gầy sút nhanh và rõ rệt. Bệnh nhân còn có thể chảy máu cam, nôn ra máu và có những rối loạn tim mạch khác. Trong trường hợp có bội nhiễm do vi khuẩn, có thể sốt rét kéo dài hoặc sốt kiểu sốt rét.

Ngoài ra, bệnh nhân còn bị đau âm ỉ vùng gan (đôi khi rất dữ dội), vàng da nhẹ, phân có thể trắng, nước tiểu vàng sẫm. Nếu sán ký sinh đầy ống mật chủ hoặc các đường mật trong gan thì có thể gây tắc mật hoàn toàn. Bệnh không được phát hiện và can thiệp kịp thời có thể dẫn đến xơ gan và tử vong.

Thạc sĩ Hà cho biết để phòng ngừa bệnh sán lá gan, tuyệt đối không ăn cá chưa nấu chín như: gỏi cá, cá rán hoặc nấu chưa chín dưới mọi hình thức. Không dùng phân người nuôi cá, không phóng uế xuống các nguồn nước.