Toà tuyên trả 147 chỉ vàng, vượt yêu cầu của đương sự

Vợ chồng ông Thọ nói không yêu cầu Toà giải quyết việc buộc ông Sao phải trả lại vàng cho mình nên làm đơn đề nghị tạm hoãn thi hành án 1 năm...

Giữa tháng 10-2025, ông Đỗ Văn Sao, sinh 1949, ở khóm 15A, phường Láng Tròn, tỉnh Cà Mau tìm gặp phóng viên PLO trình bày về một bản án phúc thẩm của TAND Cấp cao tại TP.HCM mà ông là bị đơn, bà N.T.L là nguyên đơn, và ông Thọ là một trong số những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Ông Sao cho rằng tòa "phóng khoáng" quá.

Ông Thọ chưa chịu giao đất cho bà Nguyễn Tuyết Luận như bản án đã tuyên, với lý do khi nào ông Sao trả vàng mới giao đất. Từ đó, thửa đất tranh chấp đã bị bỏ hoang 2 vụ lúa rồi. Ảnh: CTV

Tòa xử luôn việc các bên không yêu cầu

Vụ án tranh chấp đất đai giữa bà N.T.L và ông Đỗ Văn Sao diễn ra từ 2013. Qua nhiều lần sửa án, huỷ án, xử đi xử lại, đến ngày 4-7-2024, TAND Cấp cao tại TP.HCM xử phúc thẩm, kết thúc vụ án bằng bản án số 484/2024/DS-PT (gọi tắt bản án 484).

Theo nguyên đơn, tức bà N.T.L trình bày, vào năm 1991, cha của bà là ông Nguyễn Thanh Nhã đã cầm cố thửa đất (thửa đang tranh chấp, hơn 5.500m2) cho ông Đỗ Văn Sao. Đến năm 1992 – 1993, cha bà tiếp tục cố cho ông Sao phần đất có mồ mả ông bà. Đến năm 2012, ông Sao bán thửa đất này cho vợ chồng ông Phạm Văn Thọ, nên bà mới khởi kiện.

Ông Đỗ Văn Sao cũng xác định có việc cầm cố như bà N.T.L trình bày (ông nói cầm cố năm 1990), nhưng chỉ một năm sau, tức vào năm 1991, ông Nhã đã bán luôn cho mình. Từ đó, ông Sao có đủ cơ sở để đăng ký và được Nhà nước cấp giấy chủ quyền vào năm 1995. Đến năm 2012, ông bán phần đất này cho vợ chồng ông Thọ, có hợp đồng mua bán viết tay với nhau. Ông Thọ đã trả đủ vàng cho ông Sao, nhận đất canh tác nhiều năm, nhưng không làm được giấy chủ quyền vì bà N.T.L phát đơn tranh chấp.

Trong vụ việc này, bà N.T.L có 3 yêu cầu khởi kiện, cụ thể: (i) yêu cầu chuộc lại diện tích đất đã cầm cố; (ii) Yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp cho ông Sao; và (iii) Yêu cầu tuyên bố giấy mua bán đất (mà ông Sao cho rằng cha bà N.T.L đã lập để bán đất cho mình) vô hiệu.

Tại tất cả các phiên xử từ 2013 đến nay, ông Thọ luôn giữ một quan điểm là không yêu cầu toà án xử việc mua bán giữa mình và ông Sao. Và tất cả các bản án trước đây (6 lần xét xử), Toà án đều không xử phần này. Nhưng đến bản án số 484 (ra ngày 4-7-2024), TAND Cấp cao tại TP.HCM xử luôn, tuyên “buộc ông Sao phải trả lại cho vợ chồng ông Thọ số vàng đã nhận là 147,3 chỉ vàng 24k, loại 98%, quy ra thành tiền VNĐ tại thời điểm thi hành án”. Tất nhiên, tòa cũng tuyên buộc ông Thọ phải trả lại diện tích đất tranh chấp.

Trong hơn 1 năm qua, ông Sao liên tục có đơn yêu cầu giám đốc thẩm bản án số 484 của TAND Cấp cao tại TP.HCM. Đến ngày 16-9-2025, VKSND Tối cao đã có thông báo cho ông rằng Viện này đã có công văn yêu cầu chuyển hồ sơ vụ án về mình để xem xét xử lý. Tuy nhiên, theo phúc đáp từ Toà phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM, hồ sơ vụ án này đã chuyển cho TAND Tối cao xem xét giải quyết theo thẩm quyền.

Về phía ông Thọ, sau khi tòa tuyên án, ông Thọ bất ngờ có đơn yêu cầu tạm hoãn thi hành án phần buộc ông Sao trả vàng cho mình trong thời hạn 1 năm, đến hết tháng 3-2026. Lý do thấy bản án gây oan ức cho gia đình ông Sao nên tạo điều kiện để ông có thời gian yêu cầu giám đốc thẩm. Chi cục THA dân sự tỉnh Bạc Liêu sau đó đã có Quyết định hoãn thi hành án phần vàng kể từ 6-6-2025.

Ông Phạm Văn Thọ nói với PV: "Tôi ở địa phương, tôi biết rõ nguồn gốc đất nên mới mua. Tôi thấy Toà xử vậy là oan cho ông Sao nên tôi đồng ý xin hoãn thi hành án phần Toà buộc ông Sao trả vàng tôi 1 năm, để ông ấy đi giám đốc thẩm. Còn phần tôi không yêu cầu mà Toà xử luôn thì thôi tôi cũng chấp nhận. Tôi không có yêu cầu giám đốc thẩm".

Đơn yêu cầu của ông Thọ. Ảnh: TRẦN VŨ

Giới hạn xét xử theo Bộ luật Tố tụng dân sự

Trao đổi với PLO, ThS Lê Bá Đức (Viện Phát triển chính sách, ĐHQG-HCM) nêu quan điểm: Điều 5 Bộ luật Tố tụng dân sự nêu rõ Tòa án chỉ thụ lý giải quyết vụ việc dân sự khi có đơn khởi kiện hoặc đơn yêu cầu của đương sự, và chỉ được giải quyết trong phạm vi đơn khởi kiện, đơn yêu cầu đó.

Bên cạnh đó, BLTTDS cũng quy định về phạm vi xét xử của cấp phúc thẩm tại Điều 293.

"Tóm lại, theo quy định Tòa án không được tự ý mở rộng phạm vi xét xử ra ngoài yêu cầu của các bên, cũng không được giải quyết những vấn đề chưa được khởi kiện, kháng cáo hoặc kháng nghị. Các quy định này nhằm bảo đảm tính công bằng, tôn trọng quyền tự định đoạt của đương sự và tránh việc Tòa án xét xử phần mà đương sự không yêu cầu", ThS Đức cho biết.

Với vụ án của ông Sao, ThS Đức cho rằng không có bất kỳ yêu cầu khởi kiện, phản tố hay yêu cầu độc lập nào liên quan đến việc ông Sao phải trả lại vàng cho vợ chồng ông Thọ. Nội dung về giao dịch mua bán giữa ông Sao và ông Thọ cũng không nằm trong phạm vi kháng cáo hoặc kháng nghị mà Tòa án cấp phúc thẩm được quyền xem xét. "Vì vậy, việc Tòa án phúc thẩm tuyên buộc ông Sao trả vàng cho ông bà Thọ là vượt quá yêu cầu của các bên, tức là giải quyết một quan hệ tranh chấp mới mà không có bất kỳ yêu cầu nào giữa các bên đương sự", ThS Lê Bá Đức nói.

Cùng quan điểm, ThS Lê Hoài Nam, Giảng viên Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế - Luật, ĐHQG TP.HCM, cho biết phạm vi khởi kiện theo quy định tại Điều 188 BLTTDS 2015 liên quan đến quan hệ tranh chấp và chủ thể trong mối quan hệ tranh chấp đó là ai. Ở đây, giữa các đương sự không có bất kỳ tranh chấp nào xoay quanh hợp đồng chuyển nhượng giữa ông Sao và ông Thọ.

Theo nội dung trong lời trình bày của nguyên đơn, bị đơn và người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan đều nhận thức rõ sự tồn tại của quan hệ hợp đồng chuyển nhượng nhưng lại không yêu cầu tòa án tuyên bố giao dịch chuyển nhượng vô hiệu. Thế nên, việc HĐXX tuyên đối với hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất vô hiệu là trái với quy định pháp luật tố tụng dân sự.

Ông Thọ đang giữ đất, liệu có thể thi hành án trên thực tế?

Trong vụ việc này, bà N.T.L kiện ông Sao đòi chuộc lại đất. Các bên không có yêu cầu gì liên quan đến ông Thọ. Tuy nhiên trên thực tế ông Thọ lại đang quản lý, sử dụng đất. Thế nên câu hỏi đặt ra là: Nếu tòa không tuyên xử luôn phần liên quan đến ông Thọ thì liệu có thể thi hành án hay không?

ThS Lê Hoài Nam, Giảng viên Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế - Luật, nhận định nếu tòa không tuyên luôn phần liên quan ông Thọ thì có khả năng sẽ vướng ở khâu thi hành án. Bởi lẽ, có sự tồn tại xung đột về quyền lợi của ông Thọ đối với việc thi hành án cho giao dịch cầm cố đất giữa nguyên đơn và bị đơn. Khi chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà N.T.L có nghĩa ông Sao phải trả lại đất, nhưng đất thì đang do ông Thọ canh tác.

Do đó, Cơ quan thi hành án sẽ gặp phải sự khó khăn khi kê biên xử lý tài sản quyền sử dụng đất đang do một bên thứ ba quản lý, canh tác. Ông Thọ được xác định là người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan trong giai đoạn thi hành án và theo quy định tại Điều 7b của Luật thi hành dân sự năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2014), ông Thọ có quyền khởi kiện lại vụ án để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình trong trường hợp có tranh chấp về quyền sử dụng đất.

Còn nếu chính bản thân các đương sự ở giai đoạn thi hành án không yêu cầu giải quyết lại tranh chấp ở Tòa án thì cơ quan thi hành án cũng không thể thi hành án một cách thành công và khi đó, cơ quan thi hành án có thể kiến nghị với chủ thể có thẩm quyền kháng nghị để xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.

"Theo góc nhìn của tôi, HĐXX phúc thẩm cũng có những sự khó khăn nhất định khi giải quyết thấu đáo tranh chấp trên. Để giải quyết việc trả lại quyền sử dụng đất thì điều kiện kèm theo là giải quyết hậu quả của hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Sao và ông Thọ, nhưng các đương sự lại không yêu cầu. Nếu giải quyết theo yêu cầu của đương sự thì lại gặp khó ở giai đoạn thi hành án.

Do đó, nút thắt này cần được tháo gỡ theo hướng là chính những chủ thể có quyền lợi bị ảnh hưởng, cụ thể là ông Thọ phải là người lên tiếng đưa ra yêu cầu giải quyết ở giai đoạn tố tụng. Điều này cho thấy rằng, việc biết quyền lợi hợp pháp của mình bị ảnh hưởng như thế nào và yêu cầu tòa án giải quyết là một trong những điều kiện quan trọng để được thi hành án thuận lợi", ThS Nam nhận định.