Lịch vạn niên
Súng thần công và ba bảo vật quốc gia mới tại Hoàng thành Thăng Long
Trong số 27 bảo vật quốc gia được công nhận trong đợt 11, bốn bảo vật được lưu giữ ở khu Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội, trong đó có thành bậc Điện Kính Thiên thuộc thế kỷ XVII.
Thềm bậc điện Kính Thiên là di tích hiếm còn sót lại trong kiến trúc Hoàng cung thời Lê. Điện Kính Thiên - cung điện quan trọng bậc nhất, nơi cử hành các nghi lễ long trọng nhất của triều đình, nơi đón tiếp sứ giả nước ngoài và là nơi thiết triều bàn những việc quốc gia đại sự.
Theo Đại Việt Sử ký toàn thư, điện Kính Thiên được xây dựng năm 1428, đời vua Lê Thái Tổ và hoàn thiện đời vua Lê Thánh Tông, trên núi Nùng, ngay nền cũ cung Càn Nguyên - Thiên An của thời Lý - Trần.
Cặp thành bậc mang niên đại Lê trung hưng (thế kỷ XVII-XVIII) có cấu trúc và hoa văn trang trí hoàn toàn giống nhau gồm tượng rồng ở phần trên và các họa tiết trang trí ở mặt ngoài của thành bậc.
Cặp thành bậc mang niên đại Lê trung hưng (thế kỷ XVII-XVIII) được công nhận bảo vật quốc gia đợt 11.
Rồng được chạm trong tư thế vận động từ trên xuống dưới theo chiều dọc của thành bậc, đầu rồng ngẩng cao, trán dô tạo thành u, má nhỏ, mũi sư tử, mắt tròn, tai thú, miệng dài, lưỡi ngắn, nanh nhọn, miệng ngậm ngọc, sừng dài có nhánh, bờm có bốn dải lượn hất ngược về phía sau, thân tròn mập có vảy, uốn bảy khúc hình sin, bụng có vây.
Rồng có 2 chân, chân to, khỏe, chân trước vươn lên nắm râu, chân sau ở tư thế gấp khuỷu đạp mạnh kéo thân trườn về phía trước.
Rồng được chạm trong tư thế vận động từ trên xuống dưới theo chiều dọc của thành bậc.
Mặt ngoài lan can hình tam giác có đường diềm chạm một nửa hình hoa liên tiền nối tiếp nhau, góc tạo bởi 2 đầu cánh hoa chạm một nửa hình hoa cúc. Bên trong khung hình tam giác vuông, chạm đề tài cá hóa rồng trong đầm sen. Trong đầm còn có uyên ương bơi lội trên sóng nước, các cụm sóng có tạo nổi sóng bạc ba ngọn. Nổi trên các con sóng là đồ án nụ - hoa - lá sen, trên đỉnh là cụm mây.
Mặt ngoài lan can được chạm theo đề tài cá hóa rồng trong đầm sen, uyên ương bơi lội trên sóng nước.
Nền và thềm bậc điện là di tích ít ỏi trong kiến trúc Hoàng cung thời Lê còn sót lại đến ngày nay, phần nào phản ánh được quy mô hoành tráng của điện Kính Thiên xưa.
Không gian nơi này trở thành một di tích “kép” cho cả hai thời đại: Điện Kính Thiên của Hoàng thành Thăng Long xưa và Bộ Tổng Chỉ huy Quân đội nhân dân Việt Nam - di tích lịch sử quan trọng của lịch sử hiện đại Việt Nam.
Trong bốn bảo vật được công nhận bảo vật quốc gia đang trưng bày tại khu Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội có bộ sưu tập bát, đĩa gốm hoa lam ngự dụng thời Lê sơ thuộc thế kỷ XV - đầu thế kỷ XVI.
Bộ sưu tập bát, đĩa gốm hoa lam ngự dụng thời Lê sơ thuộc thế kỷ XV - đầu thế kỷ XVI được công nhận bảo vật quốc gia đợt 11.
Bộ sưu tập bát, đĩa gốm hoa lam ngự dụng thời Lê sơ gồm hai bát và năm đĩa. Các bảo vật có khác nhau về kích thước, bố cục hoa văn nhưng đề tài và kỹ thuật trang trí hoa văn trên các di vật trong bộ sưu tập là giống nhau, bao gồm: đồ án hoa văn đôi rồng bay lượn và nối đuôi nhau theo chiều kim đồng hồ, đồ án rồng cuộn, đồ án cánh sen, đồ án hoa liên tiền (hay còn được gọi là hoa chanh), đồ án hồi văn.
Các bảo vật có khác nhau về kích thước, bố cục hoa văn nhưng đề tài và kỹ thuật trang trí hoa văn trên các di vật trong bộ sưu tập là giống nhau.
Đầu rồng thời Trần là một trong số 27 bảo vật quốc gia vừa được công nhận, được trưng bày tại khu Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội.
Đầu rồng thể hiện rồng ở tư thế chuyển động, bờm và mào chuyển động mạnh với nhiều khúc uốn lượn, hướng về phía trước, má phình rộng, miệng mở to, ngậm ngọc báu, mũi và môi trên biến thành mào lửa hình lôi văn chữ S, răng nanh dài và uốn cong lên theo mào lửa, mắt to tròn và nổi rõ tai to, rộng được tạo thế uốn lượn theo chuyển động của mào và bờm, thân phủ kín vảy.
Đầu rồng thể hiện rồng ở tư thế chuyển động, bờm và mào chuyển động mạnh với nhiều khúc uốn lượn.
Đầu rồng là một bộ phận quan trọng trong bộ sưu tập trang trí trên bộ mái kiến trúc truyền thống nói chung và kiến trúc thời Lý - Trần nói riêng. Đầu rồng là minh chứng sinh động cho sự tiếp nối và kế thừa nghệ thuật thời Lý của nghệ thuật tạo hình thời Trần, qua đây cũng thấy được những biến chuyển của nghệ thuật thời Trần so với nghệ thuật thời Lý.
Súng thần công thời Lê trung hưng có hình trụ tròn gồm 4 phần: miệng súng, thân súng, bầu súng và chuôi súng. Súng không có trục quay (trục điều hướng), quai và núm.
Súng thần công được sử dụng ở Đại Việt từ cuối thời Trần, khoảng cuối thế kỷ XIV. Công nghệ đúc súng của Đại Việt và sau này là Đại Nam đã đạt đến trình độ cao. Các bộ sưu tập thời Lê ngày nay được biết đến chủ yếu có niên đại thời Lê trung hưng, là loại hình súng nhỏ (còn được gọi là súng lệnh), hiếm có loại súng lớn.
Súng thần công được sử dụng ở Đại Việt từ cuối thời Trần, khoảng cuối thế kỷ XIV.
Bên cạnh bốn bảo vật đang trưng bày tại Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội, đợt công nhận bảo vật quốc gia theo Quyết định số 41/QĐ-TTg ngày 30/1/2023 do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký ban hành còn còn có 23 bảo vật gồm trống đồng, thạp đồng, bia đá, tượng...
Nguồn: [Link nguồn]
Trong số 27 bảo vật quốc gia được công nhận có cặp tượng voi đá thành Đồ Bàn, hiện lưu giữ tại Khu di tích Thành Hoàng Đế, xã Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định.
