Người trong cuộc kể chuyện giải cứu động vật hoang dã

Một chuyên án ngăn chặn nạn nuôi nhốt động vật hoang dã nguy cấp quý hiếm, trái phép của Cục Cảnh sát Phòng chống tội phạm về môi trường (C49B, Văn phòng phía Nam) với sự kết hợp của Phòng cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường, Chi cục Kiểm lâm Bình Dương cùng với sự hỗ trợ của Viện sinh thái học miền Nam và Hiệp hội Bảo tồn động vật hoang dã (WCS).

Chuyên án mở đầu vào ngày 3/7 nhắm vào hai cơ sở tại huyện Bến Cát và một cơ sở tại thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. Một cán bộ WCS trực tiếp cùng tham gia chuyên án kể về quá trình trinh sát và đột nhập bất ngờ của các chiến sỹ cảnh sát và kiểm lâm.

Toàn là động vật quý hiếm bị nuôi nhốt trái phép

Ngày 1/7, phòng 3 cục Cảnh sát Môi trường (CSMT C49B) nhận được tin báo về hành vi nuôi nhốt của 3 cơ sở tại Bình Dương, đến 1 giờ chiều, đoàn trinh sát đã được tổ chức đến địa bàn. Con đường đi vào địa điểm này vô cùng khó tìm, nằm sâu trong rẫy cao su.

Tiêm thuốc chống sốc sau khi vượn đã bị gây mê

Trong vai là người mua gỗ cao su về làm bột giấy, chúng tôi tiếp xúc với một nhóm người đang cưa cây cao su. Hỏi han về tình hình mua bán gỗ và giá cả, sau một hồi lâu họ cũng tiết lộ về một số loài động vật nuôi trong nhà bà Nguyễn Thị Diệp Hồng và ông Nguyễn Văn Long ở 446 ấp Cây Sắn, xã Lai Uyên, huyện Bến Cát.

Họ cho biết trước đây trang trại nuôi rất nhiều hươu, nai, công và vượn, sau này trang trại bán hết hươu nai và chỉ giữ lại công, vượn và trĩ đỏ khoang cổ.

Ngay sau đó tôi cùng một trinh sát chạy thẳng xe vào sân nhà. Một bầy chó chạy ra sủa inh ỏi, chỉ chực nhảy bổ vào để cắn. May mắn tôi có một chút kinh nghiệm trong nuôi và huấn luyện chó, sau vài động tác làm cho những chú chó cảm thấy không nguy hiểm, chúng liền rút lui.

Bà Hồng từ trong nhà bước ra cho biết trang trại cao su là của bà và bà Vân, ông Long. Trinh sát vào đề với câu chuyện mua gỗ cao su, trong khi đó tôi nhanh chóng đi ra phía sau nhà quan sát và ghi hình bằng máy quay ẩn.

Vượn đen má hung cái da bọc xương

Có 6 con vượn được nuôi nhốt trong 3 lồng lớn, ngay ngoài cùng là con vượn Pile (một loài không có phân bố ở Việt Nam), ngay kế bên là một cặp vượn đen má hung. Đi sâu tiếp vào khoảng 15m là một chuồng lớn với 3 con vượn má hung khác.

Theo quan sát của tôi con vượn nhỏ trong chuồng này có thể là con của hai con kia. Con vượn đực rất hung dữ và con vượn cái có vóc dáng lớn nhưng rất gầy chỉ có da bọc xương. Ngay cạnh đó là một chuồng nuôi nhốt 3 con trĩ đỏ khoang cổ và một con công trống.

Tôi giả như ngạc nhiên về những loài họ nuôi, khen chúng đẹp và rủ cán bộ trinh sát ra xem. Tất cả các loài trên đều là các loài quý hiếm nằm trong Sách đỏ hoặc thuộc các nhóm cấm nuôi nhốt, mua bán. Chúng tôi nhanh chóng kết thúc câu chuyện và rút lui êm đẹp với lời hứa quay lại mua gỗ cao su.

Trang trại kế bên ở số 49 của ông Trần Văn Lợi, cổng rào khóa kín, không có ai để hỏi chuyện. Trong lúc chúng tôi đang loay hoay thì nghe tiếng gáy của con công đực và đó là một bằng chứng. Chúng tôi nhanh chóng di chuyển đến một điểm nuôi nhốt khác là quán cháo vịt Cu Chì ở thị xã (một quán vịt có tiếng tại Bình Dương).

Nhiều loài chim quý hiếm được nuôi công khai ngay trong khuôn viên quán nên chúng tôi nhanh chóng xác định được đây đều là các loài quý hiếm như diều hoa Miến Điện, diều núi và cò lạo Ấn Độ.

Đột nhập bất ngờ

6 giờ sáng ngày 3/7, liên ngành chúng tôi dưới sự điều phối của ông Nguyễn Văn Thành, phó đội trưởng Phòng 3 thuộc C49B xuất phát tới Phòng cảnh sát môi trường Bình Dương (PC49) để yêu cầu phối hợp. Tiếp đó Chi Cục Kiểm Lâm Bình Dương cũng được yêu cầu phối hợp. Nhận thấy tính chất nghiêm trọng của vụ việc, đồng chí chi cục phó trực tiếp đi phối hợp cùng 3 đồng chí kiểm lâm khác. Xe chúng tôi chạy nhanh hết mức cho phép để bất ngờ tiếp cận ngay các địa điểm.

Trinh sát vượt rào yêu cầu chủ nhà mở cửa

Khi đoàn đến Lai Uyên, con đường đất đỏ vô cùng xấu, nhưng để đảm bảo tính bí mật, các lái xe đạp hết ga với tốc độ cao nhất có thể. Ngồi trên xe, chúng tôi bị dằn xóc liên tục.

Vào tới cổng của trang trại ở số 446 ấp Cây Sắn, chúng tôi tiến thẳng vào sân, đề phòng chủ nhà thả vượn để phi tang vật chứng. Tôi thở phào nhẹ nhõm khi những con vượn vẫn còn đó, ở nhà không có ai, chỉ thấy một bà cụ làm thuê, chứng tỏ chuyên án đã đảm bảo được tính bí mật và bất ngờ. Sau khi chủ nhà xuất hiện, mọi thủ tục được lập nhanh chóng dưới sự chứng kiến của đại diện địa phương.

Tuy nhiên ở điểm nuôi nhốt gần đó của ông Trần Văn Lợi, cánh cửa bị khóa kín và khoảng cách từ cổng vào đến nơi có người làm khoảng 500m. Trinh sát vượt rào vào yêu cầu chủ nhà ra làm việc. Tại điểm này, đoàn ghi nhận nhiều sai phạm.

Trang trại có giấy phép nhưng đã hết hạn từ 2010 và không gia hạn, không thông báo giảm đàn khi thú chết. Sau khi lập các thủ tục hành chính, đoàn yêu cầu người quản lý giữ nguyên hiện trạng nuôi nhốt để chờ quyết định xử lý.

Cuối cùng chúng tôi xuất hiện tại quán cháo vịt Cu Chì trong sự ngỡ ngàng của chủ quán. Sau một hồi trao đổi, giải thích, chủ quán đồng tình giao nộp những con chim trong lồng. Thủ tục nhanh chóng được lập, những chú chim được chuyển lồng.

Một khó khăn phát sinh là công tác cứu hộ nhưng không được để lộ thông tin. Khác với những chuyên án khác, trong các vụ vi phạm về động vật hoang dã thì việc cứu hộ các con thú kịp thời góp phần quyết định tới sự sống chết của chúng.

Trên đường đi, chúng tôi đã gọi điện cho trung tâm cứu hộ, tuy nhiên họ cho biết quá gấp họ không chuẩn bị kịp, phải ngày hôm sau mới lên được. May thay sau đó Phó Chi cục trưởng kiểm lâm đã gọi cho sở thú tư nhân Đại Nam yêu cầu giúp đỡ, và được phó tổng giám đốc vườn thú nhận lời.

12 giờ trưa, nhóm hỗ trợ cứu hộ của Đại Nam đã có mặt tại cơ sở bà Hồng - ông Long. Các bác sỹ thú y chuẩn bị các dụng cụ để gây mê và vận chuyển. Chú vượn Pile được chọn đầu tiên. Chỉ 3 phút sau khi bị mũi tiêm gây mê găm vào đùi, chú vượn Pile từ từ thiếp đi. Những chú vượn khác cũng lần lượt được gây mê và chuyển vào lồng.

Trung tâm cứu hộ vượn đến ngày hôm sau 4/7 mới có khả năng tiếp nhận nên những chú vượn được tạm để ở chi cục Kiểm Lâm Bình Dương. Hiểu rõ sự quý giá của những chú vượn, Phó chi cục trưởng Trần Văn Nguyên chỉ đạo mang những chú vượn vào trong tòa nhà làm việc của Chi cục, vì đến tối mưa rất lớn và gió mạnh.

Đoàn chúng tôi bắt đầu trở về trong cái mưa tầm tã. Ai cũng mệt mỏi rã rời, nhưng vui. Niềm vui ấy không chỉ vì đã hoàn thành nhiệm vụ mà còn vì chúng tôi đã làm được một điều bảo vệ những loài động vật quý hiếm và góp phần lưu giữ tài nguyên thiên nhiên quý giá cho sự cân bằng sinh thái, đa dạng sinh học.

DƯƠNG VIỆT HỒNG (Hiệp hội Bảo tồn động vật hoang dã-WCS)