Bài thơ Thương ông bị “cắt ghép”: Chủ biên lên tiếng

"Phiên bản bài thơ Thương ông trong SGK cũ có những từ ngữ dùng khá gượng ép. Nếu giữ nguyên, có thể sẽ bị cho là dạy sai tiếng Việt. Vì thế, chúng tôi cắt đi, để lại những câu chắt lọc về từ ngữ hơn", GS.TS Nguyễn Minh Thuyết nói.

Những ngày qua, dư luận xôn xao về đoạn trích bài thơ “Thương ông” trong sách giáo khoa  (SGK) Tiếng Việt lớp 2, tập 1. So với bản trích trong SGK cũ, bản mới này bị cắt nhiều câu thơ và thêm toàn bộ khổ thơ mới. Nhiều phụ huynh cho rằng phiên bản mới đã mất đi vần điệu, giảm sự biểu hiện tình cảm ông cháu qua bài thơ, khiến trẻ em khó đọc, khó nhớ.

GS.TS Ngôn ngữ học Nguyễn Minh Thuyết, chủ biên bộ SGK này đã chia sẻ quan điểm về vấn đề này.

GS.TS Ngôn ngữ học Nguyễn Minh Thuyết

Thưa giáo sư, đoạn trích bài thơ Thương ông trong SGK mới bị cắt nhiều câu thơ so với bản cũ. Mục đích của việc này là gì?

GS.TS Nguyễn Minh Thuyết:

Bài thơ “Thương ông” của Tú Mỡ rất dài (168 chữ), khi đưa vào SGK lớp 2 phải rút ngắn (còn 112 chữ) để đảm bảo yêu cầu về số chữ của một bài tập đọc dạy trong 1 tiết học. Phiên bản trong SGK cũ, tuy là dạy cho lớp 4 nhưng cũng chỉ dạy trích đoạn, chứ không dạy trọn bài. Chỉ có điều phần trích trong sách cũ có những từ ngữ không đảm bảo chuẩn mực tiếng Việt do ép vần (ví dụ: “khập khiễng khập khà”; đúng chuẩn phải là “khập khà khập khiễng”) và những câu khá “nôm na” (ví dụ: “bước chân quá khó”; “trong lòng vui sướng” v.v...). SGK cần dạy học sinh từ ngữ chuẩn và những câu thơ hay, nếu không giàu hình tượng thì cũng phải giàu cảm xúc hoặc có những chi tiết đặc sắc.

Mục đích của việc đưa khổ thơ tiếp theo vào là gì, thưa ông?

Mấy khổ này có chi tiết thú vị là Việt (tên cháu bé) bày cho ông niệm thần chú để không đau nữa và khi ông bảo câu thần chú ấy rất hiệu nghiệm thì “Việt ta thích chí: Cháu đã bảo mà...! Và móc túi ra: Biếu ông cái kẹo!” Hai chi tiết này dựng lên hình ảnh một cậu bé rất ngộ nghĩnh, đáng yêu, hợp với tâm lý học sinh lớp 2 hơn.

Cắt bỏ một số câu thơ ở khổ đầu có khiến khổ thơ lạc vần, khó đọc?

Bản cũ là trích nguyên văn, tất nhiên sẽ đảm bảo vần điệu hơn. Theo tôi, bản mới vẫn đảm bảo về nội dung mà vẫn vần dù chắc chắn không thể nào bằng đoạn thơ toàn mạch được. Phải chấp nhận thôi.

Như thế có khó cho học sinh lớp 2 học thuộc lòng?

Trẻ em đầu óc mới lắm, ngay văn xuôi cũng thuộc lòng. Thật ra quan trọng của bài thơ không phải là học thuộc mà là những hình tượng in sâu vào đầu học sinh. Đó là những chi tiết, chuẩn mực về thơ ca, tình cảm. Trong bài này, chúng tôi chỉ yêu cầu học sinh học thuộc lòng một khổ thơ mà các em thích. Và trong khổ đó có đoạn cuối, có nhịp, có vần rồi.

Bài thơ được đưa vào sách Tiếng Việt lớp 2

Theo ông, tại sao nhiều người thích bài thơ này?

Bài thơ nói về tình cảm thắm thiết, mộc mạc, gần với tuổi thơ. Có lẽ đó là lý do nhiều người thích, học từ lâu vẫn nhớ.

Đó là có phải là lý do khiến phiên bản mới nhận được nhiều ý kiến?

Độc giả thế hệ trước nói phiên bản này không vần cũng đúng. Họ học sách cũ, thuộc sách cũ, thấy như cũ là hay và bản cũ gắn với tuổi thơ, kỷ niệm của họ. Tôi tôn trọng những kỷ niệm ấy. Nhưng chúng tôi có quan điểm lựa chọn của mình. Học sinh mới học những cái này, không gắn với kỷ niệm cũ thì vẫn thấy bình thường.

Ông có cho là một số lùm xùm trước đây liên quan tới SGK khiến phiên bản mới này “được quan tâm” hơn?

Theo tôi, bộ SGK này đã đưuọc Bộ GD-ĐT làm cẩn thận, thử nghiệm 4 năm, sau đó lấy ý kiến giáo viên, thông qua hội đồng thẩm định. Thắc mắc về những cuốn tôi làm chủ biên thì tôi đều giải thích hết.

Phiên bản mới này có nhiều thay đổi như thế có mất đi bản quyền của nhà thơ Tú Mỡ?

Theo quy định của luật sở hữu trí tuệ, việc trích dẫn tác phẩm vào SGK được quyền sửa chữa nhưng không làm thay đổi tư tưởng cơ bản của tác giả. Ở đây tôi chỉ cắt chứ không sửa từ. Thơ thì tôi không sửa còn văn xuôi thì sửa nhưng cố gắng đảm bảo tư tưởng của tác giả một cách tốt nhất.

Xin cảm ơn ông!