35 kỷ lục mưa bị phá vỡ trong tháng 10

21 kỷ lục mưa ngày và 14 kỷ lục tổng lượng mưa tháng đã bị phá vỡ trong tháng 10 khiến miền Bắc và Trung hứng chịu hai đợt ngập lụt diện rộng.

Bão Matmo ngày 6/10 đi vào Phòng Thành, tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) với cường độ cấp 8, giật cấp 10, sau đó suy yếu thành vùng áp thấp ở Lạng Sơn. Áp thấp gây mưa lớn cho miền Bắc, tâm mưa là Lạng Sơn, Bắc Ninh và Cao Bằng với lượng phổ biến 150-250 mm, có nơi trên 300 mm. Riêng Thái Nguyên mưa 250-350 mm, có nơi trên 450 mm.

Cục Khí tượng Thủy văn ghi nhận 12 kỷ lục mưa vào ngày 7/10. Thái Nguyên nơi ngập lụt nghiêm trọng nhất cũng có nhiều kỷ lục nhất. Tại trạm Bắc Kạn, lượng mưa trong 24 giờ là 201 mm, gần gấp đôi mức 106 m năm 1964. Trung tâm Thái Nguyên mưa 491 mm - lớn nhất đợt, gấp gần 2,5 lần năm 1978.

Cao Bằng xác lập hai kỷ lục, trạm Nguyên Bình mưa 207 mm, cao hơn năm 2000 khoảng 33 mm; trạm Cao Bằng mưa 122 mm, cao hơn năm 1978 hơn 40 mm. Lạng Sơn mưa ở Bắc Sơn 179 mm, cao hơn gần 80 mm so với năm 1987; Hữu Lũng mưa 149 mm, cao hơn năm 1990 khoảng 39 mm.

Lũ sông Cầu tràn vào trung tâm Thái Nguyên, ngày 8/10. Ảnh: Duy Khắc

Tại Bắc Ninh, mưa lớn chủ yếu ở các huyện vùng núi Bắc Giang cũ. Trạm Hiệp Hòa mưa 246 mm, vượt năm 1987 khoảng 41 mm; trạm Bắc Giang 365 mm, gấp ba lần mốc 1987.

Không chỉ mưa ngày, lượng mưa cả tháng 10 cũng xác lập 14 kỷ lục, chủ yếu ở các tỉnh phía Bắc. Tổng lượng mưa tại trạm Thái Nguyên 573 mm, cao hơn năm 1964 với 363 mm; trạm Bắc Giang (Bắc Ninh) 566 mm, cao hơn năm 1981 là 274 mm; Đình Lập (Lạng Sơn) 441 mm, cao hơn năm 2011 khoảng 180 mm.

Mưa lớn đã làm lũ trên các sông Cầu, Thương, Cà Lồ, Trung lên rất nhanh với 9 trạm vượt mức lũ lịch sử. Đỉnh lũ sông Cầu tại Gia Bảy vượt lịch sử năm 2024 là 1,09 m, tại Lương Phúc vượt 0,13 m, tại Phúc Lộc vượt 0,58 m.

Lũ sông Thương tại Cầu Sơn vượt mức lịch sử 0,76 m, tại Phủ Lạng Thương vượt lũ 1986 là 0,08 m; sông Trung tại Hữu Lũng vượt lũ 1986 là 1,77 m; sông Cà Lồ tại Mạnh Tân vượt lũ 2024 là 0,41.

Mưa lũ hậu bão Matmo đã làm 18 người chết, hơn 239.000 nhà ngập. 33.600 ha hoa mùa, lúa, gần 1.500 ha cây ăn quả, 970 ha cây lâu năm, 254 ha cây lâm nghiệp, hơn 19.200 con gia súc, hơn 1,3 triệu con gia cầm bị chết, cuốn trôi. Thiệt hại kinh tế hơn 17.000 tỷ đồng.

Ngập lụt ở Bắc Ninh nhìn từ máy bay trực thăng. Video: QCPKKQ

Hoàn lưu sau bão Fengshen kết hợp cùng không khí lạnh, đới gió đông và địa hình chắn gió đã khiến Trung Trung Bộ mưa lớn diện rộng. Trong đó, trạm Nam Đông (TP Huế) ngày 27/10 mưa 968 mm, cao hơn năm 2007 khoảng 260 mm.

Đặc biệt, đỉnh Bạch Mã ghi nhận lượng mưa một ngày (từ 19h ngày 26 đến 19h ngày 27/10) là 1.739 mm, gần bằng lượng mưa trung bình năm trên toàn lãnh thổ Việt Nam (1.400-2.400 mm). Đây cũng là lượng mưa này lớn nhất từ trước đến nay ở Việt Nam và lớn thứ hai thế giới, chỉ sau lượng mưa 1.825 mm ở một trạm quan trắc của Pháp tại Ấn Độ Dương vào tháng 1/1966.

5 kỷ lục về lũ được xác lập ở sông Vu Gia, Thu Bồn và Bồ tại Huế và Đà Nẵng. Hậu quả, 32 người chết, bốn người mất tích và 43 người bị thương. 91 nhà bị ngập, 181 nhà hư hỏng, hơn 130.000 nhà ngập. Hàng trăm điểm sạt lở trên hầu khắp quốc lộ, tỉnh lộ, đường liên xã khiến giao thông tê liệt, nhiều nơi bị cô lập.

Các kỷ lục lũ được xác lập trong đợt mưa lũ từ 26 đến 30/10 tại miền Trung.

Nhiều hình thái bất lợi gây mưa lớn

Tiến sĩ Trương Bá Kiên, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng Khí hậu, cho rằng tháng 10 mưa vượt xa trung bình nhiều năm do sự phối hợp bất lợi giữa nhiều hình thế thời tiết quy mô lớn trong bối cảnh ENSO (hiện tượng tương tác giữa nước biển và khí quyển ở Thái Bình Dương, làm thay đổi thời tiết toàn cầu theo chu kỳ), gió mùa và biến đổi khí hậu cùng tác động.

Năm 2025, ENSO ở trạng thái trung tính nghiêng về pha lạnh, thường gắn với tần suất và cường độ bão cao hơn trên khu vực tây bắc Thái Bình Dương và Biển Đông. "Trong tháng 10, liên tiếp các áp thấp nhiệt đới và bão đi vào Biển Đông. Khi kết hợp với không khí lạnh tăng cường sớm, mạnh cùng dải hội tụ nhiệt đới hoạt động liên tục đã gây mưa rất lớn, kéo dài trên diện rộng", ông giải thích.

Bên cạnh đó, các sóng nhiệt đới xích đạo vốn là dao động khí quyển lan truyền dọc theo xích đạo được ghi nhận hoạt động mạnh hơn trung bình làm duy trì vùng đối lưu sâu (mây dày, mưa nhiều) dẫn tới tăng thêm mưa cực đoan.

Kinh thành Huế bị nước lũ bủa vây ngày 28/10. Ảnh: Võ Thạnh

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, không chỉ lượng hơi ẩm trong khí quyển tăng lên khiến mưa cực đoan mạnh hơn và tập trung hơn mà hệ thống hoàn lưu khí quyển đại dương quy mô lớn cũng đang biến đổi.

Dẫn các nghiên cứu gần đây, TS Kiên nói áp cao cận nhiệt đới tây Thái Bình Dương - vùng khí áp cao chi phối thời tiết mùa hè và thu có xu thế dịch dần về phía tây và mở rộng phạm vi hoạt động, làm thay đổi đường đi và tốc độ di chuyển của bão. Đồng thời, gió mùa đông bắc và các dao động nội mùa có xu hướng hoạt động mạnh hơn, biến thiên thất thường hơn.

Theo tiến sĩ Kiên, tháng 10/2025 là minh chứng rõ ràng cho xu thế gia tăng các hiện tượng tổ hợp cực đoan khi nhiều yếu tố thời tiết bất lợi xảy ra đồng thời và cộng hưởng. "Thực tế này đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm và quản lý rủi ro khí hậu tích hợp trong thời gian tới", chuyên gia này nói thêm.

Sau mưa lũ lịch sử, Huế đối mặt đợt mưa rất lớn

Đến nay, nước lũ tại Huế đã dần rút, nhưng người dân thành phố lại sắp đối mặt một đợt mưa rất to, với tổng lượng mưa cả đợt dự báo phổ biến từ 500 -...

Bấm xem >>