Tết truyền thống cũng có thể là 'gánh nặng' của người Việt

Gần đây, khi số lượng người sử dụng ví điện tử ngày càng tăng, một số người còn gắn mã QR cho con cái để nhận tiền Tết từ người thân.

Dưới đây là bài viết của một người Việt Nam hiện đang sinh sống tại Hàn Quốc so sánh sự giống và khác nhau về Tết giữa Việt Nam và Hàn Quốc.

Sự xuất hiện của Bánh Chưng đồng nghĩa với việc kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán đang đến rất gần.

Cuối tuần trước, tôi đến một nhà hàng Việt Nam ở Changsin-dong, Seoul. Nhà hàng này phát những bài hát Việt Nam và rất đông khách hàng Việt Nam. Đây là nơi tôi thường ghé thăm mỗi lần nhớ quê hương. Lần ghé thăm này, tôi thấy cạnh quầy tính tiền có một đống bánh hình vuông gói trong lá chuối xanh. Đây còn gọi là món bánh chưng truyền thống của Việt Nam.

Sự xuất hiện của bánh chưng đồng nghĩa với việc kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán đang đến rất gần. Bánh chưng, một loại bánh gạo nếp hình vuông nhân đậu xanh và thịt lợn, là món ăn tiêu biểu ngày lễ được phục vụ trong các nghi lễ cúng tổ tiên. Có thể coi nó giống với món songpyeon của Hàn Quốc. Tôi rất hào hứng khi được thấy những chiếc bánh chưng sau một thời gian dài nên đã cầm nó lên. Loại bánh này có thể dùng dao cắt từng miếng để ăn hoặc chiên lên để ăn.

Việt Nam cũng ăn Tết Nguyên đán như Hàn Quốc. Thời gian nghỉ Tết Nguyên đán năm nay do chính phủ quy định chính thức kéo dài 7 ngày từ ngày 8 đến ngày 14 tháng 2 nhưng hầu hết mọi người đều nghỉ khoảng hai tuần bao gồm thời gian nghỉ này. Vì địa hình kéo dài 1.650 km từ Nam ra Bắc nên việc di chuyển giữa các vùng miền phải mất rất nhiều thời gian và ở Việt Nam không nghỉ lễ Trung Thu như ở Hàn Quốc nên kỳ nghỉ Tết Nguyên đán là kỳ nghỉ dài hiếm hoi duy nhất để về nhà.

Cũng giống nhau ở chỗ, ở Việt Nam họ cũng về thăm quê hương với trên tay đầy quà cho gia đình và bạn bè. Các siêu thị lớn sẽ tung ra nhiều bộ quà tặng dịp lễ và tăng số lượng nhân viên phụ trách các sự kiện khuyến mãi nhằm phụ vụ vào dịp Tết.

Ở Việt Nam cũng bị gánh nặng về Tết như Hàn Quốc

Ở Việt Nam cũng bị 'Stress vì Tết' tương tự như ở Hàn Quốc. Việt Nam cũng là một đất nước chịu ảnh hưởng của văn hóa Nho giáo như Hàn Quốc, văn hóa thờ cúng tổ tiên và tình thân giữa các thành viên trong gia đình dựa trên sự hiếu thảo.

Vì lý do này, nhiều người trở về quê hương vào dịp nghỉ Tết để thăm gia đình. Và với kỳ nghỉ dài thì nhu cầu về quê ăn Tết tăng cao dẫn đến chi phí vé xe buýt hoặc máy bay về quê tăng lên, làm tăng gánh nặng chi tiêu. Nghe nói, chi phí về quê ăn Tết lên tới vài tháng lương, nhiều người đã cắt giảm chi tiêu trước vài tháng để tiết kiệm tiền nghỉ Tết.

Theo một phóng viên đã phỏng vấn một trường hợp về một người đàn ông cảm thấy gánh nặng chi phí nghỉ lễ. Thu nhập của vợ chồng anh kiếm được 13 đến 14 triệu đồng mỗi tháng và được biết, anh chi khoảng 40 triệu đồng để về thăm quê vào mỗi dịp Tết Nguyên Đán. Số tiền đó tương đương với 3-4 tháng lương. Tất nhiên, một nửa số tiền này được cho là chi phí mua vé máy bay đi từ miền Nam ra miền Bắc.

Về lý do về thăm quê dù gánh nặng chi phí như vậy, anh giải thích: “Vì là con cả nên sợ hàng xóm, họ hàng chê bai (nếu không về quê)”. Nguyên nhân là do người dân vẫn coi việc về quê nghỉ lễ cùng gia đình là điều hiển nhiên, nhiều người cắt giảm chi tiêu từ cuối năm để tiết kiệm tiền cho kỳ nghỉ lễ.

Theo khảo sát do Cốc Cốc - một công ty cộng đồng trực tuyến thực hiện, vào tháng 11 năm ngoái, lần lượt 46% và 43% người dân trả lời rằng, họ sẽ giảm chi tiêu cho sở thích và giảm đi ăn ngoài để mua quà dịp lễ Tết.

Biết được gánh nặng này, các công ty phải trả ‘tiền thưởng’ trong dịp nghỉ Tết Nguyên Đán. Tiền thưởng Tết Nguyên đán còn được gọi là ‘lương thứ 13’. Tuy nhiên, được biết, số tiền thưởng dịp lễ năm nay không còn lớn như trước. Theo khảo sát khoảng 1.300 công ty thuộc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội TP.HCM, mức thưởng nghỉ lễ trung bình năm nay là 12,3 triệu đồng, giảm 4,5% so với năm trước (12,88 triệu đồng). Điều đó cho thấy, nhiều công ty đã giảm quy mô tiền thưởng do hoạt động kinh doanh kém hiệu quả trong năm ngoái.

Và bên cạnh đó cũng có những thay đổi, ngày càng có nhiều bạn trẻ tình nguyện làm thêm giờ trong dịp nghỉ Tết Nguyên Đán với lý do “Thà kiếm tiền còn hơn về quê”. Nếu làm việc trong dịp nghỉ Tết Nguyên Đán, bạn có thể được trả thêm ít nhất 300% đến 390%. Số lượng quán mở trong dịp nghỉ Tết Nguyên Đán để phục vụ những người không về quê cũng ngày càng nhiều.

Di chuyển hơn 14 giờ bằng xe máy để về quê

Tuy nhiên, vẫn có nhiều người chuẩn bị về thăm quê từ rất sớm. Một tháng trước kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, "cuộc chiến" tìm vé máy bay diễn ra, hầu hết các chuyến bay giữa TP.HCM đến các tỉnh Quảng Bình và Thanh Hóa đã được bán hết vé từ đầu tháng 1. Trên các trang mạng, những lời phàn nàn như: “Tôi không đặt được chuyến bay vì công ty không thông báo lịch nghỉ lễ chính xác cho tôi” và “Công ty nên hỗ trợ xe buýt về quê” cũng được nêu lên. Các chuyến bay, xe buýt, tàu hỏa đều tăng tần suất hoạt động trong dịp nghỉ Tết Nguyên Đán nhưng hầu như tất cả các phương tiện đều cháy vé trước Tết 10 ngày.

Những người không tìm được phương tiện di chuyển phù hợp sẽ về quê bằng xe máy. Ngay cả đối với những người Việt đã quen với việc di chuyển bằng xe máy từ nhỏ, việc đi xe máy hàng trăm km cũng không hề dễ dàng vì tiềm ẩn nhiều nguy hiểm. Theo đó, mọi người tạo ra các “nhóm về quê” và di chuyển cùng nhau.

Một nhóm có tên “Đi xe máy về 81 Gia Lai” đã được lập trên mạng xã hội. Ý tưởng là để những người có quê hương là vùng Gia Lai cùng nhau di chuyển về quê. Mất khoảng 12 đến 14 giờ để di chuyển quãng đường 400 km từ TP.HCM đến Gia Lai bằng xe máy. Họ dự định tụ tập thành nhóm từ 30 đến 50 người và cùng nhau đi xe máy.

Cho đến nay, hơn 1.000 người đã tham gia nhóm và đã có 9 đội cam kết cùng nhau di chuyển về quê từ ngày 30 tháng 1 đến ngày 8 tháng 2. Không chỉ có Gia Lai. Có khoảng 20 nhóm tương tự với số lượng ít nhất là 3.000 thành viên và số lượng lên tới 22.000 thành viên.

Bằng cách đọc mã QR này bằng điện thoại thông minh, người dùng có thể gửi tiền lì xì vào tài khoản.

Việc cha mẹ lấy tiền lì xì Tết của con có thể bị phạt

Cũng như ở Hàn Quốc, ở Việt Nam cũng có tục lệ cho tiền tiêu vặt hay còn gọi là lì xì đầu năm mới để lấy may. Gần đây, khi số lượng người sử dụng ví điện tử ngày càng tăng, một số người còn gắn mã QR cho con cái để nhận tiền Tết từ người thân. Theo thông tin, bố mẹ có thể làm ba chiếc kẹp tóc với giá khoảng 80.000 đồng, có gắn mã QR số tài khoản ngân hàng. Bằng cách đọc mã QR này bằng điện thoại thông minh, người dùng có thể gửi tiền lì xì vào tài khoản.

Ở Hàn Quốc, người ta thường chia sẻ: “Hồi tôi còn nhỏ, mẹ tôi đã mang theo tiền Tết của tôi để giữ nhưng không biết để ở đâu”. Tuy nhiên, ở Việt Nam, đây sẽ là một vấn đề lớn. Lý do là vì cha mẹ lấy tiền lì xì của con nhỏ có thể bị phạt.

Hiến pháp Việt Nam quy định ‘trẻ em cũng có quyền sở hữu và định đoạt tài sản'. Cha mẹ có thể giữ tiền Tết nhưng con cái có quyền định đoạt số tiền đó. Năm 2022, có thông tin cha mẹ lấy tiền lì xì Tết của con cái có thể bị phạt tới 30 triệu đồng, đã dấy lên một cuộc tranh cãi của những người dùng mạng ở Việt Nam. Nhiều người đặt ra câu hỏi: "Liệu điều này có đúng không?". Tất nhiên, cũng chẳng có bao nhiêu đứa trẻ tố cáo cha mẹ lấy tiền lì xì Tết của mình, tôi nghĩ việc tôn trọng trẻ nhỏ như một thực thể và thừa nhận tài sản riêng của chúng là rất có ý nghĩa.

Đáng lẽ những điều tốt đẹp sẽ diễn ra khi về quê nhưng đôi khi về thăm gia đình, việc đoàn tụ sau một thời gian dài, lại xảy ra bất hòa. Có rất nhiều bạn cảm thấy khó khăn khi nhận được những câu hỏi như: “Bạn sắp kết hôn chưa?” hay “Việc học của bạn có tốt không?”, "Lương con/cháu được bao nhiêu?"... Ngoài ra còn có số liệu thống kê cho thấy các vụ bạo lực, tai nạn do say rượu gia tăng trong kỳ nghỉ lễ.