Cú sốc chờ đợi khi khám bệnh của người Việt ở nước ngoài

00:00 / 0:00

Chuẩn

Tốc độ đọc

Phương Mai sốc khi được hẹn khám u nang buồng trứng sau 6 tháng và phải chờ một năm rưỡi mới được mổ, thủ tục chị cho rằng "chỉ mất một buổi sáng nếu ở Việt Nam".

Người phụ nữ gốc Việt, 49 tuổi, ở Brussels, Bỉ được bác sĩ giải thích đây là khối u lành và không gây biến chứng nên có thể chờ lâu.

Mai kết hôn và định cư tại Bỉ từ 2005. Ban đầu, chị ít quan tâm đến hệ thống y tế của châu Âu cho đến khi phát hiện khối u nang buồng trứng năm 2006. Mọi thủ tục đều phải đặt lịch hẹn, từ khám thường kỳ đến phẫu thuật và thời gian chờ đợi thường là vài tháng, thậm chí vài năm. Chỉ trường hợp cấp cứu được xử lý ngay.

Muốn khám ngay, chi phí có thể gấp đôi, từ 30 USD cho một lần khám bác sĩ gia đình lên hơn 60 USD tại phòng khám tư hoặc ngoài giờ. Phần này không được bảo hiểm chi trả nên chị chọn cách chờ đợi.

Trải nghiệm của chị là cú vấp đầu tiên của nhiều người Việt khi đối mặt hệ thống y tế phương Tây, nơi quy trình chặt chẽ và chờ đợi là chuyện thường. Một số người chọn cách mang thuốc từ Việt Nam sang, cất sẵn trong nhà để tự chữa. Ở Việt Nam, hầu hết các loại thuốc đều dễ mua, trong khi tại Bỉ thuốc phải có đơn bác sĩ.

Câu chuyện của chị Mai không phải cá biệt. Báo cáo BioMed Central năm 2023 cho thấy khoảng 70% người nhập cư tại châu Âu cho biết gặp nhiều trở ngại và bất ngờ khi tiếp cận dịch vụ y tế, đặc biệt là với người gốc Á. Nghiên cứu của Oxford Academic (Đại học Oxford) năm 2025, cho thấy 22% người nhập cư tại châu Âu gặp ít nhất một trở ngại khi tiếp cận hệ thống y tế.

Tình trạng này cũng xuất hiện ở nhiều quốc gia khác, ví dụ Mỹ. Báo cáo Quỹ Gia đình Kaiser và Los Angeles Times cho biết 84% người di cư tại Mỹ, bao gồm cộng đồng gốc Việt, bất ngờ và khó chịu với quy trình hệ thống và chi phí y tế.

Khảo sát của Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) cho thấy người Mỹ gốc Việt có tỷ lệ không hài lòng về y tế cao nhất trong các nhóm cư dân gốc Á. Khoảng 7% người gốc Việt không có bảo hiểm, khiến chi phí khám chữa bệnh tăng cao, theo CDC Mỹ.

Khảo sát của giáo sư, bác sĩ Huỳnh Wynn Trần, giám đốc điều hành hệ thống Wynn Medical Center Clinics ở California, ghi nhận khoảng 50-60% người nhập cư lần đầu tiếp xúc với hệ thống y tế Mỹ sẽ bỡ ngỡ.

Ông cũng sốc khi mới đến Mỹ năm 1999 bởi quy trình khám bệnh rất chặt chẽ. Bệnh nhân phải đặt lịch qua điện thoại hoặc online, khai báo bảo hiểm và chọn bác sĩ trong mạng lưới. Có bác sĩ gia đình từng là học trò của ông, nhưng vẫn phải chờ 3-4 tuần mới được gặp.

Trong khi đó ở Việt Nam, người bệnh thường đi thẳng tới bệnh viện hoặc phòng khám, xếp hàng và gặp bác sĩ trong ngày. Bản thân ông từng từ Bạc Liêu lên TP HCM khám bệnh mà không cần hẹn trước.

Đây cũng là cú sốc lớn nhất của người Việt khi gặp vấn đề sức khỏe. Đa số phải chờ lâu, khám bác sĩ gia đình mất vài tuần, gặp bác sĩ chuyên khoa đôi khi vài tháng, với một số chuyên khoa hiếm gần nửa năm.

Hệ thống bảo hiểm y tế ở Mỹ cũng phức tạp với nhiều khái niệm như managed health (bảo hiểm quản lý chi phí và dịch vụ y tế), deductible (số tiền người bệnh phải trả trước khi bảo hiểm chi trả), prior authorization (sự phê duyệt trước của bảo hiểm cho một số dịch vụ) khiến nhiều người hoang mang. Nếu không kiểm tra trước, bệnh nhân có thể nhận hóa đơn cao.

Ở Mỹ, vai trò bác sĩ gia đình rất quan trọng. Mọi chăm sóc sức khỏe và tư vấn chuyên khoa đều thông qua họ. Hệ thống y tế Mỹ chú trọng phân tuyến, quản lý chi phí qua bảo hiểm, trong khi người Việt quen khám nhanh và trực tiếp.

Ông từng gặp một bệnh nhân người Việt mới sang Mỹ bị đau ngực, đến phòng khám. Sau khi bác sĩ gia đình khám, bệnh nhân được yêu cầu xét nghiệm thêm với chuyên khoa tiêu hóa. Người này sốt ruột, nghĩ đau do tim mạch hoặc phổi, muốn đi thẳng bác sĩ chuyên khoa nhưng bị từ chối vì không có giấy giới thiệu.

"Rào cản lớn nhất không phải chuyên môn, mà là khác biệt về văn hóa và hệ thống y tế", ông nhận định.

Tuyết Nhung ở Australia, tháng 8/2025. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Tuyết Nhung, 27 tuổi, đã tìm hiểu trước khi sang Australia du học năm ngoái. Nhung bị khuyết tật vận động, phải di chuyển bằng xe lăn, nhưng việc đặt lịch khám vẫn kéo dài hơn ba tuần.

Ở Australia, hệ thống y tế phức tạp. Bác sĩ đa khoa theo dõi sức khỏe chính và giới thiệu đến các bác sĩ chuyên khoa khi cần. Du học sinh phải có bảo hiểm OSHC, còn công dân hoặc thường trú nhân dùng Medicare để chi trả chi phí khám chữa bệnh.

Trong vài cuộc gọi đầu, Nhung rất lúng túng bởi ngay cả khi giỏi tiếng Anh, cô vẫn khó hiểu khi nói chuyện và đặt lịch qua hotline với nhân viên y tế, nhất là khi họ nói nhanh. Cô bối rối khi bác sĩ đa khoa từ chối khám nếu không có giấy giới thiệu, khác hoàn toàn so với Việt Nam, nơi có thể tự đến chuyên khoa mong muốn.

Hơn một năm sau, Nhung mới thích nghi. Bước ngoặt là cô tìm được ứng dụng HotDoc, giúp theo dõi phòng khám gần và thông tin bác sĩ. Khi khám, thời gian không bị giới hạn, bác sĩ luôn đặt câu hỏi gợi mở để cô chia sẻ tình trạng, giải thích dễ hiểu và dặn dò chu đáo.

Bác sĩ Huỳnh Wynn Trần khuyên người Việt sang nước ngoài nên tìm hiểu kỹ bảo hiểm y tế, danh sách bác sĩ trong mạng lưới và cách đặt lịch hẹn online, đồng thời hỏi kinh nghiệm người thân hoặc gia đình. Người bệnh nên chủ động đặt câu hỏi, đi khám định kỳ dù không có triệu chứng, giữ bảo hiểm đầy đủ, mang thẻ khi đến phòng khám và học một số từ vựng y khoa cơ bản bằng tiếng Anh để mô tả triệu chứng.

Hồ sơ bệnh án cũ nên dịch sang tiếng Anh để bác sĩ nắm thông tin và tránh làm xét nghiệm không cần thiết, lưu ý một số xét nghiệm Việt Nam theo tiêu chuẩn châu Âu có thể phải làm lại. Đồng thời, họ cần hiểu bác sĩ gia đình là "người gác cổng" điều phối và theo dõi sức khỏe toàn diện.

"Chuẩn bị tâm lý rằng quy trình y tế chậm hơn nhưng an toàn và hệ thống hơn là cách tốt nhất để thích nghi", ông nói.