Có một thế hệ giảng viên, sinh viên gác bút nghiên lên đường chiến đấu

1971, có hơn 400 giảng viên, sinh viên Đại học Tổng hợp tham gia nhập ngũ và chỉ chưa đầy 50 người sống sót trở về, mang theo nhiều thương tật trên cơ thể.

Giữa những năm tháng chiến tranh khốc liệt, hàng nghìn giảng viên, sinh viên Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội đã rời giảng đường, khoác ba lô lên đường ra trận. Họ là những thầy giáo, nhà nghiên cứu, những chàng sinh viên tuổi mười tám đôi mươi, mang trong mình tâm hồn lãng mạn của tuổi trẻ và khát vọng hòa bình cho đất nước.

Giảng viên, sinh viên Đại học Tổng hợp gác bút nghiên ra chiến trận

Giảng viên, sinh viên Đại học Tổng hợp Hà Nội lên đường bảo vệ Tổ quốc

Năm 1964, thầy Ca Lê Hiến (giảng viên bộ môn Lịch sử thế giới) đã từ chối cơ hội trở thành nghiên cứu sinh ở nước ngoài để tình nguyện vào chiến trường miền Nam. Thầy cũng là một trong những giảng viên đầu tiên lên đường tham gia kháng chiến.

Giảng viên, sinh viên Đại học Tổng hợp lên đường nhập ngũ năm 1971 ( Ảnh: Hoàng Mầu Thiết)

Họ luôn mang theo tinh thần "Nước còn giặc còn đi đánh giặc"

Sau 3 tháng băng rừng Trường Sơn trong bí mật, thầy lấy bút danh Lê Anh Xuân, vừa là nhà thơ, vừa là phóng viên mặt trận. Năm 1968, thầy hi sinh nơi chiến trường khốc liệt.

Cùng thời điểm ấy còn có thầy Trần Tiến (bút danh Chu Cẩm Phong - giảng viên Khoa Văn). Thầy hy sinh năm 1971 trong một trận đánh lớn, trở thành nhà văn đầu tiên được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. 

Sau bước chân của thầy Trần Tiến là những đoàn phóng viên mặt trận lặng lẽ rời giảng đường, nối tiếp nhau vào Nam làm nhiệm vụ.

Những năm tháng chiến tranh, giảng viên, sinh viên trường Đại học Tổng hợp phải dựng những lớp học sơ tán

Ngày 6/9/1971, gần 4.000 sinh viên ở các trường đại học, cao đẳng miền Bắc đồng loạt xếp bút nghiên lên đường ra chiến trận, riêng Đại học Tổng hợp Hà Nội có hơn 400 giảng viên, sinh viên tham gia nhập ngũ.

Trong số hơn 400 sinh viên của đợt xuất quân năm 1971, có Nguyễn Văn Thạc (sinh viên Khoa Toán) đã hy sinh tại Quảng Trị năm 1972, để lại cuốn nhật ký “Mãi mãi tuổi 20” gây xúc động với trong nhiều thế hệ.

Sau những tháng ngày chiến đấu ác liệt tại Quảng Trị, phần lớn giảng viên, sinh viên đã hy sinh anh dũng tại chiến trường, chưa đầy 50 người sống sót trở về, mang theo nhiều thương tật trên cơ thể.

Thầy Nguyễn Chiều viết thư bằng máu "Cho tôi trở lại quân đội bảo vệ tổ quốc"

Trong các cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam và phía Bắc, nhiều giảng viên, sinh viên Đại học Tổng hợp tiếp tục lên đường. Thầy Nguyễn Chiều đã viết một lá thư bằng máu xung phong ra trận. 

Từ 1956 - 1995, trường Đại học Tổng hợp có hơn 2.000 giảng viên, sinh viên lên đường nhập ngũ, con số cao nhất trong các trường đại học thời bấy giờ.

Những giảng viên, cựu sinh viên Đại học Tổng hợp Hà Nội đã anh dũng hi sinh: Trần Tiến, Nguyễn Khánh Thụy, Ca Lê Hiến, Nguyễn Trọng Định, Ngô Văn Sở,...

Sau khi kết thúc chiến tranh, nhiều người đã phải ngã xuống ở chiến trường, những người trở về trường tiếp tục con đường học vấn. Trong số đó, có những gương mặt nổi bật như: nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo, Nguyễn Duy, Hoàng Nhuận Cầm,... họ đã đạt được những thành tựu lớn trong sự nghiệp văn chương.

Tượng đài “Xếp bút nghiên lên đường” 

Trong khuôn viên Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), có một tượng đài được đúc bằng đồng nguyên khối. Phần tượng chiếm tỷ lệ không gian nhỏ, phần đài lớn hơn, với biểu tượng cuốn giáo trình mở ngỏ và cây bút vươn cao, ngọn lửa rực sáng trên đầu bút. Bên cạnh đó là hình ảnh chiếc mũ cối và ngôi sao vàng năm cánh.

Tượng đài Xếp bút nghiên lên đường trong khuôn viên Đại học Tự nhiên Hà Nội

Tượng đài được dựng để tưởng niệm các giảng viên, sinh viên Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay đã tách thành Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn và Đại học Tự nhiên) gác bút nghiên, từ giã giảng đường lên đường nhập ngũ. 

Ý tưởng xây dựng tượng đài xuất phát từ các cựu chiến binh, nguyên là cán bộ, sinh viên của trường. Khi phát động quyên góp, chỉ trong 2 tuần, số tiền ủng hộ lên tới 1,2 tỷ đồng (vượt gấp đôi kinh phí dự kiến), buộc ban vận động phải đóng tài khoản.

Ngày 22/12/2012, tượng đài Xếp bút nghiên lên đường chính thức được khánh thành tại khuôn viên Đại học Tự nhiên Hà Nội.

Đài tượng niệm được khánh thành dịp kỷ niệm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam

Vào những dịp lễ, thầy cô giáo, sinh viên thường dâng hoa, thắp những nén hương tưởng nhớ công ơn giảng viên, sinh viên đã cống hiến trọn tuổi trẻ cho hòa bình và độc lập của đất nước.

Khi nhận bằng tốt nghiệp, tân cử nhân đặt những bó hoa tri ân trước đài tưởng niệm, để tưởng nhớ các thế hệ cha anh đã gác bút nghiên để lên đường chiến đấu. Họ đã viết nên những trang sử bất diệt bằng máu và nhiệt huyết của tuổi trẻ, góp phần bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc.

Dòng chữ khắc trên tượng “Tổ quốc gọi, chúng tôi lên đường”, là lời thề của hàng nghìn thầy trò năm xưa.

Trên đài có hình chiếc mũ cối đặt trên trang sách đang lật dở

Thế hệ sinh viên tốt nghiệp đặt những bó hoa dưới tượng đài để tri ân thế hệ giảng viên, sinh viên đã cống hiến tuổi trẻ để giành lấy độc lập cho tổ quốc.