Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn

Nằm tọa lạc tại số 710 Nguyễn Trãi, (Q.5, TP.HCM), chùa Bà Thiên Hậu là một trong những ngôi chùa cổ nhất mang đậm kiến trúc của người Hoa ở Chợ Lớn.

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 1

Chùa Bà Thiên Hậu được nhóm người Hoa gốc Tuệ Thành (tức Quảng Châu thuộc tỉnh Quảng Đông) di dân sang Việt Nam góp vốn và góp công xây dựng vào khoảng năm 1760

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 2

Chùa nằm trong khu trung tâm của những người Hoa đầu tiên đến tạo lập nên Chợ Lớn sau này. Chùa được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia ngày 7 tháng 1 năm 1993

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 3

Chùa Bà từng được trùng tu lớn vào các năm 1800, 1842, 1890, 1916...

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 4

Nóc chùa được trang trí hoa văn hình hoa lá, hình nhân bằng gốm sứ do hai lò Bửu Nguyên và Đồng Hòa sản xuất vào năm Mậu Dần (1908)

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 5

Trang trí ở các điện là hình hoa lá, chim thú và hoành phi, câu đối, biển tự thường là màu đỏ, vàng tạo sự ấm áp, tin tưởng. Chùa còn có các bức tranh đắp nổi liên hoàn, các con vật thuộc "tứ linh"

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 6

Theo học giả Vương Hồng Sển thì Thiên Hậu Thánh Mẫu (vị thần được thờ chính trong chùa) có tên là Mi Châu, sinh ngày 23 tháng 3 (âm lịch) năm Giáp Thân (1044), sống ở Phước Kiến (Trung Quốc). Một hôm, cha Bà là Lâm Tích Khánh cùng hai anh trai đi thuyền chở muối đến Giang Tây, giữa đường gặp bão lớn. Lúc đó, Bà đang ngồi dệt vải cạnh mẹ nhưng xuất thần để đi cứu cha và hai anh. Dù cố gắng, nhưng Bà chỉ cứu được hai anh, còn cha bị sóng cuốn. Từ đó, mỗi khi thuyền bè ngoài biển bị nạn người ta đều gọi vái đến Bà. Năm Canh Dần (1110) nhà Tống sắc phong cho Bà là “Thiên Hậu Thánh Mẫu”

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 7

Chùa Bà Thiên Hậu có lối kiến trúc tam quan cách điệu với cửa vào ở chính giữa và hai hành lang, tạo sự thông thoáng để mọi người dễ dàng di chuyển trong những ngày đông người đến viếng. Đây là tổ hợp 4 ngôi nhà liên kết nhau tạo thành mặt bằng giống hình chữ “khẩu” hoặc chữ “quốc”. Ba dãy nhà ở giữa tạo thành tiền điện, trung điện và chính điện.

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 8

Tiền điện là hai trang thờ hai bên cổng vào: Phúc Đức Chánh thần (phải) và Môn Quan Vương Tả (trái). Tại đây có bia đá ghi truyền thuyết về Thiên Hậu Thánh Mẫu và các bức tranh lớn vẽ cảnh bà đang hiển linh trên sóng nước

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 9

Giữa các dãy nhà này có một khoảng trống gọi là thiên tỉnh (giếng trời), giúp không gian chùa thoáng đãng, đủ ánh sáng cho hậu cung và có chỗ thoát khói hương

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 10

Chùa xây toàn bằng vật liệu bên Tàu đem qua, từ viên gạch, tấm ngói, đến những đồ gốm gắn trên mái nóc...

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 11

Trung điện có bộ lư phát lam lớn niên hiện Quang Tự thứ 12 (1886). Hai bên bộ lư là kiệu sơn son thiếp vàng, bằng gỗ tốt, dành rước Bà vào ngày vía Bà với chiếc thuyền rồng chạm hình nhân, rước theo cùng với kiệu Bà

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 12

Những cuộn hương vòng mang đặc sắc văn hóa tín ngưỡng của người Hoa

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 13

Người dân đến chiêm bái tại chùa Bà Thiên Hậu

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 14

Chính điện, được gọi là Thiên hậu Cung, gian giữa thờ Bà Thiên Hậu, hai bên thờ bà Kim Hoa Nương Nương (phía phải) và Long Mẫu Nương Nương (phía trái)

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 15

Được biết pho tượng Bà Thiên Hậu tạc từ một khối gỗ nguyên cao 1m, có từ khá lâu, trước khi xây chùa, vốn được thờ ở Biên Hòa và đến năm 1836 mới di chuyển về đây. Hai pho tượng còn lại bằng cốt giấy sơn màu. Các pho tượng đều được khoác áo thêu lộng lẫy. Gian phụ nằm hai bên chính điện thờ Quan Thánh, Địa Tạng, Thần Tài

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 16

Chính điện chùa còn hai đại đồng chung niên hiệu Càn Long năm thứ 60 (1796) và Đạo Quang năm thứ 10 (1830). Trong tủ kính lớn ở chính điện là tượng Bát Tiên và tướng lịnh của D'Ariès vào năm 1860 cấm các binh sĩ Pháp và Y-Pha-Nho phá phách.

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 17

Hai chuông cổ đặt trong chính điện.

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 18

Chùa Bà Chợ Lớn hằng ngày vẫn đón tiếp những người đến cúng lễ khá đông. Nhưng đông hơn là vào các ngày mùng 1và rằm hằng tháng, các ngày lễ, tết trong năm của người Hoa như tết Nguyên đán, tết Nguyên tiêu, Tết Đoan ngọ...

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 19

Đặc biệt, ngày 28 tết, chùa tiến hành lễ cúng Bà và lễ khai ấn. Riêng ngày vía Bà (23-3 âm lịch) được xem là ngày hội chính của chùa. Ngay từ đêm hôm trước, tại chùa đã cử hành lễ tắm Bà. Sáng ngày 23, mọi người lại tổ chức lễ rước Bà: Tượng Bà được đặt vào kiệu do các thanh niên nam nữ ăn mặc đẹp đẽ diễu qua các đường phố quanh chùa. Theo sau kiệu có thuyền rồng, các tấm bảng đỏ ghi tên các vị thần được thờ phụng trong chùa, các đội múa gồm: múa lân, múa sư tử, múa rồng, các đội nhạc dân tộc vừa biểu diễn vừa múa hát tạo nên một quang cảnh náo nhiệt trong các khu phố đông đảo người Hoa...

Chùa cổ gần 300 năm tuổi của người Hoa ở chợ Lớn - 20

Ngoài ra, chùa còn khoảng 400 đồ cổ, trong đó có bảy pho tượng thần, sáu tượng đá, chín bia đá, hai chuông nhỏ, bốn lư hương đồng, một lư hương đá, 10 bức hoành phi, 23 câu đối và 41 tranh nổi... Tất cả cổ vật này đều được chế tác rất công phu, tỉ mỉ.

Theo Hoàng Giang (Pháp Luật TPHCM)