Rừng Amazon cháy "như tận thế", cả triệu thổ dân đối diện cảnh “màn trời chiếu đất”

Hàng triệu người dân tại Brazil đang phải đối mặt với nguy cơ mất trắng toàn bộ sinh kế của mình, khi vụ cháy rừng mưa lớn nhất thế giới tại Amazon hiện vẫn đang càn quét với tốc độ kỷ lục.

Brazil đang trải qua đợt cháy rừng lớn nhất trong nhiều năm qua (Ảnh: Meawv)

Vụ hỏa hoạn lớn chưa từng có tại rừng Amazon đang khiến cả thế giới phải rúng động, khi có tới hơn 9.500 đám cháy đã bùng phát tại Brazil chỉ trong vòng chưa đầy 1 tuần.

Trung tâm nghiên cứu không gian của Brazil (INPE) đã phát hiện tới 72.843 vụ cháy tại rừng Amazon tính riêng trong năm nay, tăng tới 83% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, có tới 9.507 vụ cháy đã được phát hiện chỉ trong tuần vừa qua.

Hầu hết các vụ cháy đều xảy ra ở lưu vực sông Amazon, nơi đang là nhà của hơn 3 triệu loài cây và động vật hoang dã, và hơn 1 triệu thổ dân. Khu vực này bao gồm phần lãnh thổ của 9 quốc gia, nhưng có tới 60% diện tích thuộc về lãnh thổ Brazil.

Một số liệu được ước tính từ trang tin Express cho thấy gần 2,6 triệu km vuông diện tích rừng đã bị ảnh hưởng từ đám cháy. Dựa trên hệ thống cảnh báo từ Google, diện tích trên chiếm tới quá nửa phần lãnh thổ của Brazil.

Tuy nhiên, số liệu chính xác vẫn chưa được công bố, và có thể sẽ không bao giờ tổng hợp đầy đủ, vì quy mô và mức độ của vụ cháy rừng thực tế còn khủng khiếp hơn nhiều.

Những đám cháy dữ dội trong suốt 3 tuần qua đã khiến rất nhiều khu vực phải đưa ra cảnh báo chính thức, và gây nên mối đe dọa chưa từng có đối với các cộng đồng dân cư lân cận.

Bản đồ biểu hiện những điểm cháy rừng tại Brazil trong suốt 24 giờ qua (Ảnh: INFO AMAZONIA)

Acre, một bang của Brazil gần biên giới với Peru, đã phải đưa ra cảnh báo môi trường trong thứ Sáu tuần trước (16.8). Manaus, thủ phủ của bang Amazonas, cũng đã ra cảnh báo cùng trong thứ Sáu tuần trước do chịu ảnh hưởng trực tiếp từ vụ cháy rừng. Ngoài ra, các đám cháy còn càn quét đến cả 2 bang lớn khác là Mato Grosso và Para của nước này.

Các hình ảnh từ vệ tinh cho thấy hầu hết bang Romaira, nằm ở phía Bắc Brazil, đã bị khói đen bao phủ. Còn ở phía Nam, toàn thành phố Sao Paulo đã phải hứng chịu cảnh “đêm giữa ban ngày” trong hơn 1 tiếng đồng hồ. Nguyên nhân ban đầu được cho là do những cơn gió lớn đã mang theo những làn khói đen khổng lồ từ các bang Amazonas và Rondonia từ cách đó hơn 2.700 km tới tận thành phố này và che phủ bầu trời tại đây.

Những vụ cháy rừng lớn chưa từng có trong những ngày gần đây vốn đã xảy ra kể từ thời điểm nhậm chức của tân Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro vào tháng 1 vừa qua. Điều này đã làm dấy lên những nghi vấn về những chính sách môi trường của ông, do Tổng thống Bolsonaro từng tuyên bố sẽ phát triển khu vực Amazon cho mục đích nông nghiệp và khai khoáng, mà phớt lờ những lo ngại quốc tế về nguy cơ phá rừng gia tăng.

Các vụ cháy rừng vốn là điều thường xuyên xảy ra tại Brazil, đặc biệt trong thời điểm mùa khô, tuy nhiên INPE cho biết số lượng các vụ cháy rừng trong thời gian gần đây không liên quan gì đến mức độ các vụ cháy rừng từ những năm trước đó.

Mức độ gia tăng chóng mặt của các vụ cháy rừng thường đến từ các nguyên nhân như hiện tượng thời tiết khô nóng chưa từng có tại Brazil vào đầu năm nay, nhưng chủ yếu vẫn do các hành vi chặt phá rừng bừa bãi của con người.

Có tới hơn 70.000 vụ cháy rừng đã diễn ra tại Brazil trong năm nay (Ảnh: Reuters)

Nhiều người tin rằng các vụ cháy rừng gần đây được khởi đầu một cách có chủ ý, nhằm nỗ lực biến đất rừng thành đất chăn nuôi một cách bất hợp pháp.

Ông Alberto Setzer, chuyên gia nghiên cứu từ INPE, cho biết với hãng thông tấn Reuters: “Không có dấu hiệu gì bất thường về khí hậu và lượng mưa tại khu vực Amazon, vốn chỉ thấp hơn mức trung bình một chút ít."

“Nhiều người vẫn thường hay đổ lỗi nguyên nhân cháy rừng do thời tiết khô, nhưng điều này không thật sự chính xác cho lắm. Mùa khô chỉ tạo điều kiện lý tưởng cho việc hình thành và lan tỏa đám cháy, nhưng trực tiếp gây ra các vụ hỏa hoạn đều đến từ các hoạt động của con người, dù là cố tình hay vô ý.”

Những vụ cháy rừng liên tiếp đang đe dọa sinh kế của hơn một triệu thổ dân sống trong rừng Amazon (Ảnh: GETTY)

Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro vào ngày hôm qua đã buộc tội các tổ chức phi chính phủ đã gây ra các vụ cháy tại rừng Amazon để gây tổn hại đến chính phủ của ông, trong một chiến dịch quốc tế được lan truyền rộng rãi trên các nền tảng mạng xã hội.

Nhiều bình luận của ông Bolsonaro, được đưa ra mà không có dẫn chứng cụ thể nào, đã hứng chịu nhiều chỉ trích và ảnh hưởng đến vị thế toàn cầu của Brazil.

Những căng thẳng đã nổi lên giữa Brazil và các nhà tài trợ châu Âu của nước này về vấn đề bảo tồn rừng mưa nhiệt đới lớn nhất thế giới, với vụ việc gần đây nhất đã đe dọa sẽ hủy hoại hoàn toàn thỏa thuận thương mại dự kiến được ký kết giữa châu Âu và khu vực Nam Mỹ.

Thỏa thuận giữa Liên minh châu Âu và khối thương mại Mercosur của khu vực Nam Mỹ yêu cầu Brazil phải tuân thủ Hiệp định khí hậu Paris, nhằm mục đích chấm dứt tình trạng phá rừng bất hợp pháp tại Amazon trước năm 2030.