Theo tạp chí Military Watch, dù loại máy bay bị chặn không được truyền thông Trung Quốc nêu rõ chủng loại, song hiện ở khu vực Đông Á chỉ có hai dòng tiêm kích thế hệ 5 không phải của Trung Quốc là F-22 và F-35. Sự việc xảy ra vào năm 2024 nhưng mới được truyền hình trung ương Trung Quốc (CCTV) tiết lộ.

CCTV nhấn mạnh loại máy bay đối địch trên “chưa xuất hiện trở lại gần vùng duyên hải Trung Quốc”, trong khi F-35 vẫn nhiều lần bay gần khu vực, dẫn đến suy đoán chiếc bị J-16 chặn chính là tiêm kích “Chim ăn thịt” F-22 của Mỹ.

Việc so sánh năng lực của J-16 và F-22 giúp phần nào phản ánh xu hướng phát triển công nghệ trong lĩnh vực hàng không quân sự. J-16 thường được đánh giá là một trong những tiêm kích thế hệ thứ tư mạnh nhất thế giới, còn F-22 vẫn là biểu tượng quân sự của Mỹ dù là máy bay có tuổi đời cao nhất và được cho là kém hiện đại nhất trong nhóm các tiêm kích tàng hình thế hệ thứ năm.

Nếu giao chiến ở cự ly gần, lợi thế lớn nhất của F-22 nằm ở động cơ đẩy vector, cho phép mẫu máy bay này thực hiện những động tác cơ động đến mức giới hạn mà không tiêm kích phương Tây nào khác đạt được. Đây cũng là máy bay phương Tây duy nhất có thể bay ổn định trong trạng thái “thất tốc” – nghĩa là vượt quá giới hạn lực nâng, rơi vào tình trạng tròng chành nhưng vẫn điều khiển được.

J-16 không có hệ thống điều hướng lực đẩy này, song vẫn được xếp vào nhóm tiêm kích có khả năng cơ động. Nhìn chung, J-16 được đánh giá cơ động nhất trong số các máy bay không trang bị động cơ vector, nhưng vẫn kém F-22 một bậc.

Mẫu máy bay Trung Quốc kế thừa khả năng bay linh hoạt của Su-27 thời Liên Xô, nhưng được cải tiến với khung thân hiện đại hơn, sử dụng nhiều vật liệu composite, động cơ mạnh hơn và hệ thống điều khiển bay tinh vi hơn.

Dù vẫn giữ lợi thế nhất định về khả năng cơ động, F-22 lại có một nhược điểm nghiêm trọng khi so với các đối thủ ngày nay. 

Mỗi chiếc F-22 được trang bị hai tên lửa không đối không tầm ngắn AIM-9X trong khoang vũ khí bên sườn, có khả năng khóa mục tiêu ngoài trục mũi (tấn công máy bay đối phương ở khoảng cách rộng, giúp phi công không cần quay đầu máy bay thẳng về phía mục tiêu).

Tuy nhiên, đây lại là tiêm kích thế hệ 5 duy nhất không có hệ thống ngắm gắn trên mũ phi công (helmet mounted sight). Điều này có nghĩa là trong một số trường hợp cận chiến, phi công vẫn phải hướng đầu mũi máy bay về phía mục tiêu để khai hỏa vì giới hạn tầm nhìn, trong khi các đối thủ có thể khóa và bắn ở góc rộng mà không cần nhiều thao tác cơ học.

Ngược lại, J-16 được trang bị tên lửa PL-10 – loại được đánh giá có tính năng vượt trội so với AIM-9X – và có buồng lái hai chỗ ngồi. Một phi công chuyên điều khiển máy bay trong khi sĩ quan vũ khí sẽ đảm nhận ngắm bắn. Ưu thế này đặc biệt quan trọng trong các trận không chiến tầm gần, nơi mỗi phần giây đều mang tính sống còn.

Theo Military Watch, khả năng ngắm và bắn mục tiêu ngoài trục mũi đã được chứng minh từ thời Chiến tranh Lạnh là yếu tố thay đổi cục diện không chiến. NATO từng thử nghiệm các tiêm kích MiG-29 do Đức sở hữu từ thời Liên Xô, nhận thấy chúng có ưu thế áp đảo so với các máy bay phương Tây cùng thời nhờ có năng lực này.

Military Watch đánh giá, nếu F-22 đối đầu với J-16 trong cận chiến, việc thiếu hệ thống ngắm tích hợp vào mũ phi công sẽ khiến tiêm kích Mỹ gần như mất hết lợi thế cơ động. Ưu thế bắn góc rộng của J-16 có thể khiến thế trận nghiêng hẳn về phía máy bay Trung Quốc.

Ngoài ra, thời lượng huấn luyện bay trung bình của phi công Trung Quốc hiện được cho là cao hơn phi công Mỹ, đây cũng là yếu tố quan trọng góp phần nâng cao khả năng chiến đấu thực tế.

Thực tế cho thấy trong các sứ mệnh không kích gần đây, không quân Mỹ ưu tiên sử dụng tiêm kích F-35 thay vì F-22. F-35 ra đời sau nên có công nghệ ngắm bắn tích hợp vào mũ phi công. Tiêm kích F-35 được thiết kế sau F-22 gần 15 năm, nên có năng lực liên lạc, chia sẻ dữ liệu và phối hợp tác chiến cũng vượt trội hơn hẳn.

Các tiêm kích F-22 hiện tại của Mỹ bị giới hạn khả năng kết nối — phần vì lý do bảo mật, phần vì hệ thống dữ liệu được phát triển từ những năm 1990 nên không tương thích với chuẩn mới.

Những nhược điểm đối với F-22 có lẽ sẽ chỉ được Mỹ khắc phục khi dòng tiêm kích thế hệ mới mang tên F-47 ra đời. Quân đội Mỹ kỳ vọng có thể đưa các tiêm kích F-47 vào hoạt động trong năm 2029.