Ngày 23/11, trong chuyến thị sát lực lượng trên đảo tiền tiêu Yonaguni, ông Koizumi cho biết kế hoạch triển khai tên lửa vẫn diễn ra đúng tiến độ. Tuyên bố được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng Trung – Nhật leo thang sau phát biểu mới của Thủ tướng Sanae Takaichi về vấn đề Đài Loan.

Trong các cuộc tập trận trước đây, Trung Quốc từng phóng tên lửa rơi gần đảo Yonaguni. Điều này khiến giới chức Nhật đánh giá rằng nếu xảy ra biến cố liên quan tới Đài Loan, hòn đảo có thể bị ảnh hưởng ngay từ đầu, trang mạng quân sự Army Recognition cho biết.

Yonaguni thuộc chuỗi đảo Tây Nam trải dài hơn 1.000 km từ đảo Kyushu (Nhật Bản) đến sát đảo Đài Loan (Trung Quốc). Chuỗi đảo này được xem là rìa của tuyến phòng thủ vòng ngoài mà Mỹ thiết lập ở khu vực Tây Thái Bình Dương. Tokyo mô tả việc bố trí tên lửa ở đây là biện pháp phòng vệ cần thiết, song Bắc Kinh coi đó là tín hiệu cho thấy Nhật Bản đang rời xa nguyên tắc tự vệ thuần túy và tiệm cận hơn với cách tiếp cận “phòng thủ chủ động” của Mỹ.

Yonaguni vốn đã có trạm radar giám sát. Từ năm 2024, Nhật Bản bổ sung đơn vị tác chiến điện tử, có nhiệm vụ gây nhiễu liên lạc, radar và tín hiệu dẫn đường của đối phương. Việc bổ sung thêm hệ thống phòng không tầm trung Type 03 giúp hoàn thiện một lớp phòng thủ chủ động tại vị trí được coi là nhạy cảm nhất trong toàn bộ tuyến đảo.

Trong thời gian gần đây, lực lượng Mỹ cũng tăng cường hoạt động trên Yonaguni. Thủy quân lục chiến Mỹ diễn tập dựng điểm tiếp nhiên liệu và nạp vũ khí tạm thời, còn lục quân Mỹ thử nghiệm vận chuyển hậu cần từ Okinawa tới đảo này.

Hôm 23/11, ông Koizumi cho rằng sự có mặt của hệ thống phòng không tầm trung Type 03 sẽ khiến đối phương khó giành quyền kiểm soát không phận và vùng biển giữa đảo Đài Loan và chuỗi đảo Ryukyu. Ngược lại, giới phân tích Trung Quốc cho rằng điều này làm tình hình thêm phức tạp và khiến Yonaguni trở thành mục tiêu dễ bị tấn công trong trường hợp xảy ra khủng hoảng.

Type 03, hay còn gọi là Chu-SAM, là hệ thống phòng không tầm trung do Nhật Bản tự phát triển. Đây là hệ thống phòng không cơ động, với các thành phần gồm xe phóng, trung tâm chỉ huy, đài radar và xe hậu cần.

Mỗi xe phóng được thiết kế để mang 6 tên lửa đánh chặn và đi kèm radar mảng pha chủ động (AESA). Hệ thống có thể bắn hạ máy bay, trực thăng và tên lửa hành trình ở phạm vi khoảng 50 km và độ cao 10.000 mét. Tốc độ tên lửa đánh chặn lên tới 3.000 km/giờ. Radar AESA có thể theo dõi 100 mục tiêu và tấn công đồng thời nhiều mục tiêu.

Khi phát triển Type 03, Nhật Bản thiết kế hệ thống này là một thành phần trong mạng lưới phòng thủ nhiều lớp. Các lớp còn lại gồm:

• Patriot PAC-3 được triển khai trên nhiều đảo thuộc Okinawa, bao gồm Miyako, Ishigaki và cả Yonaguni.

• 8 tàu khu trục Aegis trang bị tên lửa SM-3 và tương lai là SM-6.

• Tên lửa tầm ngắn Type 81 và Type 11 bảo vệ các căn cứ trọng yếu.

Như vậy, Yonaguni không chỉ là hòn đảo phòng thủ đơn thuần mà trở thành một mắt xích quan trọng trong hệ thống kéo dài từ quần đảo chính Nhật Bản đến tận rìa phía tây nam.

Hiện tại, Nhật Bản đã khởi động chương trình nâng cấp hệ thống Type 03, tầm nhìn đến năm 2028, bổ sung thêm khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo tầm ngắn và phương tiện lượn siêu vượt âm (HGV).

Vị trí của đảo Yonaguni mang lại nhiều lợi thế chiến thuật đối với Nhật Bản. Hòn đảo nằm gần rìa vùng nhận dạng phòng không Đài Loan, cho phép hệ thống Type 03 có thể theo dõi và gây khó khăn cho các tuyến đường bay mà máy bay Trung Quốc có thể sử dụng khi áp sát đảo Đài Loan từ hướng đông bắc hoặc vòng xuống phía nam hòn đảo.

Với tầm bắn ngắn hơn PAC-3 nhưng bao quát rộng hơn, Type 03 phù hợp để tạo “vành đai phòng không” trên các tuyến hàng hải và vùng tiếp cận quanh đảo. PAC-3 đảm nhiệm phòng thủ ở tầm xa hơn, tập trung ngăn chặn đòn đánh bằng tên lửa đạn đạo. Do đó hai hệ thống có thể bổ trợ lẫn nhau.

Khi kết hợp cùng radar tầm xa, tàu khu trục Aegis và tên lửa PAC-3 trên các đảo lân cận, hệ thống Type 03 giúp hình thành các lớp giao thoa hỏa lực khiến đối phương khó tiếp cận không gian giữa đảo Đài Loan và quần đảo Okinawa. Mạng lưới này cũng kết nối với lực lượng Mỹ tại Okinawa và các khu vực khác, tạo ra một hệ thống cảnh báo – phản ứng thống nhất.

Từ lâu, chuỗi đảo Ryukyu của Nhật Bản trải dài hơn 1.200 km, đóng vai trò như cánh cửa bước ra Thái Bình Dương đối với Trung Quốc. Bằng cách tăng năng lực phòng không và tác chiến điện tử ở Yonaguni, Nhật Bản tạo ra trở ngại với các hoạt động của hải quân và không quân Trung Quốc đi qua những eo biển then chốt.

Hôm 24/11, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho rằng kế hoạch triển khai tên lửa tầm trung của Nhật Bản ở hòn đảo gần Đài Loan “gây căng thẳng khu vực và kích động đối đầu quân sự”. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh nói: “Các nhóm cánh hữu ở Nhật Bản đang tìm mọi cách để thoát ra khỏi hiến pháp hòa bình, muốn hướng đến con đường xây dựng quân đội và đưa Nhật Bản cùng khu vực đến với những kết cục thảm khốc”.

Theo giới quan sát, Trung Quốc cho rằng việc Nhật Bản tăng cường phòng thủ ở khu vực nhạy cảm nằm trong nỗ lực chung của Washington và Tokyo nhằm thiết lập “hàng rào chống tiếp cận” từ chuỗi đảo Philippines đến Nhật Bản.

Có thể nói, quyết định triển khai hệ thống Type 03 trên Yonaguni cho thấy Nhật Bản đang dịch chuyển chiến lược sang tăng cường răn đe từ xa, đặt trọng tâm vào những điểm có khả năng bị đe dọa đầu tiên.

Bằng cách xây dựng mạng lưới tên lửa, radar, tác chiến điện tử và phối hợp chặt chẽ với Mỹ, Nhật Bản muốn bảo đảm rằng nếu có biến cố liên quan đến đảo Đài Loan, Tokyo sẽ có năng lực can dự ngay từ đầu.