Mỹ từ chối nhập hải sản không rõ nguồn gốc: Thêm khó cho ngư dân Việt

Từ đầu năm tới, thủy hải sản không rõ nguồn gốc đánh bắt khi nhập khẩu vào Mỹ sẽ bị từ chối, theo quy định của Chương trình Giám sát thủy sản nhập khẩu vào Mỹ (SIMP). Như vậy, doanh nghiệp xuất khẩu hải sản Việt Nam chỉ hơn 2 tháng nữa để chuẩn bị, trong khi rất nhiều doanh nghiệp còn chưa hiểu rõ những yêu cầu, quy định của chương trình này.

Minh bạch truy xuất nguồn gốc

Tại hội thảo về SIMP mới đây do Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cùng Cục Quản lý đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA) tổ chức, bà Heather Brandon - chuyên gia của NOAA cho biết, nội dung chủ yếu của SIMP là đưa ra các yêu cầu đối với việc cấp phép, báo cáo và ghi chép số liệu cho việc nhập khẩu một số sản phẩm cá và hải sản nằm trong danh sách ưu tiên và được xác định là dễ bị ảnh hưởng bởi đánh bắt bất hợp pháp (IUU) hoặc gian lận hải sản.

Tàu đánh bắt nhỏ nên khó thực hiện việc báo cáo, lấy thông tin (chụp tại Lý Sơn, Quảng Ngãi).  Ảnh: Viết Thành

Có 2 loại thông tin truy xuất nguồn gốc mà các doanh nghiệp cần lưu ý. Đó là thông tin thu hoạch và cập bờ phải được báo cáo qua hệ thống điện tử vào thời điểm nhập khẩu thông qua hệ thống số liệu thương mại quốc tế. Đồng thời, hồ sơ lưu về chuỗi lưu giữ, các tài liệu theo dõi sản phẩm từ khi thu hoạch đến thời điểm được đưa vào Mỹ phải được nhà nhập khẩu lưu giữ trong thời hạn 2 năm và cơ quan kiểm toán có thể yêu cầu trình xuất.

Ông Michael Abbey - đại diện NOAA thông tin thêm, những nội dung thông tin trên doanh nghiệp phải khai báo trước khi thông quan. Trường hợp cung cấp đầy đủ thì sẽ được thông quan, tuy nhiên khi hàng đã thông quan rồi nhưng NOAA nghi ngờ có gian lận thì sẽ tiến hành thanh tra, kiểm tra cụ thể.

Như vậy, sau EU, Mỹ là thị trường nhập khẩu thủy hải sản thứ hai trên thế giới áp dụng chương trình giám sát thủy hải sản nhập khẩu, nhằm chống lại khai thác IUU.

Bà Nguyễn Thị Thu Sắc - Chủ tịch Ủy ban Hải sản của VASEP, phân tích: Khác với quy định về chống IUU của EU, chương trình SIMP của Mỹ chỉ áp dụng đối với các nhà nhập khẩu Mỹ. Tuy nhiên, các yêu cầu này vẫn phải xuất phát từ các nhà xuất khẩu, trong trường hợp có sự cố, chắc chắn sẽ tác động đến tình hình xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam ở thị trường này.

Doanh nghiệp lo lắng

Chương trình giám sát thủy hải sản nhập khẩu vào Mỹ được NOAA đưa ra quy định cuối cùng vào ngày 9.12.2016. Theo đó, kể từ ngày 1.1.2018, Mỹ sẽ tăng cường giám sát việc khai thác và nhập khẩu đối với 13 loài thủy hải sản, bao gồm cá hồng, hải sâm, cá mập, cá kiếm, cá ngừ, cá mú, cá nục, cua, tôm, bào ngư, hải sâm, cá tuyết nhập khẩu vào nước này. Riêng bào ngư và tôm sẽ được áp dụng sau.

Ngư dân thành phố Vũng Tàu (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) đưa hải sản vừa đánh bắt về bờ để tiêu thụ. Ảnh: Mytour

Đây là các loài hải sản ưu tiên của SIMP nhằm chống lại các hoạt động đánh bắt bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) và gian lận thương mại thủy sản.

Đại diện NOAA cho rằng, các quy định của SIMP được thiết lập không phải là tạo thêm khó khăn cho doanh nghiệp hay ảnh hưởng đến hoạt động giao thương giữa Mỹ với các nước mà mục đích chính là chống đánh bắt thủy hải sản bất hợp pháp và gian lận thương mại.

Bà Sắc cho rằng, hệ thống tàu thuyền khai thác thủy hải sản hiện nay ở Việt Nam chủ yếu có công suất nhỏ nên rất khó tập hợp, lấy thông tin cũng như báo cáo. Trong khi đó, thời gian để chuẩn bị đáp ứng của quy định của SIMP không nhiều. Chưa kể là hệ thống báo cáo theo yêu cầu của Mỹ lại khá mới, nhiều và chi tiết hơn. Do vậy, nhiều khả năng doanh số xuất khẩu hải sản của các doanh nghiệp vào thị trường Mỹ sẽ bị sụt giảm khi SIMP có hiệu lực.

Nhiều doanh nghiệp lo lắng, với khối lượng công việc rất lớn trong SIMP, liên đới từ tàu thuyền, nhà xưởng cho đến các cơ quan nhà nước thì việc chỉ còn hơn 2 tháng nữa để thực hiện sẽ gây nhiều áp lực cho họ. Hơn nữa, nếu doanh nghiệp chỉ chế biến liên quan đến một loài thủy hải sản thì không sao, nhưng trên thực tế có nhiều doanh nghiệp chế biến xuất khẩu nhiều loài cùng lúc thì khi thực hiện sẽ rất khó khăn.