Tranh cãi nảy lửa về phát triển công nghiệp ô tô

Theo Bộ Tài chính giảm thuế mà không gắn với yêu cầu về sản lượng và tỉ lệ nội địa hóa thì khó duy trì được ngành công nghiệp ô tô.

Tại một hội thảo – triển lãm diễn ra ngày 12-10 ở Hà Nội, khi bàn đến giải pháp để biến cơ hội phát triển ngành công nghiệp ô tô, nhờ vào lực kéo của thị trường, lực đẩy của công nghệ và lực nâng của chính sách thành hiện thực thì giữa các doanh nghiệp (DN), cơ quan nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách lại chưa tìm được tiếng nói chung.

Là một tiếng nói có trọng lượng trong ngành, ông Toru Kinoshita, Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), cho biết rất ủng hộ chủ trương của Chính phủ thúc đẩy sản xuất xe và linh kiện ô tô tại Việt Nam nhưng chỉ có thể phát triển được khi thị trường đủ lớn, DN duy trì được sản lượng. VAMA để xuất trong ngắn hạn, cần giảm ngay hoặc bãi bỏ thuế nhập khẩu linh kiện về 0%, không gắn với điều kiện về sản lượng, nội địa hóa vì từ năm 2018, thuế nhập khẩu xe nguyên chiếc từ ASEAN bằng 0%, nếu tiếp tục duy trì chính sách thuế nhập khẩu linh kiện như hiện nay sẽ trở thành chính sách thuế hỗ trợ nhập khẩu. Đặc biệt là chính sách thuế phải nhất quán, không được "lúc nóng, lúc lạnh".

Doanh nghiệp đề xuất giảm thuế để hỗ trợ ngành công nghiệp ô tô phát triển, trong khi Bộ Tài chính cho rằng giảm thuế mà không gắn với yêu cầu về sản lượng và tỉ lệ nội địa hóa thì khó duy trì được ngành công nghiệp ô tô. Ảnh: Hoàng Triều

Ông Hồ Mạnh Tuấn, Phó tổng giám đốc Tổng Công ty Máy Động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam (VEAM), đề xuất cần khuyến khích DN nâng cao tỉ lệ nội địa hóa bằng cách giảm thuế thu nhập DN theo tỉ lệ nội địa hoá; thuế tiêu thụ đặc biệt tính trên giá trị xe trừ đi giá trị nội địa hóa dùng trên loại xe đó.

Bà Nguyễn Thị Thanh Hằng, Phó vụ trưởng vụ Chính sách thuế (Bộ Tài chính), bức xúc: 20 năm qua Việt Nam đã có chính sách bảo hộ rất cao đối với DN ô tô, thuế nhập khẩu linh kiện với nhập khẩu xe nguyên chiếc luôn duy trì chênh lệch 50%-60%, chỉ đến gần thời điểm năm 2017-2018 mới giảm theo cam kết hội nhập. "Tôi rất thất vọng vì tại hội thảo này, ngoại trừ thông điệp đáng mừng của một số DN là quyết tâm xây dựng công nghiệp ô tô, các DN không đưa ra được giải pháp đột phá gì mà lại chỉ tập trung vào thuế, đề xuất giảm thuế. Như thế sẽ không giải quyết được gì vì chính sách thuế đã có hết rồi. DN nên tập trung vào giải pháp khác để phát triển công nghiệp hỗ trợ (CNHT). Chúng tôi đã rất vất vả để đưa ra giải pháp về thuế với mục tiêu hỗ trợ ngành công nghiệp ô tô nhưng VAMA vẫn không ủng hộ. Giảm thuế nhập khẩu linh kiện phải gắn với sản lượng và tỉ lệ nội địa hóa vì như thế mới đảm bảo duy trì sản xuất lắp ráp, từ đó mới có CNHT" - bà Hằng giải thích.

Theo bà Hằng, giảm thuế mà không gắn với yêu cầu về sản lượng và tỉ lệ nội địa hóa thì khó duy trì được ngành công nghiệp ô tô. Năm 2004, Chính phủ đã chuyển cách tính thuế nhập khẩu CKD theo linh kiện rời thì thay vì nhập nguyên chiếc, một số DN FDI lại tháo rời ra để hưởng thuế thấp cho linh kiện. Từ đó đến nay tại sao nội địa hóa vẫn thấp như thế. Vậy DN có thực sự muốn nâng cao nội địa hóa không? Chúng tôi rất trăn trở vì biết rằng nội địa hóa phải gắn với cam kết gia nhập WTO nhưng đã mạnh dạn đưa ra kiến nghị nhưng vẫn bị phản đối. Nếu giảm hết thuế nhập khẩu linh kiện làm sao phát triển công nghiệp phụ trợ được. Mục tiêu của chúng tôi là phải giảm thuế có điều kiện. Mong các DN ủng hộ, không nên thời điểm này còn đưa ra quan điểm khác hẳn như thế.

Không đồng tình với quan điểm của đại diện Bộ Tài chính, ông Phan Đăng Tuất, Phó chủ tịch CNHT Việt Nam, lại cho rằng phải đặt vấn đề ta xây dựng một "nền công nghiệp ô tô" để có chính sách vượt lên thì mới tháo gỡ được, nếu chỉ nhìn đây là một ngành công nghiệp và loay hoay với thuế 0% hay cao hơn thì không thể thành công. "Nếu chị Hằng muốn tham khảo, tôi sẽ cung cấp tài liệu để có cái nhìn vượt qua những ý kiến như trên. Từ năm 1958, Nhật Bản đã có sự đấu tranh trong nội các để đi đến chủ trương là toàn bộ tiền thu được từ sản xuất ô tô không được dùng vào việc gì khác, chỉ để đầu tư làm đường giao thông vì họ nhìn thấy rõ không đầu tư cho giao thông thì không có đường đi, không phát triển được công nghiệp ô tô. Đó mới là đột phá" - ông Tuất nói.

Ông Tuất kể thêm: " Một hội viên của chúng tôi vừa có đơn đặt hàng 200 chi tiết nhưng không làm được vì số lượng phải gấp nhiều lần như thế mới đủ tiền làm khuôn. Để sản xuất cánh cửa xe, chi phí làm khuôn đã mất 2 triệu USD. Nên quy định số lượng là rất khổ cho DN. Không bao giờ ở lần đặt hàng đầu tiên, đối tác đã đặt 10 vạn chiếc như họ cần mà còn "mồi" chán. Họ chỉ đặt 100 hoặc 1.000 cái để xem có đáp ứng được không, quá trình thử nghiệm này không dưới 2 năm, sau đó mới đặt hàng chính thức. Tôi thỉnh cầu đừng để xuất mức thuế gắn với tỉ lệ và số lượng. Muốn làm chính sách hãy đến DN tìm hiểu thực tiễn đi. Đáng lẽ với cách hiểu là "nền công nghiệp ô tô" thì phải dung dưỡng, hãy đọc những cuốn sách của Hàn Quốc, Nhật Bản để thấy họ coi đó là một nền công nghiệp. Còn coi đó là đối tượng quản lý thì không được".