Nhà đất 'nhảy dù' có công nhận không?

Vấn đề sở hữu liên quan đến đất đai trong Bộ luật Dân sự (sửa đổi) được Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị (Trưởng đoàn ĐBQH Hà Nội) và nhiều ĐB quan tâm thảo luận (ngày 13/11), trong đó có câu chuyện lấn chiếm đất đai diễn ra khá phổ biến thời gian qua.

Đề cập vấn đề lấn chiếm đất đai ở ngay Thủ đô, ĐB Phạm Quang Nghị cho biết, có 3 vấn đề khá phức tạp nổi lên, đang chờ lời giải.

Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị. Ảnh: Như Ý.

Trường hợp thứ nhất, nhà 'nhảy dù' mặc nhiên được công nhận như nhà chính chủ. Đó là nhà xây trên đất lấn chiếm.

“Cho dù họ không có tranh chấp với ai, nhưng nhà đấy, đất đấy lại có từ việc chiếm của nhà nước, thuộc sở hữu toàn dân. Nếu bây giờ cho tất cả những người nhảy dù được sổ đỏ như mặc nhiên cái quyền họ được hưởng, như đất thổ cư, đất ông bà để lại thì tôi cho là không hợp lý”, ông Phạm Quang Nghị cho biết.

Những trường hợp nhảy dù như vậy, ở Thủ đô rất nhiều. Ban đầu cứ liều nhảy vào chiếm đất, rồi ở, rồi cắt ra bán, hưởng lợi rất lớn. Khi đền bù nhà nước lại phải đền bù với giá ngang với đền bù đất tổ tiên ông bà. Việc đó, vô hình trung lại thừa nhận quyền cho những người chiếm đất bất hợp pháp.

Trường hợp thứ 2 là mua bán nhà trên đất lấn chiếm, tức là tài sản không được pháp luật thừa nhận hợp pháp. Ví dụ quy hoạch công viên Đống Đa, vốn trước đây là bãi rác Thành Công, giờ bị lấn chiếm, xây thành nhà ở hết. Những người đến đầu tiên chỉ là người nhặt rác. Cứ nhặt mãi, không thấy ai quản lý thì dựng lều tạm trên đất mà nhà nước quy hoạch, bỏ hoang mãi. Rồi từ lều tạm thành nhà tạm lợp Phibrô-xi-măng, họ xây thành nhà kiên cố. Nhà xây bất hợp pháp vì nhà nước quản lý chưa tốt, sau này thì người này bán cho người kia. Đó là nhà vi phạm trên đất đã quy hoạch công viên mà không biết bao giờ nhà nước mới làm. 

“Việc bán là ngay tình, chính chủ, hợp lệ. Nhưng sau này làm công viên Đống Đa, Hà Nội sẽ phải đền không biết bao nhiêu tiền. Mà không đền thì dân không chịu đi, nói là ứng xử với dân thế này thế khác. Những trường hợp mua bán ngay tình nhưng không hợp pháp như thế, phải xử thế nào?”, ông Phạm Quang Nghị nêu vấn đề.

Trường hợp thứ ba là cư dân phía ngoài đê sông Hồng. Theo quy hoạch và Luật Đê điều không cho phép xây nhà, nhưng con đê xây sau này, có sau những hộ dân ở đây chứ không phải có trước. Khi xây đê sông Hồng, các làng Tứ Liên, Yên Phụ đã tồn tại rồi. Đê xây sau, ngăn đôi làng thành dân trong và ngoài đê. Trong đê được xây theo Luật Xây dựng, ngoài đê thì mình nói theo Luật Đê điều không cho xây. Không cho xây mới thì còn hiểu được. Nhưng những nhà đã xây rồi lại nói chuyện trong đê, ngoài đê, rồi người dân có nhu cầu sinh con, nhu cầu sửa chữa cơi nới để có chỗ ở. 

“Vì dân, vì những nhu cầu thiết yếu và tối thiểu của dân mà giờ Hà Nội đang thực hiện theo kiểu là làm ngơ. Hoặc làm giấy cam kết xây nhưng sau này phá thì không đền bù. Tức là chấp nhận việc lách luật”, Bí thư Phạm Quang Nghị nói.

Rồi đại biểu Phạm Quang Nghị đưa ra một ví dụ để so sánh: Công trình nhà tiếp dân của Quốc hội đang xây dở ngoài đó, bao năm nay phải để chơ vơ, không dám hoàn thiện vì Quốc hội thì không thể lách luật. “Tức là người làm nghiêm theo luật không dám làm gì cả, còn người khác thì ứng phó, vẫn cứ xây. Mà thời hạn cho linh hoạt không phải một vài tháng, một vài năm mà cho lâu dài. Giờ nếu phá dỡ cũng thiệt hại cho dân chứ...”, ông Nghị chia sẻ.

Theo Bí thư Phạm Quang Nghị, những sự vướng mắc của Hà Nội như thế, đều liên quan đến nhà đất, đến quyền lợi của người dân, của nhà nước. Vì vậy, việc sửa đổi Bộ luật Dân sự phải xuất phát từ đòi hỏi của thực tiễn, cần tính tới những trường hợp cụ thể. Luật phải giải được những bài toán đó, vì nhà đất đó đều là tài sản, có khi mỗi ngôi nhà, mỗi tài sản trị giá hàng triệu USD. 

Tiền trao cháo múc?

Phó trưởng đoàn ĐBQH TPHCM Trần Du Lịch lại nêu ra bất cập trong vấn đề xác định quyền sở hữu. Theo ông Lịch, thời điểm chứng nhận quyền sở hữu với bất động sản phải là thời điểm khai thuế trước bạ, được sự công nhận của Nhà nước đối với tài sản đó.

“Không thể đưa ra quy định kiểu “tiền trao cháo múc”, chỉ cần ký cam kết, giao tiền là công nhận quyền sở hữu thì không ổn. Đây là đặc thù quyền nhân thân về tài sản, nếu chúng ta dỡ bỏ quy định này, sẽ phát sinh tranh chấp và rối loạn xã hội khó kiểm soát được”, ĐB Lịch phát biểu.

Ông Lịch ví von thêm, nếu quy định như vậy, thì cũng phải sửa Luật Hôn nhân gia đình. “Cần gì phải đưa nhau đi đăng ký kết hôn, chỉ cần làm đám cưới ăn ở với nhau đã thành vợ chồng rồi”, ông Lịch nói.